اسهال
اسهال دفع مدفوع شل و آبکی سه بار یا بیشتر در روز با یا بدون احساس ناراحتی است. علت بروز اسهال این است که مایع موجود در روده به علتی جذب نمیشود. گاهی علت اسهال در حقیقت نشت مدفوع آبکی از اطراف مدفوع سفت شده است. علل دیگر شامل عوارض شیمیدرمانی، رادیوتراپی شکم، داروها، عفونتها، جراحی، اضطراب، مصرف مکملها حاوی مقدار زیادی ویتامین، مواد معدنی، قند و الکترولیتها و رشد تومورال است.
اسهال ناشی از شیمیدرمانی یا رادیوتراپی میتواند تا سه هفته پس از اتمام درمان ادامه پیدا کند.
بیمار چه کار میتواند بکند؟
- بلافاصله پس از بروز اسهال یا هنگامیکه احساس میکند بهزودی دچار اسهال میشوید از مایعات صاف (آب، چای رقیق، آب سیب، نکتار هلو، ژلاتین بدون افزودنی جامد) استفاده کنید. از نوشیدنیهای اسیدی مانند آب گوجه، آب پرتقال و مرکبات و نوشیدنیهای گازدار استفاده نکنید.
- دفعات مکرر غذا با حجم کم بخورید. غذاهای بسیار گرم یا ادویهدار مصرف نکنید.
- از مصرف غذاهای چرب، میوه و سبزیجات خام و کافئین اجتناب کنید.
- از مصرف آبنبات، دسر، ژله و خشکبار اجتناب کنید.
- الکل مصرف نکنید و سیگار نکشید.
- اگر بعد از مصرف شیر یا ترکیبات آن اسهال شما بدتر میشود آن را مصرف نکنید.
- غذاهای حاوی پتاسیم زیاد مانند موز، سیبزمینی بخورید. پتاسیم یک ماده مغذی ضروری است که ممکن است به علت اسهال از بدن دفع شود.
- دفعات و حجم اجابت مزاج را بررسی کنید.
- بعد از دفع مدفوع ناحیه مقعد را با آب گرم و صابون ملایم بشویید و آب بکشید و خشک کنید و یا از پوشک بچه برای تمیز کردن خود استفاده کنید.
- از کرمهای چربکننده مانند کرم ویتامین A+D یا وازولین در نواحی اطراف مقعد استفاده کنید.
- نشستن در لگن آب ولرم یا وان حمام ممکن است احساس ناراحتی را کمتر کند.
- در صورت تجویز دارو برای اسهال توسط پزشک آن را مصرف کنید.
- هنگامی که اسهال رو به بهبود بود، وعدههای کم حجم غذای سبک مانند برنج، موز، پوره سیبزمینی، ماست، پنیر کمچرب و نان تست را برای یکی دو روز استفاده کنید. اگر اسهال بهتر شد غذای معمولی را با حجم کم شروع کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند؟
- مراقب باشید بیمار حداقل سه لیوان آب در روز مصرف کند.
- دفعات اجابت مزاج را یادداشت کنید تا در صورت نیاز به پزشک ارائه کنید.
- قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه ضداسهال با پزشک مشورت کنید. بسیاری از این داروها حاوی ترکیباتی است، مانند آسپیرین که مشکلات خونریزی ایجاد میکند.
- ناحیه اطراف مقعد را از نظر قرمزی، پوستهریزی و آسیب پوستی بررسی کنید. اگر این مشکلات وجود داشت به بخش زخمهای پوستی مراجعه کنید.
- برای جلوگیری از آلودگی تخت و صندلی بیمار از پوشک با پوشش پلاستیکی در زیر بیمار استفاده کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- دفع مدفوع شل ۶ بار یا بیشتر در روز که پس از ۲ روز بهتر نمیشود.
- وجود خون در مدفوع یا اطراف مقعد (به بخش خون در مدفوع مراجعه کنید.)
- کاهش وزن بیش از ۲ کیلوگرم از زمان شروع اسهال.
- درد جدید شکم بیش از ۲ روز.
- ادرار نکردن برای مدت ۱۲ ساعت یا بیشتر.
- عدم نوشیدن مایعات برای ۴۸ ساعت یا بیشتر.
- تب بالای ۳۸ درجه از طریق دهان.
- اتساع شکم
- وجود یبوست برای چندین روز و سپس خروج مقادیر اندک مدفوع شل یا نشت مدفوع آبکی که مطرح کننده مدفوع سفت شده (یبوست شدید) است.
دشواری حرکت
فرد مبتلا به دشواری حرکت ممکن است دچار ضعف عمومی، دشواری راه رفتن و سختی جابهجایی از یک محل به محل دیگر باشد. هنگامیکه فردی بهمدت طولانی در بستر باشد، عضلاتش دچار ضعف میشود. علل دیگر دشواری حرکت شامل درد مفاصل یا عضلات یا برخی عوارض جدید جلوگیری شود. کمفعالیتی میتواند موجب کاهش اشتها یا بیاشتهایی، یبوست، زخم پوستی، اختلال تنفسی، خشکی مفاصل و تغییرات خلقی شود.
بیمار چه کار میتواند بکند؟
- رکات فعال یا پاسیو و نرمشهای حفظکننده فعالیت مفاصل را تحت نظر پزشک، پرستار یا فیزیولوژیست انجام دهید.
- رچقدر پزشک اجازه میدهد مایعات بنوشید.
- دفعات دفع مدفوع را یادداشت کنید. (بحث یبوست را ببینید.)
- هنگام استراحت حداقل هر ۲ ساعت جابهجا شوید.
- هنگام ایستادن یا راه رفتن کفش (ونه دمپایی) بپوشید.
- ز وسایلی مانند عصا، واکر، بریس و هر وسیلهای که توسط پزشک یا پرستار برای شما تجویز شده استفاده کنید.
- اگر میتواند چند قدم راه بروید. حتی اگر دائماً در بستر استراحت میکنید، سعی کنید هنگام صرف غذا روی صندلی بنشینید وتا دستشوئی یا کمد راه بروید.
- اگر برای راه رفتن مشکل دارید، از یکی از افراد خانواده کمک بگیرید تا در سمتی از بدن که بیشتر مشکل دارید به شما کمک کند. (مثلاً اگر در سمت راست بدن احساس ضعف میکنید از شخصی کمک بگیرید که از سمت راست به شما کمک کند و دست چپش را دور شما قرار دهد و دست راستش را جلوی شانه راست شما بگذارد.)
مراقبین چه کار میتوانند بکنند؟
- هنگام بلند کردن پشت خود را صاف نگه دارید و از زانوها خم شوید. نزدیک بیمار قرار بگیرید و پاهایتان را از هم فاصله دهید تا تعادل خوبی داشته باشید.
- همیشه چرخهای تخت یا صندلی چرخدار را قفل کنید.
- هنگام چرخاندن بیمار روی تخت همیشه او را به سمت خود بچرخانید.
- کف اتاق را خالی کنید تا هنگام کمک کردن به بیمار روی اجسام نیفتید.
- اگر بیمار بدون تعادل است اما هنوز توانایی بلند شدن دارد، مبحث افتادن را ببینید.
- اگر بیمار لازم است مدتی تنها باشد، مطمئن شوید که تلفن و شمارههای اضطراری در دسترس وی قرار دارد.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- ضعیفتر شدن بیمار
- افتادن
- بروز سردرد، تاری دید، گزگز شدن و کرختی.
- تغییرات سطح هوشیاری مانند بروز گیجی و خوابآلودگی شدید.
- وجود دردی که بدتر میشود.
فعالیت بدنی
انجام فعالیت بدنی به هرمیزانی که امکانپذیر است، برای حفظ توده عضلانی اهمیت دارد. انجام فعالیت بدنی کمک میکند تا از عواقب طولانیمدت استراحت در بستر مانند: سفتی مفاصل، ضعف عضلانی، اختلالات تنفسی، یبوست، زخمهای پوستی، کاهش اشتها و تغییرات روانی جلوگیری شود.
این مسئله همچنین به کاهش استرس کمک کرده و خستگی را از بین میبرد.
در رابطه با میزان فعالیتی که برای شما مناسب است با پزشک خود صحبت کنید و سپس اهدافی را جهت افزایش آهستۀ فعالیت بدنی خود تنظیم کنید.
اگر شما دچار اختلال در حرکت هستید. لطفاً به بخش مربوطه در این مقاله مراجعه کنید.
بیمار چه کار میتواند بکند:
- به اندازه ممکن کارهای روزانه را خود انجام دهید.
- هر روز مدتی پیاده روی کنید.
- ورزشهای حفظ حرکت مفاصل بدن را به میزانی که پرستار، پزشک یا فیزیوتراپیست تعیین میکند انجام دهید. حرکت فعال هنگامی است که شما بدون کمک دیگران قادر به حرکت مفاصل باشید. دامنه حرکت غیرفعال هنگامی است که شخص دیگری باعث حرکت شما شود. شما میتوانید این حرکات را بدون خارج شدن از بستر انجام دهید. از حرکت دادن مفاصلی که دردناک هستند جلوگیری کنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- بیمار را هنگامی پیادهروی و سایر فعالیتهای بدنی همراهی کنید.
- بیمار را تشویق کنید تا به اندازۀ ممکن فعالیت داشته باشد.
- اگر بیمار برای خارج شدن از بستر دچار مشکل است با پزشک یا کارشناس مربوطه در مورد میزان فعالیت مناسب صحبت کنید. شما ممکن است به بیمار برای انجام فعالیت بدنی فعال چندین بار در روز اگر توانایی آن را داشته باشد یادآوری کنید.
- اگر بیمار قادر به انجام این کار نباشد میتوانید انجام حرکات غیرفعال را آموزش ببینید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- تشدید ضعف بدنی، شروع از دست دادن تعادل یا زمین خوردن
- بروز درد جدید یا بدتر شدن درد قبلی
- بروز سردرد یا سرگیجه
- ایجاد تاری دید، بیحسی یا گزگز دستها یا پاها.
زمین خوردن
بیماری که هنگام ایستادن تعادل کافی ندارد و دچار گیجی و ضعف میباشد در خطر زمین خوردن است. شخصی که دچار این مشکل است ممکن هنگام تلاش برای بلند شدن از بستر زمین بخورد.
همچنین بیمار ممکن است هنگام رفتن به دستشویی، حمام کردن یا تلاش برای قدم زدن دچار زمین خوردگی شود.
بیمار چه کار میتواند بکند:
- اگر متوجه اختلالاتی مانند ضعف یا اختلال تعادل شدید برای بلند شدن یا راه رفتن از دیگران کمک بخواهید. اگر زمین خوردید به پزشک یا مراقب خود اطلاع دهید. آنها میتوانند از زمین خوردنهای بعدی جلوگیری کنند و از نظر بروز ضایعات احتمالی شما را بررسی کنند.
- اگر برای راه رفتن دچار مشکل هستید از پزشک خود بخواهید ترتیب یک ملاقات را در منزل بدهد.
- ملاقات کارشناسان مربوطه در منزل کمخطرتر میباشد. همچنین روشهایی برای راه رفتن بیخطرتر وجود دارد.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- هنگامیکه بیمار میخواهد از بستر بلند شود ابتدا وی را به مدت چند دقیقه در کنار تخت بنشانید این مسئله میتواند عدم تعادل و سرگیجه ناشی از تغییر وضعیت بیمار را بهبود بخشد.
- اگر بیمار تعادل کافی ندارد هنگام راه رفتن به او کمک کنید.
- اگر بیمار دچار سرگیجه است بیمار را تا بستر همراهی کنید.
- به بیمار یادآوری کنید که قبل از بلند شدن کمک بخواهد.
- در هنگام حمام کردن از کفپوش یا زیراندازهای مناسب برای جلوگیری از لیز خوردن استفاده کنید.
- همچنین میتوانید از یک صندلی جهت نشستن بیمار حین حمام استفاده کنید.
- تلاش کنید سیمهای وسایل برقی کف زمین نباشد. در مسیر حرکت بیمار را از اجسام، لباسها و سایر چیزهایی که ممکن است باعث زمین خوردن شود پاک کنید.
- ظرف مربوط به ادرار را در دسترس قرار دهید.
- در صورت امکان کمدها را نزدیک تخت و تخت را نزدیک حمام قرار دهید.
- بیمار باید هنگام حرکت کفش یا دمپایی مناسب بپوشد. از دمپاییهای مخصوص حمام یا کفشهای نامناسب استفاده نکنید.
- از پزشک خود بخواهید ترتیب یک ملاقات را برای بررسی منزل از نظر احتمال زمین خوردن بیمار بدهد.
- میله کنار تخت، کمدها، صندلی حمام و سایر وسایل میتواند به بعضی بیماران کمک کند.
اگر بیمار زمین بخورد:
بیمار را از نظر آسیبهای بدنی جدی بررسی کنید. اگر بیمار هوشیار نیست، خونریزی دارد یا خون یا مایعات از دهان، گوش یا بینی وی خارج میشود بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. اگر بیمار نفس
نمیکشد با اورژانس تماس بگیرید. اگر بیمار به شما پاسخ میدهد از او بخواهید هرگونه درد را توضیح دهد. سر، دستها، پاها و باسن بیمار را از نظر بریدگی، کبودی و هرگونه تغییر شکل که ممکن است نشاندهنده شکستگی استخوانها باشد. بررسی اینکه، در صورت وجود خونریزی از فشار موضعی و کیسه یخ استفاده کنید. یخ را در کیسه پلاستیکی قرار داده و دور آن حوله بپیچید اگر نمیتوانید بیمار را حرکت دهید وی را در وضعیت راحتی قرار داده تا کمک برسد. اگر بیمار اظهار درد نمیکند و خونریزی ندارد وی را کمک کنید تا به بستر و یا صندلی برگردد. در صورت امکان از دو نفر برای جابهجایی او کمک بگیرید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- بروز ضعف، بیحسی یا تغییر در وضعیت هوشیاری (بیمار دچار گیجی و عدم اطلاع از موقعیت خود یا حس نمیکند.)
- بروز ضعف یا عدم تعادل به اندازهای که احتمال زمین خوردن وجود داشته باشد.
- خروج مایعات، خون یا مایع از دهان، گوشها یا بینی یا بیهوشی، خونریزی.
- نگرانی از احتمال صدمه ناشی از زمین خوردن
- عدم تنفس
خستگی
خستگی هنگامی است که فرد انرژی کافی برای کارهایی که بهطور معمول انجام میدهد یا میخواهد انجام بدهد نداشته باشد. خستگی شایعترین عارضه جانبی درمان سرطان است. این خستگی از خستگی معمول زندگی روزانه متفاوت است.
خستگی ناشی از درمان سرطان میتواند ناگهانی بروز کرده و ناتوانکننده باشد. این نوع خستگی معمولاً با استراحت بهبود پیدا نمیکند. میتواند ماهها بعد از اتمام درمان ادامه پیدا کند. این نوع از خستگی میتواند بسیاری از جنبههای زندگی فرد را شامل توانایی انجام فعالیتهای روزانه تحت تأثیر قرار دهد.
خستگی ناشی از سرطان یک واقعیت است و نباید مورد غفلت قرار بگیرد. مواردی همچون کمبود آب بدن، کمخونی، درد کمخوابی یا عفونت میتواند خستگی را بیشتر کند (به بخشهای مربوطه مراجعه کنید.) مطالعات اخیر نشان دادهاند که یک برنامه مرتب ورزشی حین درمان سرطان میتواند در کاهش سرطان مؤثر باشد.
دنبال چه چیزی باشید.
- احساس اینکه هیچ انرژی ندارید.
- خوابیدن بیش از حد معمول
- عدم توانایی یا عدم تمایل برای انجام فعالیتهای روزانه
- کاهش توجه به ظاهر
- احساس خستگی حتی بعد از خوابیدن
- مشکل در فکر کردن و یا تمرکز کردن
- اختلال در صحبت کردن و یا به یادآوری کلمات
بیمار چه کار میتواند بکند:
- فعالیت و استراحت خود را متعادل کند.
- اگر به میزان معمول نمیتوانید فعالیت کنید پزشک خود را مطلع کنید.
- فعالیتهای مهم خود را در زمانیکه بیشترین انرژی را دارید انجام دهید.
- فعالیتهای مهم را در طی روز به تدریج برنامهریزی کنید.
- به میزان کافی بخوابید و استراحت کنید. خواب کوتاه روزانه و استراحت کوتاهمدت در طی روز ممکن است لازم باشد.
- به یاد داشته باشید خستگی ناشی از درمان کوتاهمدت بوده و وضعیت انرژی شما بهتدریج بعد از اتمام درمان بهبود مییابد.
- از سایر افراد برای انجام کارهایی مانند غذا پختن و انجام کارهای منزل کمک بگیرید.
- غذاهای متعادل شامل پروتئین (گوشت، تخممرغ، پنیر و حبوبات) و حداقل ۱۰-۸ لیوان آب در روز بخورید. مگر اینکه تیم درمانی شما دستور دیگری داده باشد. به بخش مربوط به فعالیت بدنی مراجعه کنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- برای انجام کارهای خانه و آشپزی و کمک گرفتن از دوستان و فامیل برنامهریزی کنید. سعی کنید بیمار را به انجام کارهایی بیش از توانش اجبار نکنید. به بیمار برای تنظیم فعالیتهای روزانه کمک کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- خستگی بیش از حد بهطوریکه بیمار نتواند به مدت بیش از ۲۴ ساعت از بستر خارج شود.
- بروز گیجی (به بخش مربوط به گیجی مراجعه کنید.)
- بروز خستگی که بهتدریج بدتر میشود.
- بروز تنگی نفس و تپش قلب بعد از فعالیت اندک
تب
تب به معنی درجه حرارت ۳۸ درجه سانتیگراد یا بیشتر است که از طریق دهان اندازهگیری شده باشد و یک روز پایدار باشد.
تب معمولاً علامت عفونت است. منشاء عفونت ممکن است ویروسی (که معمولاً درمان ما علامتی بوده و حتی بدون درمان هم بهبود مییابد) یا ممکن است باکتریایی یا قارچی باشد. (که در آن بعد از تشخیص عفونت دارو تجویز میشود.) سایر علل تب شامل التهاب، عوارض دارویی با رشد تومور است.
گاهی علت شناخته میشود. در صورت بروز عفونت تب ناشی از واکنش بدن در تلاش برای از بین بردن عوامل مهاجم است. تب یک مقاومت طبیعی مهم در مقابل میکروبها است. بیمارانی که تحت شیمیدرمانی هستند. بیشتر احتمال بروز عفونت دارند. زیرا تعداد گلبولهای سفید خون برای مقابله با میکروبها کمتر است (بخش مربوط به شمارش سلولهای خون را ببینید). بهتر است یک دماسنج که بهراحتی قابل کاربرد و خواندن از طریق دهان باشد را در اختیار داشته باشید.
دنبال چه چیزی باشید.
افزایش دمای پوست | هرگونه ترشح زرد رنگ یا چرک از محل آسیب یا هر نقطه از بدن |
احساس گرما | بروز جدید سرفه یا تنگینفس |
احساس خستگی | بروز جدید درد شکم |
سردرد | سوزش یا درد هنگام ادرار کردن |
احساس سرما | گلودرد |
درد بدن | بیماری که دچار گیجی است و اطلاعی از مکان ندارد، دچار فراموشی است وچیزی را احساس نمیکند (بخش مربوط به گیجی را ببینید) |
بثورات پوستی | لرز |
هر ناحیه جدید از تورم یا قرمزی |
بیمار چه کار میتواند بکند:
- اگر احساس سرما یا گرما میکنید هر ۳-۲ ساعت دمای بدن را از طریق دهان اندازهگیری کنید. اگر نمیتوانید دماسنج را در دهان خود نگه دارید. آن را زیر بغل خود بگذارید. نتیجه اندازهگیری دمان بدن را یادداشت کنید. مقدار زیادی مایعات (آب، آبمیوه، نوشابه، سوپ) بنوشید.
- به میزان کافی استراحت کنید.
- اگر دچار لرز هستید خود را با پتو بپوشانید.
- خود را تنها با یک پوشش نازک بپوشانید.
- اگر گرم هستید پارچه خنک روی خود بگذارید.
- اگر پزشک تجویز کرده باشد از داروهایی مانند استامینوفن استفاده کنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- مراقب لرز باشید و بعد از پایان لرز دمای بدن بیمار را اندازهگیری کنید.
- دمای بدن را با قرار دادن دماسنج در زیر زبان یا زیربغل اندازهگیری کنید. (دماسنج را داخل مقعد استفاده نکنید مگر آنکه توسط پزشک تجویز شده باشد).
- سعی کنید افرادیکه تبدار هستند یا سرماخوردگی دارند بیمار را ملاقات نکند و یا از طریق تلفن احوالپرسی کنند.
- مایعات بیشتر و غذاهای میان وعده به بیمار بدهید.
- به بیمار کمک کنید داروها را سر موقع مصرف کنند.
- در صورتیکه بیمار دچار گیجی است، موقعیت خود را نمیداند، دچار فراموشی است. یا چیزی را احساس نمیکند با پزشک تماس بگیرید.(بخش مربوط به گیجی را ببینید.)
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر که از طریق دهان اندازهگیری شده باشد.
- وجود ۲ یا بیشتر از علائم ذکر شده در بالا.
- تبی که بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه پیدا کند.
- لرز بدن
- عدم توانایی در مصرف مایعات
مایعات و کمآبی بدن
تمام اجزای بدن حاوی آب است. بدن افراد باید به اندازه کافی حاوی آب و مایعات باشد و کمبود مایعات در بدن باعث تغییر در احساس فرد میشود. تعادل مایعات به این معنی است که مایعات بدن باید به دقت تنظیم شده و در جای مناسب باشد. تورم ناشی از مایعات زیادی در بدن است (اگر دچار این علامت هستید به بخش مربوط به تورم مراجعه کنید). کمآبی به معنی کمبود مایعات در جایی که به آن نیاز است میباشد.
دنبال چه باشید.
- خشکی دهان و تشنگی
- سرگیجه، احساس ضعف، یبوست (به بخش مربوط به یبوست مراجعه کنید.)
- اشکال در بلع غذاهای خشک
- خشکی یا چسبندگی دهان که صحبت کردن را مشکل میکند.
- پوست خشک و پوستی که هنگام کشیدن آن مدتی بالا میماند.
- زبان خشک، متورم یا ترک خورده.
- تب (بخش مربوط به طب را ببینید.)
- کاهش ادرار یا عدم وجود ادرار.
- چشمان فرو رفته.
بیمار چه کار میتواند بکند:
- مایعات کافی بنوشید. گاهی مایعات خنک بهتر هستند.
- به یاد داشته باشید که غذاهای حاوی مایعات هستند. سعی کنید به میزان کافی میوه، سبزیجات، سوپ، ژلاتین و سایر غذاهای آبکی را مصرف کنید.
- سعی کنید که علل ایجادکننده کمآبی مانند استفراغ (به بخش تهوع و استفراغ مراجعه کنید.) اسهال (به بخش اسهال مراجعه کنید) و با تب (به بخش مربوط به تب مراجعه کنید) را درمان کنید.
- از پمادهای چربکننده روی لبها برای جلوگیری از ترکخوردگی استفاده کنید.
- اگر بلند شدن برای شما مشکل است یک پنکه همراه یخ و یک قوطی آب میوه و یک بطری آب در نزدیکی خود داشته باشید.
- اگر نمیتوانید مایعات کافی بنوشید جویدن قطعات کوچک یخ را امتحان کنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند بکند.
- هر ساعت یا بیشتر مایعات خنک به بیمار بدهید.
- اگر بیمار میتواند غذا بخورد به وی مقادیر کم غذا بدهید.
- از غذاهای آبکی، سوپ و پورۀ میوه بهعنوان میان وعده استفاده کنید.
- مراقب تغییر رنگ ادرار و عدم توانایی بیمار در ادرار کردن باشید.
- از نظر بروز گیجی بیمار را مراقبت کنید در صورت بروز سرگیجه و یا خطر سقوط هنگام بلند شدن کنار بیمار باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- وجود استفراغ، اسهال و یا تب بیشتر از ۲۴ ساعت.
- ادرار بسیار تیره یا بسیار کمحجم و یا ادرار نکردن ۱۲ ساعت یا بیشتر.
- احساس سرگیجه و یا احساس زمین خوردن قریبالوقوع بعد از ایستادن
- بروز گیجی و منگی
ژندرمانی
ژندرمانی به معنای استفاده از ژنها در درمان بیماریهای بدن است. ژنها از DNA ساخته شدهاند و پایه وراثت افراد هستند. هر نوع درمان که مستلزم تغییر ساختار ژنها یا تغییر عملکرد آنهاست ژن درمانی گفته میشود. از آنجا که سرطان یک بیماری ناشی از تغییرات ژنتیکی است، ژندرمانی امیدهای زیادی را در جلوگیری و درمان سرطان ایجاد کرده است. از این درمان به طرق مختلف استفاده میشود. یک روش ژندرمانی استفاده از کپی سالم ژنهای مختل یا جا افتاده است. بهجای اینکه به بیمار دارو یا درمانی (کنترل علائم) بیماری بدهیم. محققین تلاش میکنند اختلال را بهطور اساسی از طریق تغییرات ژنتیکی سلولهای بیمار درمان کنند. روش دیگر استفاده از ژنها برای جلوگیری از ساختن عروق خون جدید توسط سلولهای سرطان است که به جلوگیری از رشد سرطان کمک میکند. روشهای دیگر ژندرمانی شامل اضافه کردن ژنها به سلولهای سرطان برای پاسخ بهتر آنها به درمان یا تقویت درمان یا سیستم ایمنی بیمار برای کشتن سلولسرطان است که به جلوگیری از رشد سرطان کمک میکند. از طرف دیگر نوع دیگری ژنتراپی موجب میشود سلولهای سفید خون بیمار پروتئینهای مخصوص بسازد که به یافتن یا از بین بردن سلولهای تومور کمک میکند. روشهای جدید ژندرمانی شامل استفاده از یک پیش دارو است که ژنهای از بینبرنده سلولهای سرطان را به آن وارد میکند این باعث میشود تا سلول سرطان بمیرد. از سال ۲۰۰۸ ژندرمانی هنوز بهعنوان روشی تجربی است این روش معمولاً در مطالعات بالینی و تجربی استفاده میشود. استفاده از ژندرمانی هنوز با مشکلاتی مواجه است. زیرا سرطان معمولاً از یک تغییر ساده ژنی ایجاد نشده بلکه مجموعهای از تغییرات ژنتیکی باعث بهوجود آوردن آن میشود.
بسیاری درمانهای ژنتیکی امروزه از نظر بیخطر بودن و روش استفاده آنها بررسی میشود. شما میتوانید در رابطه با امکان ژندرمانی در درمان سرطان خود با پزشک صحبت کنید.
اگر شما تحت ژن درمانی قرار گرفتهاید:
بیمار چه کار میتواند بکند.
- بهطور مرتب جهت ویزیت مراجعه کنید.
- سؤالات را بپرسید. مطمئن شوید درمان خود را بهطور کامل فهمیدهاید. تیم درمانی شما میتوانند به شما کمک کنند.
- در مورد عوارض جانبی احتمالی و روش مقابله با آنها سؤال کنید.
- در مورد زمانیکه باید با پزشک تماس بگیرید سؤال کنید.
- اگر دچار علائمی همچون تهوع، استفراغ هستید به پزشک خود اطلاع دهید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- هنگام ویزیتهای برنامهریزی شده بیمار را همراهی کنید تا در مورد روش ژندرمانی و احتمال بروز عوارض اطلاع حاصل کنید. در مورد دسترسی به پزشک در تمامی ساعتهای شبانهروز اطلاع حاصل کنید.
- به بیمار در رابطه با بررسی و تشخیص عوارض جانبی کمک کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- بروز تب (به بخش مربوط به تب مراجعه کنید.)
- بروز هرگونه خونریزی.
- بروز هر گونه عارضهی جانبی که به شما گفته شده اطلاع دهید.
- هرگونه تغییر در احساس بیمار
- هرگونه سؤال یا نگرانی در رابطه ژن درمانی.
مشاوره و آزمایشات ژنتیکی
برخی تغییرات وراثتی ژنتیکی با افزایش شیوع انواعی از سرطانها مرتبط است. آزمایشهای خاصی برای بررسی ژنهای مرتبط با سرطان در بدن انسان ابداع شده است. این آزمایشات ژنتیکی نشان میدهند که چه کسانی دچار افزایش خطر ابتلا به سرطان قبل از بروز علائم هستند. یک تست ژنتیکی دقیق وجود یا عدم وجود تغییرات ژنتیکی مرتبط با بیماری را نشان میدهد. این تستها نمیتواند بهطور دقیق و قطعی ابتلا به سرطان را پیشبینی کند. اگر ژن تغییریافته وجود داشته باشد قبل از ابتلا به سرطان بسیاری علل دیگر برروی بروز آن مؤثر است. این بدان معناست که تغییرات ژنتیکی بهتنهایی عامل بروز سرطان نمیباشد. از طرف دیگر حتی در کسانی که تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان ندارند شانس بروز انواعی از سرطانها وجود دارد. هنوز پرسشهای زیادی در ارتباط با آزمایشات ژنتیکی بدون پاسخ مانده است. دانشمندان میخواهند دریابند که این تستها تا چه حد قابلاعتمادند. بیماران و کارشناسان سلامتی نیز باید محدودیتها و خطرات احتمالی این آزمایشات را بدانند. از طرف دیگر اطلاع از وجود چنین تغییرات ژنتیکی میتواند باعث آسیبهای روحی به بیمار و خانواده وی گردد. این مسئله مهم است که فردی که میخواهد تحت آزمایش ژنتیکی قرار بگیرد با مشاوره متخصص ژنتیک مشورت کند. این مشاورین گاهی پرستارانی هستند که در زمینه آموزش این آزمایشات به افراد کار میکنند. بعد از انجام آزمایش ژنتیکی این مشاورین به بیمار خانواده وی در جهت آشنا شدن با نتایج آن و تصمیمگیری برای روشهای پیشگیری و درمان کمک میکنند. شما ممکن است سؤال کنید که آیا آزمایش ژنتیک پیشنهاد خوبی برای شما یا خانوادهتان میباشد. لطفاً سؤالات خود را با پزشک یا گروه درمانی خود مطرح کنید.
بیمار چه کار میتواند بکند.
- قبل از انجام آزمایش ژنتیک با متخصص ژنتیک مشورت کنید.
- در مورد چگونگی تأثیر آزمایش ژنتیکی بر شما و خانوادهتان سؤال کنید همچنین در رابطه با مشکلات احتمالی سؤال کنید.
- در رابطه با تأثیر نتایج آزمایش برزندگی، ناتوانی و بیمههای درمانی سؤال کنید.
- در مورد تأثیر نتایج آزمایش بر جنبههای شغلی خود سؤال کنید.
- در رابطه با خصوصی بودن نتایج آزمایشهای خود سؤال کنید.
- بپرسید که چگونه میتوانید احتمال ابتلا به سرطان را در خود یا فرزندان خود کاهش دهید و در صورتیکه نتایج تستها نشاندهنده این باشند که شما دچار تغییرات ژنتیکی هستید قبل از
تصمیمگیری به خود و خانوادهتان زمان بدهید و در صورت وجود پرسش آن را با گروه درمانی مطرح کنید.
مراقبت از ظاهر بدن
مراقبت از ظاهرتان باعث میشود شما در مورد خود احساس بهتری داشته باشید. این مسئله بهخصوص هنگام ناتوانی و بیماری اهمیت بیشتری دارد. به این علت که هنگام بیماری بروز احساس خوشایند مشکلتر است. علاوه بر بهداشت عمومی شما ممکن است لازم باشد زمان و انرژی بیشتری برای ظاهر خود بگذارید. ظاهر بهتر باعث میشود اعتماد بهنفس و کنترل بیشتری بر شرایط داشته باشید.
بیمار چه کار میتواند بکند.
- به ظاهر خود بیشتر رسیدگی کنید حتی اگر در بستر هستید صورت خود را اصلاح کنید و موهای خود را مرتب کرده و آرایش کنید.
- اگر نیاز به کلاهگیس دارید به بخش ریزش مو مراجعه کنید.
- در صورت افزایش یا کاهش وزن لباستان را تغییر دهید.
- به خودتان بیشتر رسیدگی کنید. رسیدگی به ناخنها، صورت و کارهایی مانند ماساژ باعث میشود احساس بهتری داشته باشید (قبل از انجام این کارها با پزشک یا پرستارتان مشورت کنید).
- برای جلوگیری از بریدگی پوست از ماشین اصلاح استفاده کنید.
- فعالیت بدنی را روزانه انجام دهید. اما به میزانی که احساس راحتی میکنید. در مورد میزان فعالیت بدنی مناسب با پزشک یا پرستار خود مشورت کنید و دورههای کوتاه قدم زدن را تجربه کنید. (به بخش فعالیت بدنی مراجعه کنید.)
- به اندازه کافی استراحت کنید.
- بهطور مرتب از دندانهای خود مراقبت کنید.
- مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- اگر بیمار توانایی آن را داشته باشد وی را تشویق کنید زمانهای کوتاهی را خارج خانه بگذراند. به بیمار کمک کنید تا از لوسیونها، کرمها و مواد آرایشی بهطور مناسب استفاده کند.
ریزش مو
بهطور طبیعی حدود ۱۰۰ هزار مو روی سر وجود دارد. این موها بهطور مداوم در حال رشد هستند و موهای جدید جایگزین موهای قدیمی میشوند. بعضی از درمانهای سرطان موجب ریزش مو در افراد میگردد و این مسئله بیشتر هنگام حمام و یا شانه کردن اتفاق میافتد. گاهی هنگام بیدار شدن دستههای مو روی بالش دیده میشود. نگرانی از ریزش مو در خانمها و آقایان طبیعی است.
آشنایی با علت ریزش مو و اینکه آیا برگشتپذیر است یا خیر و روشهای کم کردن آن به فرد کمک میکند. ریزش مو هنگامی اتفاق میافتد که داروهای شیمیدرمانی برای از بین بردن سلولهای سرطان در بدن گردش میکند. بعضی از این داروها موجب آسیب فولیکولهای مو گشته و موجب ریزش مو میشود. پیشبینی بروز ریزش مو مشکل است حتی در صورت مصرف نوع خاصی از دارو ریزش مو در بعضی از افراد ایجاد شده و در برخی دیگر دیده نمیشود. بعضی داروها موجب ریزش موی سر و بعضی دیگر موجب ریزش موی بدن، دستها، پاها، ابرو و مژهها میشوند.
همچنین پرتودرمانی معمولاً موجب ریزش موی سر میگردد گاهی اوقات بسته به میزان اشعه رویش مجدد مو مانند قبل نمیباشد. در صورت بروز ریزش مو این مسئله معمولاً در طی ۲ هفته بعد از شروع درمان اتفاق افتاده و طی ۲-۱ ماه بعدی به حداکثر میرسد. در این مدت پوست سر شما ممکن است به شستوشو و شانه کردن بسیار حساس باشد.
معمولاً بعد از پایان درمان موها مجدد شروع به رشد میکنند.
بیمار چه کار میتواند بکند
- اگر فکر میکنید نیاز به کلاه گیس دارید قبل از شروع درمان و یا به فاصله کوتاهی پس از درمان آن را تهیه کنید.
- مراقب سایز کلاهگیس باشید چون ممکن است بعد از ریزش مو سایز آن کم شود.
- تهیه کلاهگیس قبل از ریزش مو از این جهت مهم است که میتوانید آن را با رنگ طبیعی مویتان مطابقت دهید.
- اگر برای خرید کلاهگیس مراجعه میکنید. انواع مختلف آن را امتحان کنید تا کلاهگیس مناسب را بیابید.
- خرید ۲ کلاهگیس را در مدنظر داشته باشید یکی برای استفادۀ روزانه و دیگری برای موارد خاص کلاهگیسهای موی مصنوعی نسبت به موی طبیعی نیاز به مراقبت کمتری دارند.
- اگر به علت درمان سرطان احساس ضعف میکنید. استفاده از این نوع کلاهگیس میتواند مناسبتر باشد. در بعضی از افراد استفاده از کلاهگیس باعث گرما و یا خارش میشود. در این موارد میتوانید از کلاه کتانی استفاده کنید.
- هنگام شستوشو یا شانه کردن موها بهآرامی رفتار کنید.
- در بیرون از منزل و هوای سرد از کلاه یا شال استفاده کنید.
- برای محافظت از پوست سر در مقابل نور آفتاب از کرمهای ضدآفتاب یا کلاه استفاده کنید.
- گاهی با جلوگیری از شانه کردن با فشار و کشیدن موها و دوری کردن از گرما (عدم استفاده از سشوار و حالت دهندههای موی سر) موجب کاهش ریزش مو میشود.
- اگر دچار ریزش مو هستید در هنگام خواب از یک پوشش مناسب استفاده کنید تا از ریزش مو روی شانه و بستر جلوگیری شود. از آرایش موها که موجب فشار و با کشیدگی آنها میشود خودداری کنید. از شانههای با دندانه درشت استفاده کنید.
- با ابروها و مژههای خود نیز که ممکن است درگیر باشند با آرامی رفتار کنید.
- اگر از ریزش مو نگران هستید کوتاه کردن موها یا گاهی تراشیدن سر میتواند به شما کمک کند.
- هنگامیکه موهای جدید شروع به رشد میکنند. موهای جدید ممکن است بسیار شکننده باشند.
- درماههای اول آنها را کوتاه نگه بدارید تا مراقبت از آنها هم راحتتر باشد.
سکسکه
سکسکه هنگامی اتفاق میافتد که دیافراگم (عضله اصلی تنفسی) در بین تنفس طبیعی بهطور ناگهانی منقبض شود. علل سکسکه میتواند تحریک اعصاب کنترل کننده دیافراگم، انواعی از داروها، اختلالات مغزی، اختلالات ناحیه مری (لولهای که گلو را به معده متصل میکند)، فشار برروی معده، و علل دیگر باشد. سکسکهای که به مدت طولانی باقی بماند جدی است. این حالت بهطور مداوم میتواند بر روی غذا خوردن، خوابیدن و تنفس تأثیر گذاشته و موجب خستگی شود.
بیمار چه کار میتواند بکند.
- بهطور عمیق و آهسته در داخل یک پاکت کاغذی ۱۰ نفس عمیق بکشید.
- به آرامی مقداری مایعات بنوشید.
- یک قاشق چایخوری شکر را در دهان گذاشته و آن را ببلعید.
- از غذا خوردن با زور جلوگیری کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- مراقب باشید که بیمار به میزان کافی مایعات بنوشد.
- اگر برای سکسکه دارو تجویز شده باشد مراقب سرگیجه باشد، بیمار ممکن است برای راه رفتن و یا بلند شدن نیاز به کمک داشته باشد.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- مشکلات تنفسی
- تورم واتساع معده
- سکسکهای که بیش از یک روز طول بکشد.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یک روش درمانی امیدوارکننده در درمان انواعی از سرطانهاست. به این روش درمانی، درمان بیولوژیک، بیوتراپی یا درمان تنظیمکننده پاسخ بیولوژیک نیز میگویند. در این روش از قسمتهای مختلف سیستم ایمنی بدن برای مقابله با سرطان یا کاهش عوارض جانبی ناشی از درمان سرطانها استفاده میشود. ایمونوتراپی به روشهای مختلفی در درمان سرطان استفاده میشود. بهعنوان مثال این درمانها ممکن است رشد سلولهای سرطان را کند و یا متوقف کنند یا ممکن است روی سلامت سلولها خصوصاً سلولهای ایمنی که سرطان را کنترل میکنند تأثیر بگذارند همچنین این روش میتواند به جایگزینی یا ترمیم سلولهای طبیعی آسیبدیده ناشی از درمان سرطان کمک کنند.
درحال حاضر روشهای مختلف ایمونوتراپی استفاده میشود. شما ممکن است با اصطلاحاتی مانند: اینترفرونها، اینترلوکینها، سیتوکینها، آنتیبادی تکدودمانی و یا فاکتور نکروز تومور آشنایی داشته باشید. اگر تحت ایمونوتراپی قرار گرفتهاید در رابطه با آن از پزشک خود سؤال کنید. گاهی از روشهای مختلف فوق بهطور همزمان در یک بیمار استفاده میشود. همچنین این روش میتواند همراه با درمانهایی مثل شیمیدرمانی و یا اشعه درمانی استفاده شود. از بعضی از انواع ایمونوتراپی سالهاست که استفاده میشود درحالیکه برخی از آنها روشهای جدیدی هستند. اگر از ایمونوتراپی برای شما استفاده نمیشود ممکن است از پزشک یا تیم درمانیتان بخواهید که انواعی از این روشها را در شما بهکار ببرند. امروزه بررسیهای بسیاری در زمینه چگونگی کارکرد این روش و بیخطر بودن آن انجام میگیرد. در مورد تحقیقات بالینی مرتبط با ایمونوتراپی از پزشک یا تیم درمانی سؤال کنید.
بیمار چه کار میتواند انجام دهد.
- بهطور منظم در برنامههای تنظیمشده شرکت کنید.
- سؤالات خود را بپرسید. تیم درمان میتواند به شما کمک کند.
- بپرسید که چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرید.
- اگر دچار علائمی مانند خستگی هستید این مورد را با پزشک یا پرستار خود مطرح کنید و به بخش مربوطه در این مقاله مراجعه کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- دریابید که در ساعات مختلف روز چگونه با پزشک تماس بگیرید.
- مراقب سرگیجه یا گیجی در بیمار باشید.
- لیستی از سؤالات برای مطرح کردن با پزشک یا گروه درمانی تهیه کنید این مسئله ممکن است به رفع مشکلاتی که از یاد بیمار رفته است کمک کند.
- اگر بیمار احساس خستگی میکند یا تهوع و استفراغ دارد بخش مربوطه در این مقاله را مطالعه کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- بروز تب (درجه حرارت ۳۸ درجه یا بیشتر که از طریق دهان بهدست آمده باشد.)
- بروز تهوع و استفراغ شدید
- سرگیجه یا اختلال در تنفس
- بروز گیجی یا منگی
خارش
خارش میتواند موجب بیقراری، اضطراب، زخمهای پوستی و عفونت گردد. شایعترین علل خارش در بیمار سرطان شامل خشکی پوست، تغییرات خونی، حساسیت، عوارض جانبی درمانی و شیمیدرمانی یا پرتودرمانی است.
سایر بیماریها و انواع خاصی از سرطانها هم میتوانند موجب خارش گردند.
دنبال چه باشید.
- پوست خشک، قرمز و زمخت
- زردی پوست یا قسمت سفیدی چشم
- بثورات جلدی
- آثار خراشیدگی
- زخمهای پوستی
- خاراندن مداوم پوست بدون فکر کردن به آن
بیمار چه کار میتواند بکند.
برای نرم کردن پوست:
- از کرمهای پوستی با پایه محلول در آب مانند لوسیونهای با پایه منتول و یا آلوورا ۳-۲ بار در روز خصوصاً بعد از حمام استفاده کنید. همچنین میتوانید از لوسیون کالامین برای کاهش خارش استفاده کنید. البته توجه داشته باشید که این درمان میتواند باعث خشکی گردد.
- برای شستوشو بهجای آب گرم از آب ولرم استفاده کنید.
- به آب وان روغن حمام اضافه کنید.
- برای شستوشوی پوست از صابون ملایم تا ضد حساسیت استفاده کنید.
- از ترکیبات با پایه الکل و حساسیتزا (پودرها، کرمهای بعد از اصلاح، عطرها) استفاده نکنید.
- پودرهای نشاستهای میتوانند روی پوست جمعشده و باعث حساسیت پوستی شدند.
- برای جلوگیری از بریدگی و حساسیت پوست برای اصلاح از ماشین ریش تراش استفاده کنید.
- روزانه ملحفههای خود را تعویض کنید.
- برای جلوگیری از عرق کردن هوای اطاق را خنک نگه دارید و تهویه مناسب داشته باشید.
- هر چقدر میتوانید آب و سایر مایعات بنوشید.
- به اندازه کافی استراحت کنید.
برای کاهش تمایل به خاراندن:
- از تکههای یخ داخل حوله بهعنوان کمپرس سرد استفاده کنید. هنگامیکه سرمای خود را از دست داد، آن را از روی پوست خود بردارید و پوست را خشک کنید. در صورت نیاز استفاده از آن را تکرار کنید.
- ناخنهای خود را تمیز و کوتاه نگه دارید. اگر ناخودآگاه پوست خود را میخارانید دستکش مناسب و تمیز بپوشید از لباسهای خنک و فشاری بهجای خاراندن استفاده کنید. مراقب آسیب به پوست باشید. شبها میتوانید به آرامی پوست را ماساژ دهید.
- لباسهای سبک و با جنس طبیعی بپوشید.
- خود را با مطالعه، موسیقی و صحبت با دیگران سرگرم کنید.
- در صورت تجویز پزشک از داروهای ضد خارش استفاده کنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- برای شستوشوی لباس و ملافهها از مواد شستوشوی ملایم و ضدحساسیت استفاده کنید.
- اگر بیمار هنگام خواب خود را میخارانید دستکش کتانی تمیز میتواند آسیب پوستی را کاهش دهد.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- ادامه یافتن خارش ۲ روز یا بیشتر
- تغییر زرد رنگ پوست یا تغییر رنگ ادرار به رنگ چای
- خاراندن پوست به حدی که موجب خونریزی یا آسیب پوستی شود.
- بثورات پوستی که بعد از مصرف پمادها یا کرمها بدتر میشوند.
- خروج چرک یا ترشحات بدبو از پوست.
- بیقراری یا نگرانی شد (به حدی که بیمار از شدت خارش شبها نمیتواند بخوابد.)
- بروز کهیر (برآمدگیهای سفید یا قرمز رنگ سطح پوست)، تنگی نفس، تورم یا صورت و یا سایر علائم پاسخ شدید حساسیتی
گرفتگی عضلات ساق پا
اسپاسم یا گرفتگی عضلات ساق پا سفتی دردناک عضلات ساق پا است. بستری بودن طولانیمدت گاهی موجب گرفتگی عضلات ساق یا پا میشود.
کمآبی بدن، بعضی از داروها و برخی از بیماریهای مغزی یا عصبی هم موجب این حالت میگردد.
سایر علل گرفتگی عضلات ساق پا شامل فشار روی عضلات ساق پا یا پشت زانو و همچنین بالا بودن میزان فسفر بدن، پایین بودن کلسیم، قند یا پتاسیم میباشد. تمامی این موارد تغییرات شیمیایی در خون است.
دنبال چه باشید.
- احساس درد یا ناراحتی ناگهانی در ساق یا پا و احساس سفتی و گرفتگی عضلات
- مشکل در حرکت دادن پا یا بروز درد هنگام حرکت دادن پا یا ساق
بیمار چه کار میتواند بکند.
- وضعیت بدن را بهطور متناوب تغییردهید.
- اگر مدت طولانی در بستر بستری هستید از یک بالش برای محافظت از پاها ساق استفاده کنید.
- همچنین میتوانید از وسایلی که مانع فشار آوردن وزن پتو وملحفه بر روی ساق و پا میشوند استفاده کنید.
- بزاق غلیظ که بیشتر شبیه ترشحات مخاطی است و هنگام باز کردن دهان موجب چسبیدن لبها به هم میشود.
- سختی در بلع غذا یا مایعات غلیظ
- باز بودن همیشگی دهان هنگام تنفس
- سوزش زبان
- مواد زائد چسبیده به دندانها، زبان یا لثهها
- زبان با سطحی ترک خورده و خراشیده
بیمار چه کار میتواند بکند.
- هر دو ساعت دهان را با محلول دهانشویه آب و نمک و جوششیرین بشویید (یک قاشق چایخوری نمک، یک قاشق چایخوری جوششیرین در یک لیوان آب ولرم که قبل از مصرف خوب هم زده شده باشد، این محلول نباید خورده شود.)
- همراه با وعدههای غذایی مایعات زیادی بنوشید تا غذا قبل از بلع نرم گردد.
- از قطعات یخ، آبنباتهای بدون قند و آدامس بدون قند استفاده کنید.
- مایعاتی مانند شیر، ماست، سس به غذاهای جامد اضافه کنید.
- برای مرطوب شدن لبها از کرمهای مخصوص استفاده کنید.
- میتوانید از بزاق مصنوعی که در داروخانهها هست استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای بسیار داغ، تند و سوزاننده خودداری کنید.
- از محلولهای حاوی الکل برای شستن دهان استفاده نکنید.
- غذاهای سفت و سخت، گوشت سفت، آب نبات سفت و میوه سبزیجات سفت استفاده نکنید.
- از تنباکوی جویدنی استفاده نکنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند بکنند.
- غذا را در حجم کم همراه با مایعات و سس برای نرم کردن آن سرو کنید.
- بستنی، ژله، قطعات یخ یا نوشیدنیهای خنک را به بیمار پیشنهاد کنید.
- مراقب باشید که بیمار به اندازه کافی مایعات مصرف کند حداقل۳-۲ لیوان مایعات در روز استفاده شود. میتوانید از ژله و شربتها هم بهعنوان مایعات استفاده کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- خشکی دهان به مدت ۳ روز متوالی
- عدم توانایی در خوردن داروها و بلع قرصها
- عدم توانایی در خوردن و آشامیدن
- خشکی و ترکخوردگی لبها و زخمهای دهانی
- اختلال در نفس کشیدن
زخمهای دهانی
زخمهای دهانی، بریدگیهای کوچک یا زخمهایی درون دهان هستند. این زخمها ممکن است قرمز و یا بهصورت پلاکهای سفید رنگ باشند. این زخمها ممکن است خونریزی کرده یا عفونی شوند. این زخمها معمولاً ۲-۱ هفته بعد از برخی انواع شیمیدرمانی ایجاد میشود. همچنین این زخمها میتوانند به علت پرتودرمانی به سر و گردن، برخی عفونتها، کمآبی بدن مراقبت ناکافی از دهان، اکسیژن درمانی، مصرف الکل یا تنباکو، مصرف ناکافی ویتامینها و پروتئینها ایجاد شوند. بهبودی این زخمها ممکن است ۴-۲ هفته طول بکشد زخمهای دهانی ممکن است بسیار دردناک باشند و به علت درد زیاد موجب کمآبی بدن، سوء تغذیه و کاهش وزن شوند (بخش مربوط به مایعات و کم آبی را ببینید.)
دنبال چه باشید
- ظاهر قرمز و متورم دهان و لثهها
- خونریزی دهان
- زخمهای کوچک در دهان، روی لثهها و یا روی زبان
- پوشش سفید یا زرد رنگ یا روی زبان
- سوزش یا درد دهان یا گلو
- احساس خشکی، سوزش یا درد هنگام خوردن غذاهای گرم یا سرد
- پلاکهای سفید رنگ یا چرک درون دهان
- افزایش ترشحات داخل دهان
بیمار چه کار میتواند بکند
- روزی ۲ بار دهان را با چراغ قوه بررسی کنید اگر از دندان مصنوعی استفاده میکنید آن را قبل از بررسی دهان خارج کنید. اگر متوجه تغییری در دهان خود شدید یا در مزه غذاها تغییری به وجود آمده است به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. از دستورالعمل زیر ۳۰ دقیقه بعد از غذا خوردن و هر ۴ ساعت حین بیداری یا حداقل ۲ بار در روز استفاده کنید مگر اینکه پزشک یا پرستار دستور دیگری به شما داده باشند:
- برای شستن دندانها از مسواک نرم استفاده کنید. قبل از شستن دندانها برای نرم کردن بیشتر مسواک آن را درآب گرم بگذارید و هنگام شستن دندانها نیز مسواک را با آب گرم بشویید. اگر مسواک موجب آسیب به دهان شما میشود از گاز نرم یا سواب پنبهای بهجای آن استفاده کنید.
- برخی از این انواع سواب مخصوص در داروخانهها وجود دارد.
- مسواک را بعد از مصرف در آب گرم بشویید ودر محل خشک و خنک نگهداری کنید از خمیردندان حاوی فلوراید و ملایم استفاده کنید. دقت کنید که خمیر دندانهای حاوی مواد سفیدکننده ممکن است حاوی پراکسید هیدروژن باشد که زخم دهانی را تشدید کند.
- دندانهای مصنوعی را بین وعدههای غذایی و با برنامههای منظم خارج کرده و تمیز کنید. اگر زیر دندان مصنوعی زخم است. دندان مصنوعی را بین وعدههای غذایی و هنگام شب خارج کنید. دندان مصنوعی را در فواصل استفاده خوب تمیز کنید و در محلول آنتیباکتریال نگهداری کنید.اگر دندان مصنوعی مناسب دندان شما نیست در طی درمان از آن استفاده نکنید. با ملایمت دهان و دندانتان را قبل و بعد از غذا خوردن و قبل از خواب با یکی از محلولهای زیر شستوشو دهید: ۱ قاشق چایخوری جوششیرین در ۲ لیوان آب یا یک قاشق چایخوری نمک و یک قاشق چایخوری جوششیرین در یک لیوان آب.
- اگر از نخ دندان بهطور معمول استفاده میکنید حداقل یک بار در روز آن را استفاده کنید مگر اینکه پزشک شما را از استفاده آن منع کرده باشد. اگر این کار موجب خونریزی یا مشکل دیگری میشود به پزشک خود اطلاع دهید. اگر بهطور معمول اینکار را انجام نمیدهید قبل از شروع با پزشک خود مشورت کنید.
- از دهانشویههای آماده که حاوی الکل و مواد حساسیتزا میباشند استفاده نکنید.
- لبهایتان را با کرم نرم و مرطوب نگه دارید.
- حداقل ۳-۲ لیتر مایعات در روز استفاده کنید.
- اگر درد دهان شدید است و مانع از خوردن غذا میشود. در مورد استفاده از داروها ۲۰-۱۵ دقیقه قبل از خوردن وعدههای غذایی یا محلولهایی که موجب کاهش درد میشود. از پزشک خود سؤال کنید.
- اگر این روشها مؤثر نبود میتوانید از مسکنهای قویتر استفاده کنید.
- برای تسریع بهبودی زخمها از پزشک خود در مورد استفاده از مالوکس Maalox یا شیر منیزیوم سؤال کنید. چای گرم را آرام بنوشید.
- از مایعات یا غذاهای خنک استفاده کنید (بهعنوان مثال قطعات یخ، ماست یخ زده، شربت یا بستنی) غذاهای نرم که براحتی قابل بلع است استفاده کنید.
- در وعدههای غذایی از غذاهای نرم و مخلوط شده و غیرتند استفاده کنید.
- میوهها یا سبزیجات و سایر غذاهای خشک و سخت مانند چیپس را استفاده نکنید.
- غذاهای بسیار شور یا شیرین نخورید.
- میوهها یا آبمیوههای اسیدی مانند پرتقال، لیمو، گوجهفرنگی یا گریپ فروت نخورید.
- الکل یا تنباکوی دهانی استفاده نکنید.
- وعدههای غذایی را در یک محیط آرامبخش میل کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- به کمک چراغقوه دهان بیمار را از لحاظ قرمزی یا پلاکهای سفید که معمولاً زخمی میشوند بررسی کنید.
- اگر بیمار دندان مصنوعی دارد آن را قبل از معاینه دهان خارج کنید.
- برای مصرف مایعات میتوانید از نی استفاده کنید که مایعات از زخمهای دهانی عبور نکنند.
- غذاهای سفت را در درون دستگاه همزن نرم کنید تا راحتتر خورده شود.
- داروهایی را که برای کاهش درد قبل از مصرف غذا توصیه شده به بیمار بدهید.
- داروهای مسکن را نیم ساعت قبل از وعدههای غذایی استفاه کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- قرمزی و زخم دهانی که بیش از ۴۸ ساعت طول بکشد.
- خونریزی از لثهها
- اولین تظاهرات بریدگی یا زخم درون دهان
- درجه حرارت دهانی ۳۸ درجه یا بیشتر
- پلاکهای سفید روی زبان یا درون دهان
- ناتوانی در مصرف مایعات یا غذا بیش از ۲ روز
- عدم توانایی در خوردن داروها به علم زخمهای دهانی
خونریزی از دهان
خونریزی از دهان معمولاً ناشی از زخمهای دهانی، بیماریهای لثه یا کاهش شمارش پلاکتی میباشد.
کاهش تعداد پلاکتها میتواند عارضه جانبی شیمیدرمانی یا پرتودرمانی باشد. این مشکل معمولاً کوتاهمدت است. سرطانهایی که روی سیستم خونسازی تأثیر میگذارند مانند لوسمی نیز میتواند باعث افت پلاکتها شوند. یک فرد مبتلا به کاهش تعداد پلاکتها میتواند بهآسانی دچار خونریزی شود. فعالیتهای روزمره مانند مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان در این افراد با خونریزی از دهان همراه است. عوارض جانبی شیمیدرمانی یا پرتودرمانی شامل خشکی دهان یا زخمهای دهانی نیز میتواند منجر به خونریزی از دهان گردد.
دنبال چه باشید:
- خونریزی یا کبودی در دهان (لثهها، زبان و غیره)
- بثورات و دانههای قرمز رنگ روی زبان زیر زبان، سقف دهان یا کنارههای دهان
- خونریزی پراکنده از داخل دهان
بیمار چه کار میتواند بکند
- هر ۲ ساعت دهان را به آرامی و با آب خنک بشویید.
- قطعات یخ را درون دهان بمکید. (در صورت خونریزی از مصرف آبنباتهای سفت خودداری کنید).
- بعد از مصرف غذا دهان و دندانها را با مسواک نرم تمیز کنید. قبل از مسواک زدن آن را زیر آب گرم بگیرید تا مسواک نرمتر شود.
- از مسواک یا گاز نرم برای تمیز کردن دهان یا دندان استفاده کنید. از محلولهای شستوشوی دهان آماده استفاده نکنید.
- غذاهای نرم استفاده کنید که حاوی کالری و پروتئین بالا باشد (مصرف غذاهایی مانند کرم، پورۀ سیب یا ماست برای کنترل خونریزی مفید است).
- غذاهای سفت را قبل از مصرف در همزن خرد کنید. (سیب، هلو و مانند آن).
- از مصرف نوشیدنیهای داغ مانند چای یا قهوه خودداری کنید. (گرما باعث گشاد شدن عروق خونی و بدتر شدن خونریزی میشود.)
- برای جلوگیری از خشکی لبها روی آنها پماد یا وازلین بمالید.
- دندانهای مصنوعی را خصوصاً اگر اندازه آنها مناسب نیست خارج کنید.
- از داروها و ترکیبات حاوی آسپرین استفاده نکنید. قبل از مصرف داروهای بدون نسخه برگه راهنمای آن را از جهت وجود آسپرین مطالعه کنید و با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- قبل از هر وعده غذایی محلول شستوشوی دهان حاوی آب خنک به بیمار بدهید. و آب یخ در دسترس داشته باشید. اگر دهان بهصورت منتشر دچار خونریزی است. ظرفی را برای خارج کردن محلول شستوشوی دهان در دسترس بگذارید.
- غذاها را قبل از مصرف درون دستگاه همزن گذاشته و نرم کنید. خشکبار و غذاهای سفت به بیمار ندهید.
- چند کیسه چای کوچک را در فریزر یخ زده کنید و بگذارید تا بیمار روی مناطق دچار خونریزی دهان فشار دهد.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- اولین نوبت خونریزی از دهان
- خونریزی که بیش از نیم ساعت طول بکشد.
- استفراغ خونی یا استفراغ مواردی که با رنگ قهوهای تیره
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
تهوع و استفراغ
تهوع به معنی ناراحتی یا مشکل در شکم و استفراغ به معنای بالا آوردن محتویات درون معده است.
تهوع حتی ممکن است بدون فکر کردن به غذا ایجاد شود. استفراغ حتی بدون مصرف غذا و بدون وجود تهوع نیز ممکن اتفاق بیافتد. تهوع و استفراغ میتواند ناشی از مصرف غذای نامطبوع، وجود باکتری در غذا، عفونتها یا ناشی از عوارض شیمیدرمانی یا پرتودرمانی سرطان باشد. با اینحال بسیاری از بیماران که تحت این درمانها قرار دارند، هیچگاه دچار تهوع و استفراغ نمیشوند.
بعضیها حتی با فکر کردن دربارۀ نوبت بعدی درمان دچار تهوع و استفراغ میشوند. سرطان به خودی خود نیز موجب تهوع و استفراغ میگردد.
استفراغ مکرر میتواند خطرناک باشد. زیرا میتواند منجر به کمآبی بدن شود. (به بخش مایعات و کمآبی مراجعه کنید.)
این حالت ممکن باعث خفگی یا ورود غذا یا مایعات به ریهها شود. در رابطه با تهوع و استفراغ و علل ایجاد آن با پزشک خود مشورت کنید.
دنبال چه باشید.
- تغییر در عادت غذایی
- بوی بد دهان
- ترشحات زرد یا سبز بدبو روی بالش یک ملحفهها
- احساس سنگینی یا ناراحتی معده
- افزایش بزاق یا تعریق قبل از استفراغ
بیمار چه کار میتواند بکند.
برای حالت تهوع:
- غذاهایی مانند نان تست یا بیسکویت بخورید.
- اگر در بین وعدههای غذایی دچار تهوع میشوید. تعداد وعدههای غذایی را بیشتر کنید و حجم آن را کم کنید و یک وعده کوچک قبل از خواب بخورید.
- نوشیدنیهای خنک را بهآرامی میل نمایید (محلولهای صاف شامل آنهایی که از ورای آن میتوانید طرف مقابل را ببینید مانند آب سیب، آب پرتقال و غیره) همچنین میتوانید ژله را امتحان کنید.
- غذاهایی را که دوست دارید مصرف کنید. بسیاری از بیماران در حین درمان با مصرف گوشت و ترکیبات آن مشکل دارند. در اینصورت سایر منابع پروتئینی مانند ماهی، مرغ و غلات را امتحان کنید.
- آبنباتهای با طعم لیمو یا سایر طعمهای مورد علاقهتان را مصرف کنید تا مزه دهانتان تغییر کند.
- برای کاهش بود یا مزه غذاها آنها را سرد یا در دمای اطاق مصرف کنید. از مصرف غذاهای چرب، تند یا شیرین خودداری کنید.
- غذاها با کالری بالا که به راحتی مصرف میشوند را امتحان کنید (بستنی، ماست، ترکیبات شیر، شربت). برای افزایش کالری به غذاهایتان شیر، سس و کره اضافه کنید. غذاهای کمچرب استفاه نکنید. مگر آنکه مصرف غذای چرب باعث ناراحتی و اختلال معده در شما شود.
- ممکن است مصرف غذاهای جامد برای شما راحتتر باشد (مگر آنکه دچار زخمهای دهانی باشید).
- بعد هر وعده غذا حداقل ۱ ساعت بهصورت نشسته استراحت کنید.
- خود را با شنیدن موسیقی، نگاه کردن به یک برنامه جذاب تلویزیونی یا سایر کارها مشغول کنید.
- اگر دچار تهوع هستید آرام باشید و به آرامی نفس عمیق بکشید.
- اگر دچار تهوع هستید با پزشک خود مشورت کنید. زیرا بسیاری از داروها میتوانند به مشکل شما کمک کنند. بهمحض بروز علائم تهوع از داروهای ضد تهوع تجویز شده استفاده کنید.
- اگر قبل از شیمیدرمانی یا ملاقات پزشک دچار تهوع میشوید دربارۀ مصرف داروها، روشهای آرام بخش و رفتار درمانی برای کاهش تهوع در این جلسات با پزشک خود مشورت کنید.
برای استفراغ
- اگر در بستر دراز کشیدهاید به پهلو بچرخید تا مواد خارج شده از معده وارد ریههایتان نشود. درباره مصرف داروها به فرم شیاف سؤال کنید. در صورت بروز تهوع از داروهای تجویز شده استفاده کنید تا استفراغ نکنید.
- نوشیدنیها را بهصورت یخ زده و خنک و بهآرامی مصرف کنید.
- بعد از پایان استفراغ هر ۱۰ دقیقه یک قاشق چایخوری نوشیدنی خنک مصرف کنید و بهتدریج آن را به یک قاشق غذاخوری هر نیم ساعت افزایش دهید و در صورت امکان مقدار آن را بهتدریج بیشتر کنید.
مراقبین چه کارهایی میتوانند انجام دهند.
- غذا را در مواقعی که بیمار تهوع ندارد طبخ کنید، هود آشپزخانه را هنگام آشپزی جهت کاهش بوی غذا روشن کنید.
- درب ظرفهای غذا را بپوشانید.
- از قاشق و چنگال پلاستیکی استفاده کنید.
- اگر بیمار دچار استفراغ میشود. وی را در زمانهای خاصی از روز وزن کنید تا اگر دچار کمآبی شود متوجه شوید دربارۀ داروهای ضد استفراغ با پزشک صحبت کنید.
- مراقب بیمار از نظر سرگیجه، ضعف و گیجی باشید.
- به بیمار کمک کنید تا دچار کم آبی و یبوست نشود. هر کدام از اینها میتواند حالت تهوع را بدتر کند.
در صورت بروز موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- در صورتیکه بعضی از موارد استفراغ وارد ریه شده باشد.
- استفراغ بیش از ۳ بار در ساعت برای ۳ ساعت یا بیشتر
- استفراغ خونی یا استفراغ مواد قهوهای پررنگ
- عدم توانایی در نوشیدن ۴ لیوان نوشیدنی یا نوشیدنی یخ زده یا عدم توانایی در خوردن غذا برای بیشتر از ۲ روز
- عدم توانایی در مصرف داروهای تجویز شده.
- بروز ضعف، سرگیجه یا منگی
- کاهش وزن بیش از ۱ کیلوگرم طی ۲-۱ روز (که به معنی از دست دادن مقدار زیادی آب است.)
- کاهش ادرار و ادرار زرد پر رنگ
درد
وقتی فردی میگوید دچار درد است. معمولاً بدین معنی است که در نقطه خاصی از بدن احساس ناراحتی میکند. اما این حالت همچنین میتواند به معنی احساس کلی ناراحتی باشد. فرد ممکن است بهطور کلی احساس ناخوشایندی بکند که در نقطه خاصی از بدن متمرکز نیست. احساس درد در صورتیکه فرد دچار اضطراب افسردگی و ناراحتی باشد تشدید میشود. بعضی بیماران ممکن است به سختی در مورد درد خود صحبت کنند.
این حالت میتواند ناشی از عادات قبلی آنها نحوه بیان احساسات درون خانواده و چگونگی صحبت در مورد درد قبل از بیماری باشد. حتی دردهای بسیار شدید بهخوبی توسط ترکیبی از داروهای خوراکی کنترل میشوند. این ترکیبات معمولاً شامل مخدرها مانند مورفین و کدئین هستند. بیماران سرطان که هیچگاه مخدر مصرف نمیکردند ممکن است به مصرف مخدر معتاد شوند یا مسکنهای مخدر را برای ایجاد خوشی مصرف کنند. همچنین بدن آنها بعد از مدتی نسبت به داروهای مسکن مقاوم میشوند.
بنابراین برای ایجاد اثر ضد درد قبلی ناچار به افزایش میزان دارو هستند. این یک علامت شایع از مقاومت به مخدرهاست. ولی در بیمار مبتلا به سرطان این نشانهای از اعتیاد نیست. داروهای مسکن معمولاً وقتی قبل از شدیدترین زمان درد مصرف شوند بیشترین تأثیر را دارند. در موارد درد شدید نسبت به دردهای خفیف به داروهای بیشتری نیاز است. بنابراین بهتر است با شروع درد مصرف داروهای مسکن نیز شروع شوند. اگر علت ایجاد درد درمان شود نیاز به مصرف داروهای مسکن نیز از بین میرود. میزان دارو و برنامه مصرف آن باید با توجه به نیاز بیمار توسط پزشک تنظیم شود. اگر شما مبتلا به دردهای منتشر ناشی از سرطان یا دردهای طولانیمدت هستید این مسئله ممکن است موجب خستگی شما شده باشد. این نوع از دردهای طولانی مدت و مزمن میتواند زندگی روزمره شما را مختل کرده و شما را از انجام کارهایی که لازم است باز بدارد. حتی با مصرف سر موقع داروهای مسکن، درد معمولاً در فواصل مصرف دارو تشدید میشود. در این موارد میتوانید از داروهای مسکن اضافی علاوه بر مسکنهای معمول استفاده کنید. گاهی برای غلبه بر درد به بیش از دو نوع مسکن نیاز است. با مصرف به موقع داروهای مسکن و اطلاع دادن به پزشک خود درباره میزان درد به وی در مورد کنترل درد خود کمک کنید.
دنبال چه باشید:
- آیا درد کاملاً از بین میرود؟ آیا درد از بین رفته و قبل از مصرف وعده بعدی مسکن برمیگردد؟ اگر چنین است برنامه دارویی شما نیاز به تغییر دارد.
- اختلال در خواب یا احساس عدم انگیزه نسبت به کارهایی که قبلاً با اشتیاق انجام میدادید.
- احساس نگرانی دربارۀ مسائلی که قبلاً موجب نگرانی شما نمیشد.
- بروز درد جدید یا تغییر در دردهای قبلی
- عدم توانایی در حرکت کردن و کاهش فعالیتهای بدنی
بیمار چه کار میتواند بکند.
- در مورد درد خود با پزشک یا پرستار صحبت کنید. مواردی چون موقعیت درد، زمان بروز درد، مدت زمانیکه طول میکشد، نوع احساس درد، آنچه درد را بهبود میبخشد وآنچه موجب تشدید درد میشود و چگونگی تأثیر درد بر زندگی روزمره اهمیت دارد.
- اگر داروهای مسکن تجویزی تأثیر زیادی روی درد شما ندارد به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
- برای اندازهگیری میزان درد از یک سنجش ساده استفاده کنید. صفر یعنی عدم وجود درد و ۱۰ یعنی شدیدترین دردی که قابل تصور است. شما میتوانید از این اندازهگیری برای توضیح میزان درد خود استفاده کنید.
- داروهای مسکن تجویز شده را دقیقاً به همان صورت که دستور داده شده است مصرف کنید. (در دردهای مزمن داروهای مسکن را سرساعت و نه هنگام تشدید درد استفاده کنید.)
- با پزشک خود درباره تغییر برنامه مسکنها مشورت کنید.
- اگر درد توسط داروها تخفیف پیدا کرده است میزان فعالیت خود را بیشتر کنید.
- برای مصرف مسکنها صبر نکنید تا درد تشدید شود. مصرف مسکنها را سرخود و ناگهانی قطع نکنید. بهجای آن با کاهش درد مصرف آن را کم کنید. قبل از انجام این کار با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- بعضی بیماران با مصرف مسکن دچار تهوع میشوند در این باره با پزشک خود برای تغییر مسکن یا تجویز داروی دیگری برای حالت تهوع مشورت کنید. بعضی مسکنها ممکن است سرگیجه یا خوابآلودگی ایجاد کنند.
- این حالت معمولاً بعد از چندین روز بهتر میشود. ولی شما ممکن است در راه رفتن یا بلند شدن مشکل داشته باشید. در این مدت رانندگی نکنید و فعالیتهای خطرناک انجام ندهید.
- بیمارانی که از مسکنهای مخدر استفاده میکنند بهطور معمول باید برای جلوگیری از ایجاد یبوست از نرمکنندههای مدفوع و مسهل استفاده کنند. این حالت عارضه جانبی شایع مخدرهاست.
- هرگونه عارضه جانبی دیگر را یادداشت کنید و با پزشک خود مشورت کنید.
- قرصهای مسکن را بدون نظر پزشک یا داروساز خورد و تکه نکنید.اگر این داروها از نوع به آرامی آزاد شونده باشد، شکستن آنها ممکن است خطرناک باشد.
- اگر مصرف مسکنها باعث کنترل درد شما نمیشود با پزشک درباره روشهای دیگر صحبت کنید.
- اگر دچار درد هستید با متخصص درد مشورت کنید.
- حداقل به اندازه مصرف یک هفته مسکن در اختیار داشته باشید. بسیاری از داروهای مسکن بدون نسخه قابل تهیه نمیباشد.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- علائم درد را در بیمار بررسی کنید
- دربارۀ وجود درد از بیمار سؤال کنید.
- روی محلهای دردناک حولههای ولرم بگذارید (به جز نواحی که پرتوتابی شده است). اگر این کار کمککننده نیست کیسه یخ را امتحان کنید. ماساژ ملایم در بهبود بعضی از انواع دردها مؤثر است.
- مراقب سرگیجه یا گیجی باشید خصوصاً بعد از مصرف داروهای مسکن جدید و یا تغییر داروهای قبلی.
- به بیمار در راه رفتن کمک کنید.
- به بیمار کمک کنید تا در کارهایی که علاقمند است شرکت کند.
- فعالیتها را زمانی انجام دهید که بیمار راحت و بیدار است.
- مقدار زیادی مایعات و غذاهای فیبری به بیمار بدهید.
- اگر بیمار دچار فراموشی است به بیمار کمک کنید تا داروهای مسکنش را مصرف کند.
- به بیمار یادآوری کنید مسهلها را طبق توصیه مصرف کند تا دچار یبوست نشود.
- اگر بیمار دچار درد شدید و مکرر است با پزشک در مورد مصرف داروها در زمان مشخص صحبت کنید.
- اگر درفواصل مصرف داروهای مسکن بیمار درد دارد در مورد مصرف داروهای اضافی با پزشک مشورت کنید.
- اگر بیمار نمیتواند دارو را بهصورت قرص مصرف کند با پزشک در مورد مصرف انواع دیگر دارو مانند شربت، شیاف، پچ پوستی یا سایر روشها صحبت کنید.
- قبل از شکستن و خورد کرن قرصها برای بلع راحتتر با پزشک مشورت کنید مصرف بعضی از داروها بهصورت شکسته شده میتواند خطرناک باشد.
- به بیمار یادآوری کنید که مصرف داروها حتی بهصورت مکرر باعث اعتیاد نمیشود.
- با پزشک خود در رابطه با اینکه کدام دارو و برای کاهش درد مناسب میباشد و میزان مصرف آن صحبت کنید.
- برای بیمار یک لیست از داروهای مصرفی شامل مسکنها تهیه کنید. این مسئله معمولاً هنگامیکه اختلالات پزشکی غیرمنتظره بروز میکند مفید میباشد.
- دربارۀ چگونگی دسترسی به پزشک سؤال کنید.
- زمانی را برای فعالیتهای خود و برنامههای شخصی خود اختصاص دهید. گروههای حمایتی میتوانند به شما کمک کنند.
- اگر از پچهای پوستی مسکن استفاده میکنید مراقب باشید تا این مناطق لمس نشود و از نحوه کندن این پچهای پوستی مطلع شوید.
- داروهای مسکن مخدر را از دسترس سایر افراد بهخصوص اطفال دور نگه دارید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- هرگونه درد جدید یا تشدید درد قبلی
- عدم توانایی در بلع شامل خوردن داروهای مسکن
- عدم بهبود درد یا عدم بهبود درد به مدت کافی علیرغم مصرف صحیح داروهای تجویزی
- اشکال در بیدار نگه داشتن بیمار یا بیدار کردن وی.
- وجود یبوست، تهوع یا منگی
- هرگونه سؤال درباره مصرف داروها
- بروز یک علامت جدید (مانند عدم توانایی در راه رفتن، خوردن یا ادرار کردن)
اعضای مصنوعی (پروتز)
پروتز به معنی اعضای مصنوعی برای قسمتهای مختلف بدن است. گاهی قسمتهایی از بدن به علت رشد و گسترش سرطان باید برداشته شود. پروتزها برای جبران شکل ظاهری اعضا و حفظ عملکرد آنها تا حد ممکن استفاده میشوند.
انواع مختلف پروتز وجود دارد. بعضی پروتزها خارجی است (که قابل پوشیدن و برداشتن است) و بعضی از آنها طی جراحی کار گذاشته میشوند. انواعی از پروتزها که بیشتر در بیماران سرطان کاربرد دارد شامل پروتز پستان، اندام تحتانی و آلت تناسلی است. کلاهگیس و موی مصنوعی که بهطور موقت جهت ریزش مو ناشی از شیمیدرمانی استفاده میشود نیز نوعی پروتز محسوب میشود. (به بحث ریزش مو مراجعه کنید.)
بیماران چه کار میتوانند بکنند:
- قبل از عمل جراحی درباره استفاده از پروتز با پزشک صحبت کنید.
- در صورت نیاز به پروتز سؤال کنید که آیا میتواند طی جراحی کار گذاشته شود. (پروتز پستان و اندام تحتانی میتواند در اولین عمل جراحی کار گذاشته شود.)
پروتز پستان
- تا قبل از جراحی بازسازی پستان میتوانید مدتی پروتز خارجی استفاده کنید.
- در بیمارانی که تحت جراحی برداشتن قسمتی از پستان قرار گرفتهاند نیز میتوان از انواعی از پروتزهای کوچک استفاده کرد.
- پروتزهای مخصوص نوک پستان نیز برای بازسازی پستان موجود است.
- هنگام خرید پروتزها از همسر یا بستگان کمک بگیرید.
- پروتزها انواع، شکل، وزن و جنس مختلف دارند. قبل از تهیه انواع مختلف آن را امتحان کنید.
- پروتزها ممکن است سنگین باشند ولی با آنها احساس راحتی میکنید، ظاهر و قوام طبیعی داشته و هنگام حرکت ثابت باقی میماند.
- درباره چگونگی نگهداری از پروتزها سؤال کنید.
- با همسر خود درباره احساساتتان در مورد جراحی بازسازی و تغییر در ظاهر بدنتان صحبت کنید.
پروتز اندام یا پاها
- قبل از جراحی درباره استفاده از پروتز و زمان استفاده از آن سؤال کنید. معمولاً یک پروتز موقت بعد از اولین جراحی استفاده میشود. در صورت اجازه پزشک معالج وزن خود را روی پروتز بگذارید. پروتز دائمی بعد از قوی شدن شما استفاده میشود.
- در بیمارانی که نمیتوانند از پروتز دائمی استفاده کنند، اندام مصنوعی بدون عملکرد از نظر زیبایی موجود است.
- درباره نحوه نگهداری از محل جراحی و پروتز سؤال کنید. در صورت احساس ناراحتی، قرمزی یا تاول با پزشک صحبت کنید. در صورتیکه پروتز مناسب شما نیست، آن را به فرد سازنده جهت تعمیر برگردانید.
پروتز بیضه
- یک کیسه پلاستیکی پرشده از ژل میتواند طی جراحی یا بعد از آن کار گذاشته شود.
- تمام مردان نیازی به استفاده از پروتز بیضه را احساس نمیکنند. قبل از استفاده از پروتز بیضه با پزشک معالج و همسر خود صحبت کنید.
پروتز آلت تناسلی
- این پروتزها ۱۲-۶ ماه بعد از جراحی کار گذاشته میشود.
- دو نوع پروتز وجود دارد: قابل پرشدن و میله نیم سخت، درباره بهترین نوع پروتز با پزشک و همسر خود صحبت کنید.
- در صورت بروز قرمزی، تورم، درد، خروج چرک و ترشحات از محل پروتز با پزشک معالج تماس بگیرید.
پرتودرمانی
پرتودرمانی (رادیوتراپی) استفاده از امواج یا اشعه با انرژی بالا برای کشتن سلولهای سرطان است. این امواج بر محل سرطان متمرکز میشود و در سطح پوست منطقهای که مستقیماً مرتبط با محل سرطان است مشخص میگردد. گاهی اوقات یک فنر یا صفحه کوچک برای پرتوتابی داخل تومور قرار داده میشود. پرتوتابی میتواند تومور را جمع کرده و علائم را تخفیف دهد. بعضی موارد سرطان توسط پرتودرمانی بهطور کامل درمان میشود. (بیماری هوچکین) در انواع دیگر سرطان(سرطان پستان) میتوان از پرتودرمانی برای انجام عملهای جراحی کوچکتر استفاده کرد. پزشکان افرادی را که بیمار نیستند در معرض اشعه قرار نمیدهند. زیرا این اشعه میتواند مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند با این حال فوائد استفاده از پرتودرمانی در بیماران مبتلا به سرطان بیشتر از خطر احتمالی مختصر در ایجاد مشکلات جدید است. برای اینکه افراد سالم در معرض اشعه قرار نگیرند، در دورۀ پرتودرمانی بستگان و دوستان نباید با شما تماس داشته باشند. در دورۀ پرتودرمانی خارجی شما به تنهایی در اطاق پرتودرمانی حضور خواهید داشت. کارشناسان مربوطه شما را از طریق صفحه تلویزیون در اطاق مجاور تحت نظر دارند و در طی دورۀ درمان صحبتهای شما را شنیده یا میتوانند با شما حرف بزنند.
عوارض جانبی پرتودرمانی به محل بیماری بستگی دارد. از آنجا که این درمان محدود به منطقههای خاصی از بدن میباشد. عوارض جانبی نیز مربوط به همان منطقه است. پوست سطح محل پرتوتابی میتواند ۴-۳ هفته پس از اتمام درمان تغییر رنگ قرمز پیدا کند. پوست ممکن است خشک شده یا دچار پوستهریزی و یا خونریزی سطحی مانند سوختگی شود بعد از آن پوست میتواند برای چند ماه یا چند سال تیره رنگ شود. با امکانات جدید امروزی و توانای تمرکز پرتو در محل مورد نظر و استفاده از دایر وروشهای داخلی پرتو مستقیماً بر محل تومور متمرکز میشود. با این روشها سایر مناطق بدن تحت تأثیر درمان قرار نمیگیرند. بهعنوان مثال اگر قفسه سینه تحت درمان قرار گیرد از عوارضی مانند ریزش موی سر و تهوع و استفراغ جلوگیری میشود. از طرف دیگر اگر نیاز به این روش درمانی برای مغز باشد ریزش مو مورد انتظار است. بیمار ممکن است دچار تهوع و استفراغ گردد. از آنجا که مرکز تهوع در مغز قرار دارد. برای آگاهی از عوارض جانبی احتمالی با پزشک متخصص پرتودرمانی سرطان یا پرستار مربوطه صحبت کنید.
سؤالات خود را بپرسید.
بیمار چه کار میتواند بکند.
- تمام داروهای مصرفی شامل داروهای بدون نسخه یا مکملهایی مانند ویتامین و داروهای گیاهی را به پزشک اطلاع دهید.
- بهطور منظم به جلسات درمانی مراجعه کنید.
- سؤالات خود را بپرسید. گروه درمانی پرتوتابی میتوانند به شما کمک کنند.
- اگر دچار تهوع استفراغ، کاهش اشتها، اسهال یا خستگی هستید به بخشهای مربوطه در این مقاله مراجعه کنید. یا از پزشک خود سؤال کنید.
- گاهی اوقات مناطق کوچکی از پوست برای متمرکز کردن درمان پرتوتابی در محل مشخص علامتگذاری و خالکوبی میشود. اما اگر این مناطق با جوهر نشانهگذاری شده باشد از اسفنج برای شستوشو به جای حمام معمولی استفاده کنید. در مورد شستوشو و پاک کردن جوهر از تیم درمانی سؤال کنید.
- مناطق تحت پرتوتابی را حین درمان حداقل تا یک سال بعد از تابش مستقیم خورشید حفظ کنید.
- در مناطق تحت پرتوتابی از لباس آزاد و راحت استفاده کنید. لباسهای کتانی نرم ارجح است. در مورد استفاده از کرمها، پودرها، دئودرانت و مواد آرایشی در پوست منطقه درمان شده با پزشک یا پرستار صحبت کنید. از چسبهای پوستی و کیسههای گرم یا سرد و یا هر آنچه باعث حساسیت یا خشکی پوست میشود خودداری کنید.
- در آب ولرم و با صابون ملایم حمام کنید.
- از شلوغی پرهیز کنید و با افراد مبتلا به سرما خوردگی، عفونتها، سرفه و تب تماس پیدا نکنید.
- اگر دچار کاهش تعداد گلبولهای سفید، هموگلوبین یا پلاکتها هستید به مبحث شمارش سلولهای خون مراجعه کنید.
- حین دورۀ پرتو درمانی و حداقل ۳ ماه بعد از روشهای جلوگیری از حاملگی استفاده کنید.
- اگر منطقه تحت پرتودرمانی در ناحیه لگن است (مانند مثانه، پروستات، واژن، گردن رحم ، رحم) با پزشک یا پرستار دربارۀ عوارض جانبی جنسی احتمالی صحبت کنید.
- اگر دچار کبودی یا تاولهای پوستی در منطقه تحت پرتوتابی شدهاید. برای محافظت پوست ممکن است نیاز به پانسمانهای ویژه داشته باشید. با پزشک خود در این باره صحبت کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- مراقب خستگی باشید که ممکن است حین دوره پرتودرمانی تشدید شود.
- بیمار را به مصرف غذاهای مقوی و نوشیدن مایعات کافی تشویق کنید.
- بیمار ممکن است برای تهیه وعدههای غذایی خصوصاً در ادامه درمان دچار مشکل باشد.
- در جلسههای درمانی بهطور منظم شرکت کنید.
- پرتودرمانی معمولاً هر روزه برای چند هفته انجام میشود.
- ممکن است برای شرکت در جلسات درمانی نیاز به کمک به بیمار باشد.
- به دوستان و بستگان که مبتلا به عفونت هستند و توصیه کنید که تا زمان بهبودی کامل از طریق تلفن جویای حال بیمار شوند.
- اگر بیمار دچار عوارض جانبی یا سایر علائم شود به قسمت مربوطه در این مقاله مراجعه کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- تغییر رنگ، رطوبت یا خونریزی از پوست
- تب بیشتر از ۳۸ درجه که از طریق دهان اندازه گرفته شده باشد.
- درد
- داشتن سؤال دربارۀ پرتودرمانی
زخمها و جوشگاهها
زخم یک ضایعه فیزیکی در بدن است که منجر به آسیب ساختار بدنی میشود. زخم ممکن است زیر پوست باشد یا فقط سطح پوست را درگیر کند یا در هر دو ناحیه وجود داشته باشد. برش محل جراحی یک زخم به حساب میآید. زخم همچنین میتواند به علت افتادن یا تصادف، رشد تومور، فشار بر مناطق استخوانی یا عارضه جانبی پرتودرمانی باشد. مراقبت مناسب از زخم برای جلوگیری از ابتلا به عفونت و تسریع بهبود آن اهمیت دارد. جوشگاه در محل زخم ترمیم شده ایجاد میشود.
دنبال چه باشید
- کبودی قرمز یا بنفش رنگ پوست
- مناطق آسیب یا پوسته ریزی سطحی در پوست (مقاله مربوط به زخمهای پوستی را ببینید.)
- بریدگی و دلمه پوست
- خروج ترشحات یا چرک
- خونریزی، تورم پوستی، گرمی ناحیه درگیر، درد
بیمار چه کار میتواند بکند
- دستتان را قبل و بعد از عوض کردن پانسمان بشویید.
- هیچگاه پانسمان را دوباره استفاده نکنید.
- همیشه محل زخم را تمیز نگه دارید.
- زخم را هر روز با آب و صابون بشویید و خوب آبکشی کنید و با یک حوله تمیز خشک کنید. مگر اینکه پزشک دستور دیگری به شما داده باشد.
- محل زخم را طبق دستور پزشک پانسمان کنید یا از گاز پانسمان استریل استفاده کنید.
- محل پانسمان را تمیز و خشک نگه دارید. اگر پانسمان کثیف یا مرطوب شده است همین حالا آن را عوض کنید. اگر زخم دچار خونریزی شده است آن را تمیز کنید و از پانسمان فشاری توسط بسته یخ تا زمان قطع خونریزی استفاده کنید. سپس محل پانسمان را تعویض کنید. در صورت امکان چسب را مستقیم روی زخم نگذارید. (روی زخم را با گاز پوشانده دور آنرا با باند بپیچید و سپس چسب بزنید. در این باره با پزشک یا پرستار صحبت کنید.)
- از خراشیدن یا آسیب زدن به زخم و برداشتن دلمهها خودداری کنید.
- میوهها و مرکبات و سبزیجات تازه، غلات کامل، گوشت و ماهی و تخممرغ مصرف کنید. این غذاها حاوی ویتامین کافی برای ترمیم زخم میباشند.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- اگر بیمار توانایی انجام تعویض پانسمان را ندارد به او کمک کنید.
- برای تعویض پانسمان میتوانید دستکش پلاستیکی یکبار مصرف بپوشید.
- دستان خود را قبل و بعد از تعویض پانسمان بشویید حتی اگر از دستکش یکبار مصرف استفاده کردهاید.
- مراقبت کنید بیمار امکانات لازم جهت تعویض پانسمان داشته باشد.
- مراقب علائم عفونت که در ادامه ذکر میشود باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- خونریزی از پوست به مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر
- قرمزی اطراف زخم و گرمی و تورم آن
- درد بیشتر از انتظار در محل زخم
- بوی بد زخم
تشنج
تشنج به معنی حرکت غیرقابل کنترل عضلات است. این حالت هنگامی اتفاق میافتد که سلولهای عصبی در مغز بیش از حد تحریکشده و بهطور طبیعی کار نمیکند. تشنج معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول میکشد. بعد از تشنج دورهای از خوابآلودگی و منگی بهوجود میآید که ممکن است برای چندین ساعت طول بکشد. علل تشنج در بیماران سرطان شامل: تب بالا، آسیب به سر، عفونت شدید اطراف مغز و ستون فقرات عدم تعادل در مواد شیمیایی بدن و رشد تومور در مغز یا نخاع است.
دنبال چه باشید
- خیره شدن چشمها یا چرخیدن چشمها به سمت بالا.
- از دست دادن ناگهانی کنترل ادرار و مدفوع
- حرکات پرشی بدن خصوصاً بازوها و پاها
بیمار چه کار میتواند بکند:
- درباره تشنج خود با پزشک صحبت کنید. فردی را که شاهد تشنج شما بوده با خود به مطب پزشک ببرید تا بتواند به سؤالات وی جواب دهد. داروهای ضد تشنج تجویز شده را بهطور کامل مصرف کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- بیمار را از خطر دور نگه دارید.
- اگر تشنج هنگامی رخ میدهد که بیمار در بستر است و یا روی صندلی نشسته است. برای جلوگیری از افتادن به وی کمک کنید.
- همراه بیمار بمانید. آرامش خود را حفظ کنید. پوشش اطراف گردن بیمار را شل کنید. اگر بیمار روی زمین افتاده است پارچه یا حولهای را زیر سر او بگذارید و وی را به سمت چپ بچرخانید. اگر بیمار به پشت خوابیده است در صورت امکان سر او را بهآرامی به پهلو بچرخانید. هیچ قسمت از بدن را به زور حرکت ندهید. به نوع حرکات بیمار، مدت زمان تشنج و مدت زمانی را که بدن دچار تشنج شده است دقت کنید، حتی در صورتیکه بیمار زبان خود را گاز گرفته باشد سعی در باز کردن دهان بیمار نکنید. دستان و انگشتان خود را از دهان بیمار دور نگه دارید. بیمار را حرکت ندهید مگر اینکه وی در موقعیت خطرناکی قرار گرفته باشد. (بهعنوان مثال نزدیکی یک رادیاتور داغ، درب شیشهای یا پلکان).
- بعد از تشنج روی بیمار را با پتو بپوشانید و اجازه دهید بیمار استراحت کند. بدون دستور پزشک تا زمان هوشیاری کامل از دادن دارو، غذا و مایعات به بیمار خودداری کنید. اگر بیمار مستعد به تشنج است از تخت مجهز به نرده کناری استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید فردی بیمار را هنگام راه رفتن و نشستن روی صندلی کمک میکند. داروهای ضدتشنج تجویز شده را به موقع به بیمار بدهید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- پس از بروز تشنج هنگامی که بیمار احساس راحتی میکند (اگر فردی غیر از شما در کنار بیمار است از او بخواهید تا با پزشک تماس بگیرید).
عملکرد جنسی
در این مقاله عوارض جانبی درمانهای مختلف که روی عملکرد جنسی تأثیر میگذارد و روشهای مقابله با برخی مشکلات شایع ذکر میشود. در این رابطه صحبت کردن با پزشک یا پرستار و از آن مهمتر صحبت با همسر بسیار مهم است. درمان سرطان معمولاً روی توانایی مردان و زنان در بچهدار شدن مؤثر است. شیمیدرمانی، پرتودرمانی و برخی انواع جراحی روی دستگاه تناسلی تأثیر گذاشته و باعث ناباروری میشود. در زنان درمان ممکن است باعث یائسگی زودرس شود.
در هر فرد بهخصوص پیشبینی پیشآگهی مشکل است. بعضی از افراد علیرغم درمان کماکان امکان باروری داشته باشند. در صورتیکه سایرین ممکن است اینطور نباشند.
شیمیدرمانی و پرتودرمانی همچنین میتواند در بچههایی که حین دورۀ درمان یا چند هفته پس از اتمام درمان بهدنیا آمده باشند ایجاد اختلالات مادرزادی بکنند. در طی انجام شیمیدرمانی با پرتودرمانی از حاملگی خودداری کنید. دربارۀ مدت زمانی که باید پس از اتمام درمان تا باردار شدن صبر کنید، اطلاع حاصل کنید. دربارۀ برنامهریزی خود در بچهدار شدن با پزشک صحبت کنید. این کار را قبل از شروع درمان انجام دهید.
بیمار چه کار میتواند بکند:
- به یاد داشته باشید که توانایی جنسی شما به علت ترس از ابتلا به سرطان و درمان آن و همچنین به علت خود درمان میتواند کاهش یابد. شیمیدرمانی ممکن است باعث احساس خستگی شدید و یا بیماری در شما شود. (به مبحث شیمیدرمانی مراجعه کنید). پرتوتابی به ناحیه لگن و تناسلی میتواند با درد هنگام فعالیت جنسی همراه باشد. (به مبحث پرتودرمانی مراجعه کنید.)
- درمان هورمونی، خارجسازی تخمدانها یا بیضهها منجر به تغییر در میزان هورمونها در بدن شما میشود. این حالت میتواند روی تمایلات جنسی تأثیر بگذارد. با همسر خود دربارۀ احساسات و نگرانیها صحبت کنید. اگر تمایلات جنسی ندارید به خود فشار زیادی نیاورید. در صورتیکه دچار کاهش تعداد سلولهای سفید خون هستید. برای جلوگیری از احتمال عفونت از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید. در اینباره با پزشک خود مشورت کنید. اگر شما تحت جراحی رادیکال قرار گرفتهاید. درباره استفاده از ایمپلنت یا جراحی بازسازی از پزشک سؤال کنید. بدانید که بیماری شما قابل سرایت نیست و شماسرطان را به همسرتان منتقل نمیکنید. شیمی درمانی یا پرتودرمانی از طریق شما به همسرتان منتقل نمیشود.
مردان
قبل از انجام شیمیدرمانی یا پرتودرمانی به ناحیه تناسلی از پزشکتان دربارۀ جمعآوری اسپرم در بانک اسپرم سؤال کنید. در حدود ۶۰-۴۰ درصد مردان درجاتی از ناتوانی جنسی به تدریج در طی یک سال یا بیشتر بعد از پرتودرمانی به ناحیه تناسلی ایجاد میشود. ناتوانی معمولاً بلافاصله بعد از پرتودرمانی ایجاد نمیشود. این حالت از تأثیر جراحی پروستات که بلافاصله بعد از درمان ایجاد شده و میتواند بهتدریج بهبود باید متفاوت است. مردانی که تحت درمان سرطانهای بیضه، پروستات، مثانه، کولون و رکتوم و حتی سر و گردن قرار میگیرند، معمولاً دچار اختلال نعوظ میشوند. درباره سایر داروها و تستسرون برای شروع درمان جایگزین از پزشک خود سؤال کنید. دربارۀ سایر داروها و درمانهای کمککننده با پزشک مشورت کنید. پرتودرمانی به ناحیه تناسلی میتواند برای مدتی ایجاد درد هنگام انزال نماید. این درمان همچنین روی تعداد اسپرم تأثیر گذاشته و ایجاد حساسیت پوستی میکند. مردان مبتلا به سرطان بیضه که در آنها خارجسازی غدد لنفاوی هم انجام شده است، معمولاً دارای اسپرم نیستند. بازگشت اسپرمسازی ماهها تا سالها طول کشیده یا ممکن است هیچگاه ایجاد نشود. در مردان مبتلا به سرطانپروستات خصوصاً بعد از انجام بیوپسی سوزنی وجود خون در مایع منی غیرطبیعی نیست. این حالت خطرناک و نگرانکننده نبوده ولی باید به پزشک اطلاع داده شود. خروج بیاختیار ادرار و هنگام فعالیت جنسی نگرانکننده نیست. از آنجا که ادرار بهطور طبیعی استریل بوده و به فرد مقابل آسیبی وارد نمیکند. مردان مبتلا به سرطان پروستات که از دانههای کاشته شده جهت پرتودرمانی استفاده میکنند تا چند هفته نیاز به کاندوم دارند. از آنجا که این دانهها میتوانند هنگام فعالیت جنسی جابهجا شوند در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
زنان
درد هنگام نزدیکی یافته شایعی بعد از جراحی سرطان در نواحی تناسلی است که میتواند باعث تنگ شدن یا کوتاه شدن واژن گردد. دربارۀ وسعت عمل جراحی با پزشک خود مشورت کنید. اگر تحت عمل جراحی ناحیه واژن قرار گرفتهاید درباره استفاده از وسایل گشادکننده واژن بعد از جراحی با پزشک خود مشورت کنید. حین نزدیکی از کرمهای نرمکننده استفاده کنید. جراحی پرتوتاپی یا درمان هورمونی میتواند باعث خشکی واژن گردد. قبل از تماس جنسی از عدم وجود زخم در ناحیه تناسلی خود اطمینان حاصل کنید. شیمیدرمانی میتواند باعث نازک شدن دیواره واژن شود. خونریزی خفیف بعد از نزدیکی خیلی نگرانکننده نیست. شیمیدرمانی میتواند روی تمایلات جنسی تأثیر بگذارد این حالت بعد از پایان درمان بهبود یابد. سوزش هنگام نزدیکی میتواند مطرحکننده عفونت قارچی باشد در اینباره با پزشک خود صحبت کنید. شیمیدرمانی میتواند برای مدتی موجب قطع قاعدگی گردد. اما فعالیت تخمدانها بهطور کامل متوقف نمیشود. حتی اگر چندین ماه قاعده نشوید هنوز احتمال حاملگی وجود دارد.
از آنجا که داروهای شیمیدرمانی موجب اختلالات جنینی میشود دربارۀ روشهای جلوگیری از بارداری با پزشک صحبت کنید. شیمیدرمانی، پرتوتابی و جراحی که با خارج کردن تخمدانها همراه باشد موجب یائسگی زودرس میگردد. در اینباره با پزشک مشورت نمایید. اگر احتمال ناباروری زیاد است با پزشک دربارۀ جمعآوری و یخ زدن بافت تخمدان یا تخمکها صحبت کنید. این روش نیاز به جراحی مخصوص داشته و بسیار گران است اما با اینحال میتواند راهحلی برای بعضی از زنان باشد.
اگر دارای استومی هستید
- کیسه را قبل از نزدیکی خالی کنید.
- دربارۀ استفاده پوشش روی کیسه از پزشک سؤال کنید.
همسران چه کار میتوانند بکنند.
- دربارۀ تأثیر سرطان و درمان روی همسرتان و رابطه جنسی اطلاع حاصل کنید.
- شیمیدرمانی میتواند موجب عوارض مانند خستگی گردد (به مبحث شیمی مراجعه کنید).
- جراحی یا پرتوتابی به ناحیه تناسلی میتواند موجب تغییرات دائمی ساختاری و عملکردی در این ناحیه گردد. درباره احساس بیمار در مورد فعالیت جنسی و وضعیت بدنی بپرسید. گاهی بیمار بعد از درمان سرطان احساس میکند دیگر برای فرد مقابل جذابیت ندارد. احساس تغییر در تصویر بدنی طبیعی است. این حالت میتواند روی هر دوی شما تأثیر بگذارد. اگر در روابط شخصی دچار مشکل شدهاید با روانپزشک مشورت کنید. اگر احساس میکنید که ممکن است آسیبی به همسرتان وارد کنید در اینباره با وی و پزشک مشورت کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- بروز درد یا تشدید درد قبلی
- ایجاد خونریزی
- تغییرات در توانایی جنسی
- هرگونه مشکل جنسی یا سؤالی که موجب نگرانی شما شده باشد.
تنگی نفس
اگر بیمار در نفس کشیدن دچار اشکال باشد. ممکن است اکسیژن کافی به بدن فرد نرسد در این حالت یا ریهها توانایی جذب مقدار کافی هوا را ندارند یا بدن نمیتواند اکسیژن کافی را از جریان خون جذب کند تعدادی از مشکلات مختلف باعث این حالت میشود که شامل اختلالات مزمن، انسداد مجاری هوایی، عفونت ریه، ضعف عضلانی تنفسی یا چاقی است. این وضعیت همچنین میتواند به علت درد، کمتحرکی، تغذیه نامناسب، استرس یا اضطراب، واکنشهای آلرژیک، جراحی، کمخونی، عوارض جانبی شیمیدرمانی یا پرتودرمانی، رشد تومور، تجمع مایع اطراف ریهها، نارسایی قلبی یا سایر علل نیز ایجاد شود.
دنبال چه باشید:
- تنگی نفس یا اختلال نفس کشیدن حین استراحت، هنگام غذاخوردن یا صحبت کردن یا موقع فعالیت
- درد قفسه سینه، تند شدن تعداد تنفس، تندشدن ضربان قلب
- رنگپریدگی پوست یا کبودی پوست، کبودی بستر ناخنها، سردشدن سطح پوست
- بازشدن پرههای بینی هنگام دم و خرخر سینه.
بیمار چه کار میتواند بکند.
- آرام باشید، بنشینید و قسمت بالای تنه را به کمک بالش یا بالا آوردن سر تخت در زاویه ۴۵ درجه حفظ کنید.
- داروها و درمانهای تجویزشده برای وضعیت تنفسی را استفاده کنید. (بهعنوان مثال اکسیژن، داروهای مرتبط با خرخر سینه، اسپریها)
- اگر دچار ناراحتی شدید نیستید درجه حرارت و تعداد ضربان قلب خود را بررسی کنید. از طریق بینی نفس عمیق بکشید و با لبهای بسته هوا را خارج کنید. اگر بعد از ۵ دقیقه علائم شما بهتر نشد کنار تخت بنشینید پاهای خود را آویزان کنید و دستان خود را روی نرده کنار تخت یا میز روی بالش بگذارید و سر خود را کمی به سمت جلو خم کنید. اگر دچار سرفه و خلط هستید میزان خلط و شکل و بوی آن را بررسی کنید. دربارۀ میزان تأثیر مشکلات تنفسی برخود با پزشک خود صحبت کنید.
- خصوصاً اگر در انجام بعضی امور روزمره به علت تنگی نفس دچار اشکال میشوید، از روشهای آرامبخش عضلات برای کاهش اضطراب استفاده کنید. اضطراب اختلال تنفسی را بدتر میکند. اگر دچار اشکال در تنفس هستید با پزشک خود درباره تجویز داروهای مورد نیاز مشورت کنید. اگر دچار تنگی نفس ناگهانی هستید که بهتر نمیشود، پوست شما تغییر رنگ پیدا کرده، یا دچار ناراحتی در قفسه سینه، اختلال در صحبت کردن، سرگیجه یا ضعف هستید با اورژانس تماس بگیرید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- از یک ساعت برای اندازهگیری تعداد ضربان قلب بیمار و شمارش آن در یک دقیقه استفاده کنید. (اگر تعداد تنفس بیمار را در یک دقیقه اندازهگیری میکنید، در اینباره چیزی به بیمار نگویید دانستن این نکته که مشغول شمارش تنفس هستید موجب میشود بیمار ناخواسته تعداد تنفسش را کم یا زیاد کند.)
- درجه حرارت بیمار را برای احتمال وجود تب بررسی کنید. اگر بیمار دچار تنگی نفس است. لباسهای تنگ و چسبنده را خارج کنید. کمک کنید بیمار از محیط بسیار گرم که موجب سختی بیشتر در تنفس میشود دور نگه دارید. توجه کنید که بیمار در هنگام فعالیت شدید یا فعالیت معمولی یا هنگام استراحت دچار تنگی نفس میشود و اینکه تنگی نفس در وضعیت ایستاده، نشسته، خوابیده رخ میدهد. قرار دادن بیمار در مقابل یک پنجره یا پنکه که هوا را بهآرامی به سمت صورت بیمار میفرستد بعضی مواقع کمککننده است. هرگونه دارو یا اسپری تجویز شده برای تنگی نفس را به بیمار بدهید.
- اگر از اکسیژن در منزل استفاده میکنید از نحوه کار آن و میزان مصرف اطلاع حاصل کنید. (میزان اکسیژن مصرفی را بدون نظر پزشک تغییر ندهید). هنگام مصرف اکسیژن سیگار نکشید و نزدیک آن آتش روشن نکنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- اختلال تنفس یا درد قفسه سینه
- خلط غلیظ زرد یا سبز رنگ یا خلط خونی
- رنگ پریدگی یا کبودی یا سردی پوست
- تب بالای ۳۸ درجه یا بیشتر که از طریق دهان اندازهگیری شده
- باز شدن پرههای بینی هنگام دم
- بیقراری یا گیجی. اختلال در صحبت کردن، بروز سرگیجه یا ضعف، تورم صورت گردن یا بازوها
- بروز خرخر سینه
زخمهای فشاری پوست
زخم فشاری پوست زمانی ایجاد میشود که جریان خون به ناحیهای از بدن متوقف شده و پوست آن ناحیه بمیرد. فردی که بهطور مداوم در بستر خوابیده یا روی صندلی چرخدار نشسته است به مدت طولانی در یک محل فشار به پوست وارد میکند و این وضعیت باعث کاهش جریان خون به آن ناحیه شده فرد را مستعد بهوجود آوردن زخم در آن ناحیه میکند. در صورت کشیده شدن لباس روی زخم و جابهجایی بدون احتیاط روی صندلی یا تخت این زخمها تشدید میشوند.
دنبال چه باشید.
- قرمزی پوست که حتی با برداشتن فشار از روی پوست برطرف نمیشود.
- نواحی شکننده پوستهریزی یا تاولهای پوستی
- یک زخم باز شامل پوست یا بافتهای زیر پوست
- ترشحات زردرنگ روی لباس، پوشک یا صندلیها میتواند همراه با خون باشد.
- نقاط فشار حساس یا دردناک .(پشت سر، گوشها، پشت شانهها، آرنجها، باسن، لگن، پاشنه و هر ناحیهای که منطقه استخوانی روی سطح بستر قرار میگیرد.)
بیمار چه کار میتواند بکند.
- وضعیت بیمار را حداقل هر ۲ ساعت تغییر داده و وی را به سمت راست و چپ و پشت بچرخانید.
- بیمار را روی صندلی چرخدار هر ۱۵ دقیقه به پهلو بچرخانید.
- از بالشتکهای مخصوص برای کاهش فشار استفاده کنید.
- نواحی فشار را به کمک بالش برای جلوگیری از زخمهای پوستی محافظت کنید.
- در صورت امکان از پوششهای کاهنده فشار یا فوم با ضخامت ۴ اینچ استفاده کنید.
- تا حد امکان ورزش کنید (مانند یک پیادهروی کوتاه ۳-۲ بار در روز)
- اگر توانایی قدم زدن ندارید بایستید و دستان و پاهای خود را بالا و پایین و جلو و عقب ببرید.
- غذاهای سرشار از پروتئین بخورید (بهعنوان مثال ماهی یا تن، تخممرغ، گوشت، شیر، کره بادامزمینی)
- مایعات کافی مصرف کنید (اگر اشتهای خوبی ندارید نوشیدنیهای پرکالری مانند ترکیبات شیر را امتحان کنید.)
- هر روز حمام کنید و نواحی در معرض فشار را بررسی کنید.
- ناحیه زخم و نواحی اطراف را توسط بالش یا فوم زخم محافظت کنید.
- زخمهای باز را با آب به دقت بشویید و پانسمان کنید این کار را حداقل ۲ بار در روز طبق تجویز پزشک یا هنگامیکه پانسمان خیس شد انجام دهید.
- اگر پزشک پماد یا کرم تجویز کرده است آن را مصرف کنید.
- هرگونه خارش یا تاول را در ناحیه گزارش دهید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- به بیمار یادآوری کنید که مرتباً تغییر وضعیت دهد یا به وی کمک کنید که هر ۲ ساعت وضعیت خود را تغییر دهد .
- اگر بیمار دچار بیاختیاری ادرار یا مدفوع است به محظ اینکه پوشک بیمار خیس شد لباسهای زیر بیمار را تعویض کنید و از پماد مانند ویتامین آ+د استفاده کنید.
- از پوشکهای پلاستیکی استفاده نکنید مگر آنکه بیمار توانایی راه رفتن نداشته باشد.
- هنگامیکه بیمار در بستر دراز کشیده زیر وی پوشش مناسب بیاندازید.
- اگر بیمار دچار زخم باز است در مورد پانسمان مناسب با پزشک صحبت کنید.
- اگر بیمار بستری دائم است: سرتخت را صاف یا ۳۰ درجه بالا بیاورید.
- پشت و اطراف بیمار را هر روز از نظر وجود زخم بررسی کنید.
- اگر یک ناحیه فشاری قرمز رنگ (ناحیهای که بعد از برداشتن فشار قرمز میماند) یافت شد. فشار را از این ناحیه تا حد امکان کم کنید.
- از بالش و تغییر وضعیت مداوم استفاده کنید.
- اگر بیمار نمیتواند به یک پهلو بماند از بالش یا فوم برای نگه داشتن وی در این وضعیت استفاده کنید.
- اگر مشکل بیمار با این روش ها حل نشد در اینباره با پزشک صحبت کنید.
- دربارۀ تشکهای مخصوص برای کاهش فشار به بیمار سؤال کنید.
- در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- پوست آسیبدیده همراه پوستهریزی و تاول
- زخمی که بهتدریج بزرگتر میشود.
- ترشحات بدبو و غلیظ از زخم
تغییرات رنگ پوست
تغییرات رنگ پوست معمولاً ناشی از تغییرات در بدن است. بهعنوان مثال زرد شدن بیمار میتواند ناشی از مشکل کبدی، کبودی بیمار میتواند ناشی از مشکلات تنفسی، خونریزی و کبودی به علت تغییرات پوستی و قرمزی به علت مشکلات پوستی باشد. تغییرات پوست میتواند ناشی از رشد تومور تماس با نور آفتاب یا عوارض جانبی شیمیدرمانی یا پرتودرمانی باشد. بعضی تغییرات پوستی میتواند موقتی باشد در حالیکه بعضی دیگر دائمی است.
دنبال چه باشید.
- زردی پوست یا زردی سفیدی چشم
- ادرار قهوهای یا زرد تیره
- مدفوع روشن یا سفید رنگ
- کبودی یا نواحی آبی یا ارغوانی پوست بدون علت مشخص
- اشکال در تنفس (به بحث تنگی نفس مراجعه کنید.)
- قرمزی یا دانههای پوستی
- تورم در ناحیه دچار تغییر رنگ
- خارش (به مبحث خارش مراجعه کنید.)
بیمار چه کار میتواند بکند؟
- ناحیه پوستی را بهآرامی با آب ولرم، صابون ملایم و لیف نرم تمییز کنید.
- ناحیه را بهدقت آبکشی کنید وخشک کنید.
- از بیمارهایی مانند ویتامین آ+د یا وازلین استفاده کنید.
- لباسهای گشاد و کتانی بپوشید.
- هر زمان که امکان داشت پوست را در معرض هوای آزاد قرار دهید.
- ناحیه درگیر را از سردی و گرمی دور نگه دارید.
- پوست را از نور خورشید محافظت کنید (بهعنوان مثال از کلاه لبهدار یا لباس آستین بلند استفاده کنید.)
- در نواحی پوست در معرض آفتاب از پمادهای ضد آفتاب (SPF 15 یا بیشتر استفاده کنید.)
- داروهای تجویز شده برای حساسیت پوستی استفاده کنید.
- مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- مراقب دارو، صابونها یا مواد شستوشو یا غذاهای جدید که موجب بثورات پوستی شده باشید.
- اگر دستان بیمار درگیر میباشد به وی اجازه ندهید با آب گرم تماس داشته باشد.
- از ماساژ ملایم با کرمهای مرطوبکننده استفاده کنید.
- در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- ادرار پررنگ یا نارنجی برای یک روز یا بیشتر
- دو نوبت یا بیشتر دفع مدفوع سفید رنگ یا کم رنگ
- بروز زردی پوست یا سفیدی چشم
- خارش شدید (به مبحث خارش مراجعه کنید.)
- کبودی که طی یک هفته بهبود نیافته یا موارد کبودی جدید که بیش از ۳ روز باقی مانده باشد.
- نواحی قرمزی یا دانههای پوستی
خشکی پوست
خشکی پوست میتواند همراه با قرمزی، سختی و گاهی درد باشد. این حالت به علت کمبود آب و چربی در لایههای پوست ایجاد میشود علل شایع خشکی پوست شامل کمآبی، گرما، سرما، تغذیه نامناسب عوارض جانبی پرتودرمانی یا شیمیدرمانی است.
دنبال چه باشید
- پوست قرمز، خشن و خشک (گاهی پوست خشک طبیعی بهنظر میرسد.)
- ترکیدگی در پوست، خونریزی خفیف در چینهای پوستی مانند زانو و آرنج
بیمار چه کار میتواند بکند:
- بعد از حمام از روغن مخصوص بچه و پماد استفاده کنید. (مراقب زمین خوردن باشید.)
- هنگام شستوشو از آب ولرم استفاده کنید. هنگام حمام کیسه نکشید. بعد از حمام پوست را به آرامی خشک کنید. از کرمهای مرطوبکننده ۲ بار در روز خصوصاً بعد از حمام کردن استفاده کنید.
- از محلولهای حاوی الکل بعد از اصلاح و حمام استفاده نکنید.
- از ریشتراش برقی استفاده کنید.
- به میزان کافی مایعات مصرف کنید.
- از تماس با آب گرم و گرما بهخصوص گرمای خشک خودداری کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- به بیمار در مصرف کرمها و روغنها در نواحی که در دسترس نیست کمک کنید.
- مایعات کافی به بیمار بدهید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- پوست بسیار خشن، قرمز یا دردناک.
- بروز علائم عفونت مانند حساسیت در نواحی ترکهای پوستی یا خروج چرک.
مشکلات خواب
مشکلات خواب بهصورت تغییر در عادتهای معمول خواب تعریف میشود. بیمارانی که تحت درمان سرطان قرار دارند، ممکن است نیاز به خواب بیشتر از معمول داشته باشند. گاهی اوقات در مقابل بیمار ممکن است دچار مشکلات خواب گردند. علل تغییر در عادتهای معمول خوابیدن شامل درد، اضطراب، نگرانی، افسردگی، تعریق شبانه یا عوارض جانبی درمان و داروها است.
بیمار چه کار میتواند بکند:
- به هر میزان که احساس نیاز به خواب میکنید بخوابید، اما هنگام بیداری سعی کنید یک بار در روز فعالیت بدنی داشته باشید. این کار را ۳ ساعت قبل از خواب انجام دهید (به مبحث فعالیت بدنی مراجعه کنید.)
- ۸-۶ ساعت قبل از زمان خوابیدن از مصرف نوشیدنیهای حاوی کافئین خودداری کنید. نوشیدنیهای بدون کافئین مانند شیر گرم همراه با عسل قبل از خواب بنوشید. زمان خاصی را در طی روز به استراحت اختصاص دهید. داروهای خوابآور یا مسکنهای تجویز شده توسط پزشک را در زمان مقرر شبها مصرف کنید. اگر درد نمیگذارد به خواب بروید به مبحث درد مراجعه کنید. از فردی بخواهید پشت و پاهای شما را قبل از خوابیدن ماساژ بدهد. با پزشک خود دربارۀی درمانهای آرامبخشی و مراجعه به هیپنوتراپیست سؤال کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- تا آنجا که ممکن است اتاق را هنگام خواب بیمار آرام و راحت نگه دارید.
- پشت و پاهای بیمار را هنگام خواب ماساژ دهید.
- قبل از خواب یک میان وعدۀ سبک به بیمار بدهید.
- اگر بیمار شبها دچار گیجی میشود، با پزشک مشورت کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- احساس گیجی در شبها
- عدم توانایی خوابیدن در تمام طول شب
استروئید و هورمونها
هورمونها ترکیبات طبیعی در بدن هستند. کورتیکوستروئیدها (استروئیدها) مانند کورتیزول توسط غده کوچکی در بالای کلیه ساخته میشوند. (غده فوق کلیوی) استروژنها هورمونهای زنانه هستند که توسط تخمدانها تولید میشوند، آندروژنها مانند تستوسترون توسط بیضهها تولید میگردند. تستوسترون میتواند موجب رشد سرطان پروستات شود، به همین دلیل است که بیماران مبتلا به سرطان پروستات ممکن است تحت درمان ضدآندروژن قرار بگیرند، تا رشد سرطان کاهش یابد. استروژنها بهندرت برای درمان سرطان پروستات استفاده میشوند. بعضی انواع سرطان پستان برای رشد وابسته به استروژن هستند. داروهایی که مانع اثر استروژن میشوند یا تولید آن را کاهش میدهد (مانند تاموکسیفن یا مهار کنندههای آروماتاز) برای کاهش رشد این نوع سرطانهای پستان یا جلوگیری از عود آنها استفاده میشود. کورتیکوستروئیدها برای درمان انواع مختلفی از سرطانها استفاده میشوند این داروها همچنین برای کاهش تهوع، بهبود اشتها و کاهش تورم ایجاد شده توسط سرطان در مغز کمککننده است.
دنبال چه باشید
- کورتیکوستروئیدها میتوانند عوارض جانبی کوتاهمدت زیر را ایجاد کنند:
- تغییرات خلقی، مشکلات خواب، تجمع مایع، تشدید رشد موهای صورت، افزایش درد، تشنگی و افزایش اشتها، ضعف عضلانی، تجمع بافت چربی در ناحیه پشت، شکم و پشت گردن.
- درمان طولانیمدت با این داروها میتوانند استئوپورز (پوکی استخوان) نماید که خود ممکن است باعث افزایش شکستگی استخوانها گردد. استروژنها میتوانند عوارض کوتاهمدتی ایجاد نمایند. در خانمها مصرف استروژن میتواند باعث احتباس مایع و ترشح واژن یا خونریزی واژن میشوند. در مردها استروژن میتواند باعث تورم و دردناک شدن پستانها و کاهش میل جنسی گردد. داروهای مسدودکننده استروژن مانند تاموکسنین میتواند موجب گرگرفتگی، خشکی واژن، ترشحات واژن در خانمها گردد. داروهای مهارکننده آندروژن میتواند موجب گرگرفتگی در مردان همچنین کاهش میل جنسی، احساس خستگی و تغییرات خلقی گردد.
بیمار چه کار میتواند بکند.
- درباره تأثیر هورمونها با پزشک خود صحبت کنید.
- مصرف نمک را محدود کنید.
- برای جلوگیری از افزایش وزن مصرف کالری را محدود کنید.
- داروها را سر موقع مصرف کنید.
- به یاد داشته باشید عوارض جانبی فوق کوتاهمدت بوده و بعد از قطع مصرف هورمون یا استروئید بهبود مییابد.
- داروهای مصرفی را ناگهانی قطع نکنید.
- در صورت بروز مشکل با پزشک تماس بگیرید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند.
- داروهای بیمار را بشناسید.
- دربارۀ ایدههای خود از درمان هورمونی و تأثیر آن بر بیمار با پزشک صحبت کنید.
- مراقب تغییرات خلقی بیمار باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- استفراغ یا درد شکم
- تغییرات خلفی که موجب آزار شما یا دیگران میشود.
- اختلال خواب
- تنگی نفس (به مبحث تنگی نفس مراجعه کنید.)
- کم آبی بدن (به مبحث آب و کم آبی مراجعه کنید.)
- تب بالای ۳۸ درجه که از طریق دهان اندازهگیری شده باشد.
- مدفوع سیاه رنگ شبیه قیر یا خونی
- بروز درد
استوما (استومی)
استوما یک خروجی ایجاد شده توسط جراحی در سطح بدن است که جایگزین سوراخ طبیعی میشود. این حالت در صورت انسداد سوراخ خروجی توسط تومور یا به علت درمان سرطان ایجاد میشود. استوما محل جدیدی برای فعالیتهای اساسی بدن است. انواع مختلف استوما وجود دارد. سه نوع از آن در بیماران مبتلا بهسرطان بیشتر دیده میشود. تراکئوستومی در نای، اوروستومی در مثانه یا مجاری ادراری، کولوستومی در روده بزرگ.
بیمار چه کار میتواند بکند:
تراکئوستومی
برای صحبت کردن با دیگران از کاغذ استفاده کنید.
لوله خارجی تراکئوستومی را مگر در صورت تجویز پزشک خارج نکنید. لوله تراکئوستومی را حداقل یک بار در روز مطابق دستور پزشک یا پرستار تمیز کنید. لوله را در مواقع مورد لزوم یا مطابق دستور پزشک ساکشن کنید. برای جلوگیری از انتقال عفونت دستهای خود را قبل از دستکاری تراکئوستومی به دقت بشویید. مراقبت باشید هنگام حمام کردن آب وارد نای نشود. شنا نکنید. وارد شدن آب به محل تراکئوستومی موجب وارد شدن آب به ریهها میشود. روسری یا لباسی بپوشید که سوراخ تراکئوستومی را بپوشاند. اما از جنس نازک مانند کتان باشد که مانع عبور هوا به داخل نشود این کار از ورود گرد و خاک و اجسام خارجی به محل استوما ممانعت میکند. در صورتیکه نیاز به اطلاعات بیشتری دارید به متخصص ریه مراجعه کنید.
اوروستومی و کولوستومی
روزانه پوست اطراف استوما را توسط آب گرم بشویید. خونریزی مختصر هنگام شستوشو طبیعی است، به آرامی محل استومی را با حوله تمیز خشک کنید و بگذارید هوا بخورد.
بدون وجود کیسه امکان حمام و دوش گرفتن وجود دارد. قبل از قرار دادن کیسه از کرمهای محافظ در پوست اطراف استفاده کنید. هنگامیکه کیسه تا یک سوم پر شد آن را خالی کنید. قبل از ترشح از کنار کیسه کولستومی آن را تعویض کنید. در صورت امکان این کار را بیشتر از یک بار در روز و کمتر از هر ۴-۳ روز انجام ندهید. کیسه اوروستومی را هر ۵-۳ روز تعویض کنید. محل استوما را طبق دستور پزشک بشویید. سؤالات خود را با پرستار مربوطه مطرح کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
تراکئوستومی
- طرز نگهداری از تراکئوستومی را یاد بگیرید.
- نحوۀ ساکشن کردن مجاری هوایی را فرا بگیرید.
- بخور مرطوب کمک میکند تا ترشحات غلیظ و چسبنده خارج شوند.
- بخور مرطوب در اطاق خواب کمککننده است.
اوروستومی و کولوستومی
- نحوۀ مراقبت از استوما همچنین مراقبت از پوست اطراف را یاد بگیرد.
- در صورت بروز مشکل به بیمار کمک کنید.
- اغلب بیمار تمایلی به درخواست کمک ندارد. بیمار را به پیوستن به گروههای آموزشی استومی و گروههای حمایتی تشویق کنید.
مشکلات بلع
اختلال بلع هنگامی اتفاق میافتد که فرد در خوردن غذا یا مایعات از طریق دهان و حلق مشکل داشته باشد. فرد ممکن است هنگام بلع دچار عق زدن، سرفه یا احساس درد شود. علل مختلفی برای این اختلال وجود دارد. این حالت میتواند عارضه جانبی کوتاهمدت شیمیدرمانی یا پرتوتابی به ناحیه قفسه سینه یا گلو باشد. این حالت همچنین میتواند به علت عفونت دهان و مری (لولهای که حلق را به معده وصل میکند.) و سایر علل ایجاد شود.
دنبال چه باشید.
- عق زدن، سرفه یا استفراغ کردن غذا
- کاهش وزن
- برگشت غذا به داخل دهان
- خروج ترشحات و بزاق از دهان به میزان زیاد
- بزاق کم یا فقدان بزاق
- تورم، بزاق شدن یا قرمزی داخل دهان
- زخمهای دهانی
- درد در حلق یا قسمت میانی سینه هنگام بلع
- احساس چسبیدن غذا هنگام عبور از گلو
- لکهها و پلاکهای سفید رنگ درون دهان
بیمار چه کار میتواند بکند
- غذاهای نرم و صاف مخلوط شده که کالری و پروتئین بالایی داشته باشند مصرف کنید. (مانند پودینگ، ژلاتین، بستنی، ماست و ترکیبات شیری)
- لقمههای کوچک بخورید و قبل از خوردن لقمه بعدی لقمه قبلی را قورت دهید.
- برای مصرف مایعات و غذاهای نرم از نی استفاده کنید.
- مایعات غلیظ مصرف کنید. (مانند میوههایی که در دستگاه مخلوطکن هم زده باشند.) زیرا خوردن این غذاها آسانتر از مایعات رقیق است.
- غذاها را قبل از خوردن کاملاً نرم کنید.
- ممکن است نیاز باشد مقداری مایعات به غذاهای جامد اضافه کنید.
- نان را قبل از مصرف با شیر نرم کنید.
- غذاها را قبل از مصرف در یخچال بگذارید. (غذاهای خنک باعث کاهش درد میشوند.)
- از مایعات و یخ خرد شده استفاده کنید.
- وعدههای غذایی کوچک و با تعداد زیاد مصرف کنید.
- قرصها را قبل از مصرف خرد کنید وآن را در آبمیوه، پوره سیب یا ژله حل کنید.
- (قبل از این کار با پزشک و یا داروساز مشورت کنید. زیرا مصرف بعضی از داروها بعد از شکستن و خرد کردن خطرناک است. همچنین بعضی از داروها ممکن است در صورت همراهی با مصرف غذا مضر باشند و یا در صورت مصرف با شکم خالی سبب ایجاد عارضه شوند.)
- از مصرف الکل و غذاهای تند و داغ خودداری کنید.
- میوههای ترش و مرکبات و نوشابههای گازدار مصرف نکنید.
- از غذاهای خشک و سخت مانند بیسکویت، چیپس و خشکبار خودداری کنید.
- هنگام غذا خوردن و آشامیدن بنشینید و چند دقیقه قبل از غذا خوردن نشسته بمانید.
- اگر مشکل اصلی درد میباشد از ژلهای بیحس کننده مانند لیدوکائین استفاده کنید. (طبق تجویز پزشک)
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- غذای نرم و مرطوب به بیمار بدهید.
- سالاد تن، تخممرغ آبپز و مایعات غلیظ مانند ماست بلع راحتتری دارند.
- از غذاهای سخت و سبزیجات خام سفت استفاده نکنید.
- اضافه کردن سس باعث بلع راحتتر گوشت میشود.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- عق زدن، سرفه و احساس خفگی غیرعادی خصوصاً هنگام خوردن وآشامیدن
- گلو درد شدید
- زخمهای قرمز رنگ و براق درون دهان یا روی زبان
- تب بالای ۳۸ درجه که از طریق دهان اندازهگیری شده باشد.
- اختلال تنفسی
- احتقان ریوی
- چسبیدن غذا به حلق هنگام بلع
- عدم توانایی بلع داروها
تعریق
تعریق به معنای خیس شدن و عرق کردن شبانه حتی در اتاق خنک است.
این حالت باید به اندازه کافی زیاد باشد تا لباسهای بیمار خیس شود.
تعریق خصوصاً هنگامیکه تب از بین میرود، شایع است یا ممکن است بعد از لرز متوجه تعریق بیمار شوید. (به مبحث تب مراجعه کنید.)
تب ممکن است با یا بدون عفونت ایجاد شود.
گاهی تب وجود ندارد و تنها علامت عفونت تعریق است که بعد از کاهش دمای بدن ایجاد میشود.
دنبال چه باشید:
- عرق کردن و خیس شدن شبانه
- تب و تعریق شدید هنگامیکه دمای بدن طبیعی میشود.
- لرز تکاندهنده
- تعریق حتی بدون وجود تب
بیمار چه کار میتواند بکند:
- از داروهای کاهنده تب مانند استامینوفن در صورت تجویز پزشک استفاده کنید.
- دو لایه لباس بپوشید لایه رویی رطوبت را از سطح پوست شما دور نگه میدارد.
- به سرعت لباسهای خیس را تعویض کنید.
- ملحفهها را خشک نگه دارید.
- برای رعایت بهداشت روزانه حمام کنید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- در خشک نگه داشتن لباسها و ملحفهها به بیمار کمک کنید.
- درجه حرارت بیمار را چند بار در روز از نظر وجود تب اندازهگیری کنید.
- برای اندازهگیری درجه حرارت بعد از خوردن و آشامیدن ۱۵- ۱۰ دقیقه صبر کنید.
- برای جبران مایعات که بهصورت تعریق از دست رفته است مایع بیشتری به بیمار بدهید.
- هنگام حمام کردن به بیمار کمک کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- کم آبی بدن به علت تعریق شدید (به مبحث آب و کم آبی مراجعه کنید.)
- تب بالای ۳۸ درجه از طریق دهان برای بیش از ۲۴ ساعت.
- لرز تکاندهنده
ورم
ورم (ادم) به معنی تجمع آب در بافتهای بدن است. علل شایع آن شامل تجمع آب و نمک (به علت داروها یا نارسایی قلبی، کبدی و کلیوی) تغذیه ناکافی، تومورهای لگنی یا انسداد در مسیر سیاهرگها یا سیستم لنفاوی است. مایع همچنین ممکن است در شکم تجمع یافته باشد. به این اختلال آسیت میگویند در اثر این حالت شکم متورم میشود.
دنبال چه چیزی باشید:
- تورم و بزرگ شدن ساق و پا در وضعیت نشسته، ایستاده یا موقع راه رفتن
- تنگ شدن حلقه در انگشتان
- احساس کشش در دستها
- تورم و باد کردن شکم
- اختلال تنفس خصوصاً در وضعیت دراز کش (به مبحث تنگی نفس مراجعه کنید.)
- ضربان قلب افزایش یافته و تپش قلب (آگاهی از ضربان قلب یا ضربان قلب نامنظم)
بیمار چه کار میتواند بکند.
- مصرف نمک را محدود کنید.
- سر سفره و هنگام آشپزی به غذا نمک اضافه نکنید.
- غذاهای پر نمک نخورید.
- دربارۀ نحوه کاهش مصرف نمک با پزشک صحبت کنید.
- به اندازهای که میتوانید غذا بخورید (به مبحث کاهش اشتها مراجعه کنید.)
- داروهای تجویز شده را مطابق دستور استفاده کنید.
- هنگام استراحت در بستر پاهایتان را روی میز یا بالش بالا بیاورید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- مراقب هرگونه علائم جدید خصوصاً تنگی نفس یا ورم صورت باشید.
- به بیمار توصیه کنید که هنگام نشستن یا دراز کشیدن اندام متورم را تا حد امکان بالا بیاورد.
- هنگام آشپزی نمک به غذا اضافه نکنید.
- هر یکی دو روز در زمان مشخص بیمار را وزن کنید و نتیجه را همراه با تاریخ یادداشت کنید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- عدم توانایی در غذا خوردن برای یک روز یا بیشتر
- ادرار نکردن یا ادرار بسیار کم برای یک روز یا بیشتر
- اگر بعد از فشار دادن ناحیه متورم جای انگشت فرو رفته باقی بماند.
- تورمی که از دستها و پاها بالا بیاید.
- ورم کردن و بزرگ شدن شکم
- قرمزی یا گرمای ناحیه متورم
- تنگی نفس یا تپش قلب
- تورم صورت یا گردن خصوصاً صبحها
- افزایش وزن بیشتر از ۵/۲ کیلو در طی یک هفته یا کمتر
درمان در منزل
گاهی میتوان درمان سرطان را بهجای بیمارستان یا کلینیک در منزل انجام داد.
قرصها، شیمیدرمانی وریدی، آنتیبیوتیکهای وریدی، تزریقات زیرجلدی، تزریقات عضلانی و تعداد دیگری از درمانها را میتوان در منزل انجام داد. در این باره با پزشک خود صحبت کنید.
مصرف به موقع داروها و توجه به عوارض جانبی احتمالی اهمیت دارد.
معمولاً یک پرستار آموزش دیده به منزل شما میآید تا علاوه بر آموزش نحوه درمان در منزل را کنترل کند.
بیمار چه کار میتواند بکند:
قرصها
قرصهای خوراکی را دقیقاً همانطور که به شما گفته شده است مصرف کنید. برای مصرف به موقع داروها در نیمههای شب در صورت لزوم برای بیدار شدن از ساعت زنگدار استفاده کنید. برای خودداری از بلند شدن از بستر داروها و یک لیوان آب را کنار خود بگذارید.
اگر قرصها یک بار در روز مصرف میشوند. شاید بخواهید آنها را برای جلوگیری از عوارضی مانند حالت تهوع قبل از خواب مصرف کنید. دربارۀ بهترین زمان مصرف داروها با پزشک مشورت کنید. دربارۀ هرگونه عارضه جانبی احتمالی و نحوه مقابله با آن با پزشک مشورت کنید. (بهعنوان مثال اگر داروهای شما منجر به حالت تهوع میشوند آیا میتوانید آن را قبل از غذا استفاده کنید؟ آیا داروی دیگری برای رفع این مشکل وجود دارد؟) تمامی داروها را دور از دسترس اطفال نگه دارید.
قبل از شکستن یا خرد کردن قرصها با پزشک یا داروساز مشورت کنید. گاهی اگر داروها شکسته شده یا محتویات آنها خارج شود برای فرد خطرناک است.
داروهای تزریقی وریدی
معمولاً یک پرستار آموزش دیده به منزل شما میآید تا داروهای تزریقی وریدی را به شما بدهد یا درباره نحوه تزریق به شما و خانواده آموزش دهد. جهت آگاهی بیشتر دربارۀ نحوه مراقبت از محل تزریق وریدی به مبحث لولهها و تزریقات وریدی مراجعه کنید.
تزریقات (زیر جلدی یا عضلانی)
قبل از شروع دستان خود را با آب و صابون به خوبی بشویید. داروها را مطابق دستور پزشک استفاده کنید. مراقب باشید که میزان دارو در سرنگ به اندازه تجویز شده باشد. سطح پوست را با الکل تمیز کرده و بگذارید قبل از تزریق برای ۳۰ ثانیه خشک شود. اگر قبل از تزریق متوجه شدید که سرنگ استریل نیست آن را دور بریزید و از سرنگ و سوزن جدید استفاده کنید. برای هر تزریق از ناحیه مختلفی از بدن استفاده کنید. برای تزریقات زیرجلدی محلی را با فاصله حداقل ۵/۲ سانتیمتر از محل قبلی در نظر بگیرید. برای تزریقات عضلانی مناطق مناسب را در بدن مشخص کنید. محل تزریقات قبلی ار از نظر عفونت شامل قرمزی، گرما، تورم، درد بررسی کنید. افزایش درجه حرارت بدن بیشتر از ۳۸ درجه میتواند علامت عفونت باشد. سوزنها و سرنگهای استفاده شده را در قوطی سربسته دور بریزید. همچنین میتوانید دربارۀ نگهداری قوطی سوزن استفاده شده از پرستار سؤال کنید. ظرف حاوی سوزن را از دسترس اطفال و سایرین دور نگه دارید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- در صورت عدم توانایی بیمار نحوه استفاده از داروها را فرا بگیرید. اگر شما تزریقات را انجام میدهید مراقب تماس با سوزن باشید. قبل از شروع تزریق قوطی نگهداری سوزن را نزدیک بیمار بگذارید.
- بهمحض اتمام تزریق سوزن وسرنگ را در قوطی بریزید. قبل از دور انداختن سوزن درپوش آن را نگذارید. شمارۀ تلفن تماس پزشک را همراه داشته باشید. اگر پرستار برای کمک به شما به منزل میآید شمارۀ تماس او را هم برای پرسیدن سؤالات در اختیار داشته باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- نیاز به تجویز مجدد داروهای قبلی
- ریختن یا از بین رفتن داروها یا استفراغ داروهای خورده شده.
- اگر هر فردی غیر از بیمار داروهای وی را استفاده کرده باشد.
- فراموشی در استفاده یک نوبت دارو
- قرمزی، گرما، تورم و ترشح یا درد از محل تزریق
- تب بالای ۳۸ درجه از طریق دهان
- عوارض جانبی شامل: تهوع استفراغ، اسهال یا درد
- عدم توانایی تجویز یا استفاده از داروها به هر دلیل
- ایجاد خارش، سرگیجه، تنگینفس و کهیر یا هر گونه علامتی از واکنش حساسیتی بعد از تزریق در این صورت قبل از تماس با پزشک با اورژانس تماس بگیرید.
لولههای وریدی
از لولهها و راههای تزریق وریدی جهت تجویز داروهای تزریقی، مایعات و حتی مواد غذایی به بدن استفاده میشود. (بحث قبلی درباره درمان سرطان در منزل را هم ببینید.)
مسیرهای داخل وریدی، لولههای نازک و قابل انعطاف پلاستیکی است که از ظرف یا کیسه دارو به یک سوزن یا کاتتر داخل وریدی (یک لوله کوچک قابل انعطاف) که درون ورید قرار دارد، ختم میشود. بعضی بیماران ممکن است یک پورت (شبه یک سکه) دائمی در قفسه سینه یا بازو داشته باشند. از سوزنهای مخصوص جهت تزریق دارو به این پورتها استفاده میشود.
بعضی بیماران کاتترهای دائمی دارند که نیاز به سوزن ندارد.
بعضی داروها از طریق تزریق یکجا به کاتتر تجویز میشود. برخی دیگر بهصورت آهسته و مداوم درون ورید وارد میشود. (انفوزیون). سرعت تزریق دارو از طریق یک پیچ روی لوله، گلوله کوچکی که جریان دارو را قطع میکند و یا توسط یک پمپ الکترونیکی کنترل میشود.
لولههای تغذیهای، لولههای جهت غذا دادن به بیمار هستند که درون معده یا روده باریک قرار داده
میشوند. لوله از طریق بینی یا از جدار شکم وارد معده میشود.
اکسیژن از طریق ماسک یا لولهای کوچک جلوی بینی (کانولای بینی) تجویز میشود.
ماسک و کانولا از طریق لولههایی به مخزن یا کپسول اکسیژن متصل میشود.
تفاوت عمده ما بین این لولهها این است که هرچه از طریق لولههای وریدی وارد بدن میشود باید برای خودداری از ورود میکروبها به بدن و بروز عفونت، استریل باشد. از این تجهیزات وریدی فقط یکبار استفاده میشود. جابهجایی آنها باید با احتیاط باشد تا عفونت وارد بدن نشود. بعد از یکبار استفاده، این وسایل دور انداخته میشود و با وسیله جدید جایگزین میشود.
لولههای تغذیهای و لوله اکسیژن باید تمیز نگه داشته شوند. ولی نیازی نیست تا استریل باشند. این لولهها تا وقتی توسط یک نفر استفاده میشود، میتواند بارها استفاده گردد.
جهت شستوشوی کیسه لوله تغذیهای، آب و صابون مایع کافی است. بیمارانی که تحت شیمیدرمانی، درمان آنتیبیوتیکی، تغذیه کامل وریدی، تغذیه از طریق لوله یا اکسیژن درمانی در منزل قرار دارند باید مراقبت از لولههای متعدد را فرا بگیرند. این کار ممکن است ابتدا مشکل باشد. یک پرستار آموزش دیده ممکن است در این مورد به شما کمک کند. معمولاً شیمیدرمانی و تزریق خون توسط پرستار در منزل انجام میشود. سایر داروها میتواند توسط خود شما یا مراقبین تجویز شود. در غیر اینصورت جهت تجویز دارو برنامه دیگری برایتان تنظیم میشود.
بیمار چه کار میتواند بکند:
راههای وریدی:
- در هر زمان روی یک وسیله تزریق وریدی تمرکز کنید. اگر گیج شدید یک نفس عمیق بکشید و دوباره شروع کنید. هر لوله وریدی را با یک رنگ مشخص کنید. مثلاً برای شیمیدرمانی از رنگ قرمز، برای آنتیبیوتیک از سبز استفاده کنید و آن را جایی یادداشت کنید. شاید استفاده از رنگ آبی برای لوله اکسیژن برای جدا کردن آن از اسیدهای وریدی مناسب باشد.
برای مناطق تزریق وریدی دائمی:
- اگر یک لوله آسیب ببیند و شما متوجه خروج خون از آن شدید، لوله را بین محل آسیب دیده و بدن گیره بزنید و با پزشک تماس بگیرید.
- هنگام حمام کردن پشت به دوش آب بیایستید. اگر پمپ برقی دارید، قبل از حمام کردن آن را خاموش کنید. لباسهایتان را خشک نگه دارید.
- مراقب قرمزی، تورم و درد در ناحیه باشید.
- زمان تعویض درپوش سرنگ و پانسمان و وزن روزانه و آزمایش ادرار را در یک تقویم یادداشت کنید. همچنین ثبت روزانه میزان مصرف و دفع مایعات (مقدار مایعات نوشیده شده و تزریق شده و حجم ادرار دفع شده ) کمککننده است.
- درباره موارد مفید برای یادداشت کردن از پزشک سؤال کنید.
- محل تزریق وریدی را تمیز و خشک نگه دارید.
- برای زیاد کردن سرعت تزریق مایعات و داروهای وریدی وسوسه نشوید. بسیاری از داروهای وریدی اگر سریع تزریق شوند ممکن است خطرناک باشند.
- قبل از دستکاری محل تزریق وریدی دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
محل تزریق را بررسی کنید:
- مراقب هرگونه حساسیت و درد، قرمزی، سوزش و تورم و گرمی باشید. کم شدن سرعت تزریق داروی وریدی یا ترشح (خونی، زردرنگ یا شفاف) ممکن است نشانه انسداد راه وریدی یا عفونت باشد.
- لوله وریدی باید با چسب محکم چسبیده باشد و پانسمان تمیز و خشک باشد.
- روزانه درجه حرارت بدن را از نظر وجود تب بالای ۳۸ درجه از دهان کنترل نمایید.
- اگر متوجه هر کدام از علائم فوق شدید، پانسمان را بردارید و مشاهدات خود را در محل تزریق وریدی به پزشک اطلاع دهید.
- اگر راه وریدی خارج شده یا شروع به خونریزی کرده است بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
- از فعالیتهایی که موجب کشیدن و خارج شدن راه وریدی میشود اجتناب کنید.
- فعالیت روزانه خود را یادداشت کنید.
تغذیه کامل وریدی:
- پرستار به شما درباره نحوه شروع و اتمام انفوزیون وریدی آموزش میدهد.
- اگر شبها انفوزیون را آهسته انجام دهید، در طی روز زمان بیشتری خواهید داشت.
- اگر با تزریق شبانه به علت نیاز مکرر به اجابت مزاج مشکل دارید، میتوانید این کار را طی روز یا عصر انجام دهید. تزریق باید آهسته باشد.
- محلولهای چربی داخل وریدی بهعنوان قسمتی از تغذیه کامل وریدی ۷-۲ بار در هفته برای جایگزینی اسیدهای چرب ضروری و افزایش کالری دریافتی استفاده میشود:
- محلولهای چربی میتواند به محلول تغذیه کامل وریدی اضافه شود.
- در بالغین میتوان این محلولها را بدون پمپ به کمک نیروی جاذبه تزریق کرد. پرستار درباره چگونگی تنظیم سرعت تزریق دارو و تعداد قطرهها در دقیقه به شما کمک میکند.
- در کودکان برای انفوزیون این محلولها به پمپ نیاز است.
- بهتر است اتاقی که در آن تزریق کامل وریدی انجام میشود نزدیک سرویس بهداشتی باشد تا نیازی به طی فاصله زیای برای دور انداختن پمپ نباشد. شبها بهتر است چراغ خواب روشن باشد تا به زمین نیافتید و لولهها را خارج نکنید.
- بیشتر پمپها با باطری کار میکنند. درباره مدت زمان کار کردن پمپ یا باطری از پرستار و مراقبین سؤال کنید. همیشه باطری کافی برای پمپ در دسترس داشته باشید و چگونگی تعویض آن را یاد بگیرید.
- در صورت امکان محل مجزایی را در یخچال (یا یک یخچال دیگر) برای نگهداری محلولهای وریدی در نظر بگیرید.
- سوزنها و سرنگها را در یک قوطی خالی فلزی قهوه، یک بطری مواد شوینده و سفیدکننده یا ظرف مخصوص نگهداری سوزن استفاده شده، دور بریزید. این ظروف را از دسترس اطفال وسایرین دور نگه دارید.
- همیشه تاریخ انقضای محلولها را بررسی کنید.
- پرستار ممکن است برای بررسی مواد شیمیایی خون، آزمایش انجام دهد.
تغذیه لولهای
- لولههای مورد استفاده در تغذیه از طریق لوله میتواند کوتاهمدت یا درازمدت استفاده شود.
- لوله بینی – معدهای که از بینی تا معده ادامه دارد کوتاهمدت استفاده میشود. در مقابل لولههای رودهای (ژژنوستومی) یا معدهای (گاستروستولی) که از طریق جراحی کار گذاشته شده و از جدار شکم خارج میشود، برای استفاده طولانیمدت است.
- تغذیه لولهای بهتر است شبها انجام شود.
- بهتر است محلول تغذیه لولهای دمای اتاق داشته باشد. بیشتر آنها نیازی به نگهداری در یخچال ندارند.
- موقعیت لوله بینی – معدهای را طبق دستور پزشک بررسی کنید.
- مواد غذایی باید تمام طول لوله را پر کند. حبابهای هوا را خارج کنید.
- کیسه محتوی مواد غذایی را به لوله بینی– معدهای، لوله ژژنوستومی و لوله گاستروستومی وصل کنید.
- پمپ را در سرعت مشخص تنظیم کنید.
- در صورت نیاز مقدار بیشتری مایعات غذایی به کیسه اضافه کنید.
- پس از اتمام انفوزیون کیسهها و لولهها را با آب بشویید.
- در پوش لوله را طبق دستور بگذارید.
- تغذیه لولهای بهجای کیسه میتواند توسط سرنگهای بزرگ نیز انجام شود. هر روشی را که راحتتر هستید انجام دهید.
- پوست اطراف محل لوله را روزانه از نظر قرمزی، ترشح و مشکلات پوستی بررسی کنید.
- در صورت وجود لوله بینی – معدهای به اطراف سوراخ بینی را با وازلین چرب کنید.
- چسب لوله بینی – معدهای را یک روز در میان عوض کنید. مراقب باشید تا پوست اطراف سوراخ بینی، زخمی، قرمز و دردناک نباشد.
- همیشه لولههای تغذیهای باید با چسب محکم شوند. اگر لوله از جای خود خارج شده است آن را با چسب محکم کنید و از آن استفاده نکنید. با پزشک یا پرستار تماس بگیرید.
- هر روز خود را وزن کنید و نتایج را یادداشت کنید.
اکسیژن
- درباره روش و خاموش کردن اکسیژن و تنظیم سرعت آن آموزش ببینید. هیچوقت سرعت اکسیژن را از مقدار تجویز شده بیشتر نکنید.
- پرستار چگونگی استفاده از ماسک یا لوله بینی را به شما نشان خواهد داد.
- بهجای وازلین از کرم نرمکننده بر پایۀ آب روی لبها و صورت استفاده کنید.
- اگر لوله بینی باعث خراشیدگی لب فوقانی شما شده است میتوانید زیر آن تکه کوچکی گاز بگذارید.
- همیشه کپسول اکسیژن پر در دسترس داشته باشید. ممکن است به کپسول کوچکی برای خارج از منزل نیاز باشد.
- اگر از کپسول اکسیژن استفاده میکنید، آن را محکم در جایی قرار دهید تا به زمین نیافتد.
- هنگام استفاده از اکسیژن سیگار نکشید و جلوی شعله آتش نروید. دستگاه اکسیژن، کپسول اکسیژن و لولهها را از آتش دور نگه دارید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند
- تا حد ممکن درباره نحوه استفاده از لولهها و سایر وسایل آموزش ببینید تا هنگام نیاز به بیمار کمک کنید.
- به بیمار کمک کنید. اوایل هر دو شما در صورت مشارکت در درمان احساس راحتی بیشتری میکنید.
- شماره تلفن پرستار منزل را در دسترس داشته باشید و در صورت نیاز با وی تماس بگیرید.
- مطمئن شوید که بیمار در تمام جلسات ویزیت شرکت کند.
- مراقب گیجی بیمار بهخصوص شبها باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- وجود قرمزی، تورم، درد و ترشح و گرمی در محل تزریق وریدی یا مسیر دائمی وریدی.
- وجود تب بالای ۳۸ درجه از طریق دهان
- خونریزی از محل راه وریدی.
- عدم توانایی تزریق از راه وریدی یا لوله تغذیهای.
تغییرات وزن
- تغییرات وزن حین درمان سرطان شایع است. دلایل کاهش وزن شامل این موارد است:
- تغذیه کم بعلت تهوع و بیاشتهایی (به مبحث کاهش اشتها مراجعه کنید.)
- اسهال (به مبحث اسهال مراجعه کنید.)
- استفراغ (به مبحث استفراغ مراجعه کنید.)
- کمآبی (به مبحث آب و کم آبی مراجعه کنید.)
دلایل افزایش وزن شامل این موارد است:
- کم تحرکی
- خوردن بیشتر
- تجمع آب (به مبحث ورم مراجعه کنید.)
- بعضی داروها
تغییرات وزنی بیشتر از ۵/۲ کیلو در هفته را باید به پزشک گزارش دهید. کاهش وزن به مروز زمان روی فعالیتهای فرد تأثیر میگذارد و موجب میشود تا فرد احساس ضعف کرده، توانایی انجام فعالیتهای روزمره را نداشته باشد. کاهش وزن ناگهانی معمولاً نشانه کمآبی بدن است. افزایش وزن طی زمان میتواند نشانهای از یک اختلال جدی سلامتی مانند دیابت یا فشار خون بالا باشد.
شما میتوانید براساس سایز لباسهایتان، یا با اندازهگیری هفتگی وزن متوجه تغییرات وزن خود بشوید.
دنبال چه باشید:
- کاهش وزن ۵/۲ کیلو یا بیشتر در یک هفته یا کمتر.
- خشکی پوست
- ضعف و خستگی
- احساس تشنگی شدید.
- سرگیجه
- بزرگ شدن سایز لباسها و حلقه
- افزایش وزن۵/۲ کیلو یا بیشتر در یک هفته یا کمتر.
- تورم مچ پا
- تنگی نفس
- احساس پف کردن یا نفخ
- تنگ شدن کفشها، لباسها و حلقه.
بیمار چه کار میتواند بکند:
اگر دچار کاهش وزن هستید:
- مقدار بیشتری مایعات پرکالری و پر پروتئین مابین وعدههای غذایی میل کنید.
- به میزان کافی آب و سایر نوشیدنیهای فاقد کافئین مصرف کنید.
- غذاهای پر پروتیئن بخورید. شما میتوانید همچنین مصرف مکملهای غذایی مایع را امتحان کنید.
- یک قرار ملاقات با متخصص تغذیه ترتیب دهید.
اگر دچار افزایش وزن هستید:
- اگر دچار تورم مچ پا شدهاید درباره محدود کردن مایعات مصرفی با پزشک یا پرستار صحبت کنید.
- مصرف نمک را محدود کنید.
- مصرف غذاهای پرکالری را محدود کنید.
- یک قرار ملاقات با متخصص تغذیه ترتیب دهید.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- بیمار را روزانه وزن کنید وآن را یادداشت نمایید. صبحها قبل از خوردن صبحانه زمان مناسبی برای این کار است.
- اگر تغییرات وزن بیمار توجه شما را جلب کرد با پزشک مشورت کنید.
- مراقب سایر علائم در بیمار باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- کاهش یا افزایش وزن بیش از ۵/۲ کیلو در هفته
- بروز تنگی نفس
- بروز سرگیجه یا گیجی.
روزهای پایانی زندگی:
اگر شما از یکی از عزیزان مبتلا به سرطان پیشرفته مراقبت میکنید ممکن است در روزهای واپسین زندگی در کنار وی باشید. در ادامه برخی مواردی که ممکن است در این دوره اتفاق بیافتد ذکر
میشود. داشتن اطلاعات درباره این اتفاقات به کاهش اضطراب و توجه به موارد هشداردهنده کمک میکند.
افراد معمولاً در این دوره میخواهند برای خداحافظی با نزدیکانشان در کنار آنان باشند. این همنشینی میتواند شامل در آغوش گرفتن بیمار، گرفتن دستان بیمار، صحبت کردن با بیمار یا فقط نشستن در سکوت باشد. بعضی افراد تمایل دارند در این دوره برخی مناسک مذهبی را انجام دهند. این دوره زمان مناسبی برای دوستان و بستگان بیمار برای بیان عشق وعلاقه آنان است.
شاید تمامی موارد زیر در همه اتفاق نیافتد ولی آشنایی با آنها لازم است.
دنبال چه باشید:
- ضعف بسیار شدید- معمولاً بیمار توانایی بلند شدن از بستر و جابهجایی را ندارد.
- بیمار برای انجام هر کاری نیازمند کمک است.
- تمایل هر چه کمتر به خوردن غذا – بیمار معمولاً روزهای غذا و مایعات بسیار اندک مصرف میکند.
- خواب آلودگی زیاد – بیمار معمولاً اگر از مسکن استفاده کند، بیشتر روز را میخوابد. بیمار ممکن است بیقرار باشد و ملحفهها را بکشد. بیدار کردن بیمار مشکل است. اضطراب، ترس، بیقراری و احساس تنهایی بیمار شبها بدتر میشود.
- بیمار تمرکز کمی به اطراف دارد.
- عدم اطلاع از زمان، مکان و اشخاص.
- اشکال در بلع قرص و داروها.
- توانایی اندک در همکاری کردن با مراقبین.
تغییرات احتمالی در فعالیت بدنی:
- ضعف، اشکال در جابهجایی در بستر و معمولاً عدم توانایی بلند شدن از بستر.
- عدم توانایی تغییر دادن وضعیت بدنی بدون کمک.
- اشکال در بلع غذا، دارو و حتی مایعات.
- پرش و حرکت ناگهانی اعضا بدن، دستها، بازو، پاها.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- به بیمار کمک کنید هر ۲-۱ساعت تغییر وضعیت بدهد.
- از سر و صدا و حرکات ناگهانی خودداری کنید تا بیمار تحریک نشود.
- بررسی کاهش تحریک بیمار آرام صحبت کنید.
- اگر بیمار در بلع داروها دچار اشکال است با پزشک درباره مصرف داروهای مایع صحبت کنید.
- اگر بیمار در بلع مشکل دارد، غذای جامد به او ندهید. از مایعات با نی استفاده کنید.
- مایعات زیادی به بیمار ندهید، در روزهای واپسین زندگی، درجاتی از کمآبی طبیعی است و برای بیمار بهتر است.
- روی سر، صورت و بدن بیمار پارچه نمدار و خنک بگذارید.
تغییرات احتمالی در وضعیت هوشیاری:
- خوابآلودگی بیشتر در طی روز.
- اشکال در بیدار کردن بیمار.
- عدم آگاهی از زمان، مکان و اشخاص.
- بیقراری، کشیدن و جمع کردن ملحفهها.
- صحبت کردن راجع به موضوعات بیربط.
- اضطراب، ترس، بیقراری و تنهایی بیشتر شبها.
- بعد از یک دوره خوابآلودگی و گیجی، فرد ممکن است قبل از دورۀ بعدی، مدتی هوش و حواس بهتری داشته باشد.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- حضورخود را کنار بیمار هنگامیکه بیشتر هوشیار دست برنامهریزی کنید.
- هنگام صحبت کردن با بیمار خودتان را معرفی کنید و بگویید که چه موقع روز است.
- از داروهای مسکن بهطور مرتب استفاده کنید.
- اگر بیمار بیقرار است ناشی از درد باشد. در این صورت از داروی بیشتر استفاده کنید یا با پزشک مشورت کنید. (به مبحث درد مراجعه کنید.)
- هنگامیکه با بیمار دچار گیجی صحبت میکنید برای خودداری از تحریک کردن وی آرام و با آرامش صحبت کنید.
- لمس کردن و نگه داشتن بیمار معمولاً کمککننده و آرامبخش است.
تغییرات احتمالی در متابولیسم:
- کاهش تمایل خوردن غذا (نیاز بیمار به غذا و مایعات کم میشود.)
- خشکی دهان
- نیازی به مصرف برخی داروها مانند ویتامینها، داروهای شیمیدرمانی، هورمونهای جایگزین، داروی ضد فشار خون و داروهای مدر نیست مگر اینکه این داروها بهراحتی بیشتر بیمار کمک کند.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- برای جلوگیری از خشکی لبها از کرم نرمکننده یا وازلین استفاده کنید.
- خردههای یخ یا نوشیدن آب یا آبمیوه از نی برای بیمار کافی است.
- درباره قطع مصرف برخی داروها با پزشک مشورت کنید. مصرف داروهای مسکن، ضدتهوع، ضدتب، ضد تشنج و ضد اضطراب برای راحتی بیمار باید ادامه پیدا کند.
تغییرات احتمالی در ترشحات:
- ترشحات مخاطی دهان ممکن است ته حلق جمع شود. (این حالت معمولاً صدای ناجوری ایجاد میکند ولی برای بیمار ناراحتکننده نیست.)
- ترشحات به علت مصرف کمتر مایعات وعدم توانایی سرفه کردن، غلیظ میشود.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- اگر ترشحات بیمار غلیظ است، از دستگاه بخور سرد برای افزایش رطوبت اتاق استفاده کنید.
- اگر بیمار توانایی بلع دارد، یخ خرد شده یا مایعات با نی میتواند ترشحات را رقیق کند.
- جابهجا کردن بیمار به پهلو موجب خروج ترشحات از دهان میشود. دهان را با مسواک نرم یا سواب پنبهای نرم تمیز کنید.
- نبض داروها میتواند کمککننده باشد.
تغییرات احتمالی در جریان خون و درجه حرارت بدن:
- به علت کندی جریان خونی، دستها و پاها ممکن است در لمس سرد باشد.
- پوست دست و پا و بازو میتواند تیره رنگ شده و آبی یا تیره و روشن باشد.
- سایر نواحی بدن میتواند تیرهتر یا کمرنگتر باشد.
- پوست سرد و خشک است.
- ضربان قلب ممکن است تند، کند یا منظم باشد.
- فشار خون میتواند کم شده و قابل اندازهگیری نباشد.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- بیمار را به کمک پتو و پوشش خواب مناسب گرم نگه دارید.
- از پتوی برقی و وسایل مشابه استفاده نکنید.
تغییرات احتمالی حواس و ادراک:
- تاری دید
- شنوایی دچار کاهش میشود. ولی بیشتر بیماران حتی موقعی که توانایی صحبت کردن را از دست میدهند.
- هنوز میتوانند صدای شما را بشنوند.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- در صورت کاهش بینایی، چراغ خواب روشن کنید.
- هیچگاه تصور نکنید که بیمار صدای شما را نمیشنود.
- به صحبت کردن و لمس بیمار ادامه دهید تا وی حضور شما را احساس کند. بیمار صحبتهای
- محبتآمیز و حمایتگر شما را میشنود.
تغییرات احتمالی در تنفس:
- تعداد تنفس به علت کاهش جریان خون و تجمع مواد زائد در بدن میتواند افزایش یا کاهش یابد.
- جمع شدن ترشحات مخاطی پشت حلق موجب خرخر صدا موقع تنفس میشود.
- بیمار ممکن است برای دورههای ۳۰- ۱۰ ثانیهای نفس نکشد.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- بیمار را به پشت و کمی به پهلو نگه دارید.
- زیر سر بیمار را برای راحتی بیشتر کمی بلند کنید.
- برای بلند کردن زیر سر بیمار از بالش یا بالا بردن سرتخت استفاده کنید.
- هر وضعیتی که بیمار درآن راحتتر است مناسب نمیباشد، از جمله وضعیت نشسته با حمایت کافی.
تغییرات احتمالی دفع ادرار و مدفوع
- دفع ادرار کم شده و ممکن است تیره رنگ شود.
- در روزهای پایانی زندگی ممکن است بیمار دچار بیاختیاری ادرار و مدفوع شود.
مراقبین چه کار میتوانند بکنند:
- زیر بیمار ملافه ضدآب و پوشک بگذارید.
- اگر بیمار سوند ادرار دارد، پرستار دوباره نگهداری از آن به شما آموزش میدهد.
علائم مرگ قریبالوقوع:
- توقف تنفس
- عدم شنیدن و توانایی اندازهگیری فشار خون.
- توقف نبض
- توقف حرکت چشمها و باز ماندن چشمها.
- گشاد شدن سیاهی چشم علیرغم نور روشن.
- بیاختیاری دفع به علت شل شدن عضلات.
تغذیه در بیمار مبتلا به سرطان
سرطان تأثیر زیادی بر نیازهای غذایی ایجاد میکند، این مقاله کمک میکند تا با مشکلات ناشی از عوارض جانبی مقابله کنید یا از سلامتی خود اطمینان حاصل نمایید.
تغذیه قبل از شروع درمان:
نیازهای تغذیهای شما در طول درمان تغییر میکند. در این قسمت مروری بر آنچه در مراحل مختلف بیماری از نظر تغذیهای مهم است انجام میشود.
مقابله با عوارض جانبی درمان:
نیازهای تغذیهای بسته به نوع درمانی که دریافت میکنید، فرق میکند. در این قسمت به اطلاعات اختصاصی تغذیهای دست پیدا میکنید.
هنگامیکه درمان موجب مشکلات تغدیهای میشود:
آموزش درباره نحوه برخورد با خشکی دهان، کاهش اشتها و سایر مشکلات تغذیهای.
تغذیه بعد از اتمام درمان:
بعد از آنکه احساس بهبودی بیشتری کردید، ممکن است سؤالاتی درباره تغذیه سالم داشته باشید. درباره نحوه بازگشت قوای بدنی، بازسازی بافتهای بدن و احساس کلی سلامتی آموزش ببینید.
تغذیه در کودکان سرطان:
آموزش درباره نیازهای تغذیهای کودک مبتلا به سرطان حین و بعد از درمان.
تغذیه قبل از شروع درمان
مقدمه:
تغذیه مناسب بهخصوص در بیماران سرطان لازم است. زیرا هم بیماری و هم درمان آن روی اشتهای شما تأثیر میگذارد. سرطان و درمان آن همچنین بر توانایی بدن در تحمل برخی غذاها و استفاده از مواد مغذی تاثیر میگذارد. …
قبل از شروع درمان:
هنگام سلامتی، خوردن غذای کافی برای دسترسی به مواد مغذی مورد نیاز مشکلی نیست. وقتی برای سرطان درمانی میشوید، بهخصوص اگر دچار عوارض جانبی درمان باشید، این کار آسانی نیست. یاد بگیرید چگونه خود را قبل از شروع درمان سرطان آماده کنید.
فواید تغذیه مناسب:
تغذیه مناسب بهخصوص در بیماران سرطان مهم است. از آنجا که هم بیماری و هم درمان آن میتواند روی اشتها تأثیر بگذارد. سرطان و درمان آن میتواند بر توانایی بدن در تحمل بعضی غذاها و مواد مغذی تاثیر بگذارد. …
خود را برای درمان سرطان آماده کنید:
تا قبل از شروع درمان شما از عوارض جانبی احتمالی اطلاعی ندارید. یکی از روشهای آمادگی باربر آن این است که دورۀ درمان را زمانی برای تمرکز بر خود و بهبود بدانید.
مقدمه
تغذیه بخش مهمی از درمان سرطان است. تغذیه غذای مناسب قبل، حین و بعد از درمان به شما کمک میکند تا احساس بهتری داشته باشید و قویتر بمانید. این مقاله برای کمک به شما و مراقبین برای آشنایی با نیازهای غذایی و مقابله با عوارض جانبی که روی تغذیه تأثیر میگذارد، تهیه شده است. مطالب موجود در این مقاله جای توصیههای پزشکی را نمیگیرد. اگر هر نگرانی یا سؤالی دارید از پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه سؤال کنید.
یک متخصص تغذیه مرجع مناسبی برای اطلاعات مربوط به رژیم غذایی است. اگر با یک متخصص تغذیه قرار ملاقات دارید، سؤالات خود را یادداشت کنید تا چیزی را فراموش نکنید. از او بخواهید هرچیزی را که متوجه نشدید تکرار کند یا بیشتر توضیح دهد. درباره مطالب موجود در این مقاله نیز میتوانید از متخصص تغذیه خود توضیحات بیشتری بخواهید.
از آنجا که نیازهای تغذیهای شما در مراحل مختلف سرطان فرق میکند، ما این مقاله را بر اساس مرحله درمان سرطان مرتب کردهایم.
قبل از شروع درمان:
هنگامی سلامتی، خوردن مقدار کافی غذا برای دستیابی به مواد مغذی مورد نیاز مشکل چندانی نیست. در حقیقت بیشتر توصیههای غذایی بر مصرف مقدار زیاد سبزیجات، میوهها و غلات کامل شامل نان گندم کامل و ماکارونی و محدود کردن گوشت قرمز بهخصوص انواع فرآوری شده و با چربی زیاد و همچنین محدودیت مصرف شکر، نمک و حفظ وزن مناسب، تأکید دارند.
هنگامیکه برای سرطان درمان میشوید، این کار ممکن است مشکل باشد بهخصوص اگر به علت عوارض جانبی احساس ناخوشی میکنید. بنابراین شما ممکن است نیاز داشته باشید تا رژیم غذایی خود را برای حفظ قوای بدنی و مقابله با تأثیرات سرطان و درمان آن تغییر دهید.
هنگامیکه سرطان برای اولین بار تشخیص داده شود، پزشک با شما درباره یک برنامه درمانی صحبت میکند. این درمان میتواند شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمیدرمانی، هورموندرمانی، درمان بیولوژیک (ایمونوتراپی)، یا درمان ترکیبی باشد. تمامی این انواع درمان سلولهای سرطان را از بین میبرد. ولی تعدادی از سلولهای سالم نیز ممکن است از بین برود. این علت عوارض جانبی درمان است.
عوارض جانبی زیر میتواند روی توانایی تغذیهای شما تأثیر بگذارد:
- کاهش اشتها
- افزایش یا کاهش وزن
- زخم گلو یا دهان
- خشکی دهان
- مشکلات دندانی و لثهها
- تغییر بو و مزه
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- خستگی
- افسردگی
شما ممکن است دچار این عوارض بوده یا درگیر آنها نشوید. عوامل زیادی روی بروز این عوارض جانبی و شدت آنها تأثیر دارد. این عوامل شامل نوع سرطان، قسمت درگیر بدن، نوع و مدت زمان درمان و شدت درمان است.
بسیاری از عوارض جانبی قابل کنترل بوده و پس از اتمام درمان از بین میرود. درباره بروز عوارض جانبی و نحوه کنترل آنها با پزشک یا پرستارتان صحبت کنید. بعد از شروع درمان دوباره عوارض جانبی که کنترل نشده با تیم درمانی صحبت کنید. اگر داروهای تجویز شده عوارض جانبی را از بین نمیبرد به پزشک اطلاع دهید تا آنها را تغییر دهد.
روشهای دستیابی به مواد مغذی مورد نیاز:
اگر مبتلا به سرطان هستید، باید مواد غذایی کافی دریافت کنید تا اهداف زیر حاصل شود:
- جلوگیری یا بهبود کمبودهای غذایی.
- کاهش عوارض جانبی سرطان یا درمان آن.
- حداکثر شدن کیفیت زندگی
روشهای زیادی برای دسترسی به مواد غذایی وجود دارد. مهمترین آنها عبارتست از:
از طریق دهان:
اگر میتوانید سعی کنید نیازهای غذایی خود را با خوردن و آشامیدن غذاهای مقوی برطرف کنید.
شما میتوانید با مصرف مکملهای غذایی پرکالری و پرپروتئین همراه میان وعدهها، محصولات غذایی بستهبندی شده و نوشیدنیهای خانگی، غذای کافی دریافت کنید. اگر در انجام این کار دچار اشکال هستید یا اگر نیاز به مقادیر خیلی زیاد کالری و مواد مغذی دارید، شما ممکن است به لوله تغذیهای نیاز داشته باشید.
از طریق لوله تغذیهای:
تغذیه از طریق لوله بیشتر مواقع برای دسترسی به غذای مناسب یا حفظ وزن در فرد دچار بیاشتهایی استفاده میشود. تغذیه از طریق لوله در صورت نیاز میتواند به کمک خانواده، دوستان یا مراقبین در منزل انجام شود. بهمحض شروع تغذیه از طریق لوله احساس بهبودی میکنید زیرا نیازهای غذاییتان برطرف میشود.
برای تغذیه از طریق لوله، یک لوله نازک و قابل انعطاف از طریق بینی به معده وارد میشود. به محض قرار دادن لوله، تغذیه با مایعات شروع میشود. در صورت نیاز، این ترکیبات غذایی میتواند تمامی نیاز شما به کالری، پروتئین و ویتامینها و مواد معدنی را برطرف کند. بیمارانی که لوله تغذیهای دارند کماکان میتوانند از طریق دهان نیز غذا بخورند. زیرا لوله کوچک بوده و توانایی بلع را از بین نمیبرد.
اگر شما به لوله تغذیهای نیاز دارید، بیشترین تلاش باید جهت ادامه تغذیه با دهان نیز انجام شود.
مثلاً شما میتوانید برای حفظ توانایی غذا خوردن در روز، شبها هنگام خواب از طریق لوله غذا مصرف کنید. بیشتر بیماران طی چند روز به تغذیه از طریق لوله عادت میکنند. بعضی بیماران به زمان بیشتری نیاز دارند. صحبت کردن با فردی که او نیز لوله تغذیهای دارد معمولاً کمککننده است. یک نوع دائمیتر لوله میتواند مستقیماً به معده وارد شود. (گاستروستومی) یا به روده وارد شود (ژژنوستومی).
این روشهای جراحی معمولاً میتوانند بهصورت سرپایی انجام شوند.
از طریق وریدی (تغذیه کامل وریدی):
در بیماران با مشکلات جدی گوارشی، تغذیه با لوله نمیتواند تمامی نیازهای غذایی را برطرف کند. در این موارد محلول مغذی میتواند مستقیماً به وریدها وارد شود. این نوع تغذیه، تغذیه از طریق ورید یا تغذیه کامل وریدی (TPN) گفته میشود. TPN معمولاً در کسی که تحت عمل جراحی دستگاه گوارش قرار گرفته، هنگام انسداد کامل دستگاه گوارش، در صورت تهوع و استفراغ شدید و هنگامیکه عوارض ناشی از سرطان یا درمان آن مانع غذا خوردن یا تغذیه لولهای است، انجام میشود. همانند تغذیه لولهای، تغذیه وریدی نیز میتواند در منزل انجام شود.
فواید تغذیه مناسب
تغذیه مناسب در بیمار مبتلا به سرطان بسیار مهم است از آنجا که هم بیماری و هم درمان آن میتواند روی اشتها تأثیر بگذارد. سرطان و درمان سرطان میتواند بر توانایی بدن در تحمل بعضی غذاهای خاص و مصرف برخی مواد مغذی تأثیر گذارد.
نیازهای تغذیهای بیماران سرطان از فردی به فرد دیگر فرق میکند. پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه میتواند در تشخیص نیازهای تغذیهای و روشهای دستیابی به آن به شما یاری رساند. تغذیه مناسب حین درمان سرطان کمک میکند تا شما:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت وانرژی خود راحفظ کنید.
- وزن و ذخیره بدنی مواد مغذی را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- احتمال خطر بروز عفونت را کاهش دهید.
- سرعت بهبودی و باز توانی خود را تسریع کنید.
تغذیه مناسب به معنی مصرف غذاهای متنوع بهگونهای است که نیازهای مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سلامتی هنگام مقابله با سرطان را تامین کند. این مواد مغذی شامل پروتئینها، کربوهیدراتها، چربی، آب، ویتامینها و مواد معدنی است.
مواد مغذی
پروتئینها:
ما به پروتئینها برای رشد بدن، ترمیم بافتهای بدنی و حفظ سلامت سیستم ایمنی نیاز داریم.
وقتی بدن شما به میزان کافی به پروتئین دسترسی نداشته باشد، مدت زمان بیشتری برای بهبودی از بیماری طول میکشد و مقاومت به عفونتها کاهش مییابد. بیماران مبتلا به سرطان بهطور معمول به پروتئین بیشتری نیاز دارند. بعد از جراحی، شیمیدرمانی یا پرتودرمانی، برای ترمیم بافتی و جلوگیری از بروز عفونتها به پروتئین بیشتری نیاز است.
منابع مناسب پروتئین شامل گوشت قرمز و ماهی، لبنیات، غلات، دانههای خشک شده و سویا است.
چربیها:
چربیها نقش مهمی در تغذیه دارند. چربیها و روغنها منبع غنی انرژی برای بدن است.
از چربی برای ذخیره انرژی در بدن، حفظ بافتهای بدن و نقل وانتقال انواع خاصی از ویتامینها در بدن استفاده میشود. چربیها همچنین نقش مهمی در تهیه مواد غذایی از طریق بهبود طعم غذا و انتقال حرارت هنگام پختن غذا ایفا میکنند. شاید شما شنیده باشید که بعضی انواع چربی بهتر از بقیه هستند. از نظر تأثیرات چربی بر قلب و سطوح کلسترول بدن بهتر است چربیها اشباع نشده را انتخاب کنید. (چربیهای اشباع نشده ساده یا مرکب)
چربیهای اشباع نشده ساده عمدتاً در روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون و بادام زمینی وجود دارد. این چربیها در دمای اتاق مایع هستند.
چربیهای اشباع نشده مرکب عمدتاً در روغنهای گیاهی مانند آفتابگردان و ذرت وجود دارد. این چربیها همچنین چربی اصلی غذاهای دریایی است. این چربیها هم در دمانی اتاق مایع و نرم هستند. به بعضی از اسیدهای چرب اشباع نشده مرکب مانند اسیدلینولئیک و اسید آلفا- لینولئیک، اسیدهای چرب ضروری گفته میشود. زیرا بدن نمیتواند آنها را بسازد. به این اسیدهای چرب برای ساختن سلولها و هورمونها نیاز است. اسیدهای چرب ضروری باید از طریق مواد غذایی به بدن برسد.
چربیهای اشباع شده (یا اسیدهای چرب اشباع شده) بهطور عمده در منابع حیوانی مانند گوشت، چربی، شیر و کره وجود دارد. بعضی روغنهای گیاهی نیز مانند روغن نارگیل اشباع شده است. چربیهای شباع شده در دمای اتاق جامد هستند. اسیدهای چرب ترانس هنگام تغییر شکل روغنهای گیاهی به مارگارین ایجاد میشوند.
منبع اسیدهای چرب ترانس در رژیم غذایی شامل میان وعدهها و غذایی پخته شده با روغنهای گیاهی هیدروژنه است. چربیهای ترانس همچنین بهطور طبیعی در برخی چربیهای حیوانی مانند لبنیات وجود دارند.
کربوهیدراتها:
کربوهیدراتها سوخت مورد نیاز بدن برای فعالیتهای بدنی و عملکرد ارگانهای بدن را تأمین میکند. منابع خوب و بد کربوهیدراتها وجود دارد. بهترین منبع کربوهیدراتها (میوهها – سبزیجات- غلات کامل) تأمین کننده ویتامینها و مواد معدنی و فیبرها است. سایر منابع کربوهیدراتها شامل نان، سیبزمینی، برنج، ماکارونی، اسپاگتی، غلات خشک شده، ذرت و دانهها است. شیرینیها (دسرها، آب نبات و شربتها) نیز منبع کربوهیدرات است ولی مواد مغذی کمی دارد.
آب:
آب و مایعات برای سلامتی ما حیاتی است. تمامی سلولهای بدن برای عملکرد به آب نیاز دارند. اگر مایعات کافی ننوشید یا دچار استفراغ یا اسهال باشید ممکن است دچار کم آبی شوید. بهطور کلی هر فرد برای اطمینان از اینکه تمام سلولهای بدنش آب کافی مورد نیازش را دارد، باید روزانه حداقل ۸ لیوان ۸ اونسی آب یا مایعات بنوشد.
ویتأمینها و مواد معدنی:
ویتأمینها و مواد معدنی برای رشد و نمو طبیعی مورد نیاز است. این مواد همچنین برای مصرف انرژی (کالری) غذاها مورد نیاز است. فردی که رژیم غذایی متعادل شامل: پروتیئن و کالری کافی مصرف کنید معمولاً ویتأمین و مواد معدنی کافی را دریافت میکند. ولی مصرف رژیم غذایی متعادل در بیماری که تحت درمان سرطاناست و دچار عوارض جانبی طولانیمدت شده است مشکل میباشد. در این موارد پزشک یا متخصص تغذیه مصرف مولتی ویتأمین و مکمل مواد معدنی روزانه را تجویز میکند. قبل از شروع مصرف مولتی ویتأمینها و مکملها حتماً با پزشک خود مشورت کنید. بعضی افراد مبتلا به سرطان برای تقویت سیستم ایمنی یا حتی از بین بردن سولهای سرطان مقادیر زیادی ویتأمین، مواد معدنی و سایر مکملهای غذایی مصرف میکنند. برخی از این مواد خصوصاً وقتی زیاد مصرف شوند ممکن است مضر باشند. در واقع مقادیر زیاد برخی ویتأمینها و مواد معدنی تأثیر شیمیدرمانی یا پرتودرمانی را کاهش میدهد. در هنگام درمان سرطان بهتر است از مکملهایی که حداکثر حاوی مقادیر مورد نیاز روزانه (DV) از مواد مغذی و بدون آهن است استفاده کرد مگر اینکه پزشک شما مصرف آهن را تجویز کرده باشد. باز هم تأکید میشود که قبل از مصرف این مکملها با پزشک مشورت کنید.
آنتیاکسیدان
آنتیاکسیدانها موادی هستند که از سلولهای بدن در مقابل اثرات مخرب رادیکالهای آزاد (تولیدات جانبی برخی فرایندهای طبیعی بدن) محافظت میکند. مثال آنتیاکسیدانها شامل ویتأمین C، ویتأمین E، ویتأمین A (بتا کاروتن) و سلنیوم است. اگر میخواهید آنتیاکسیدانها به میزان کافی به بدنتان برسد، کارشناسان توصیه میکنند که انواع متنوعی از سبزیجات و میوهها که سرشار از آنتیاکسیدان هستند مصرف کنید. مصرف مقادیر زیاد آنتیاکسیدانها همزمان با شیمیدرمانی و پرتودرمانی توصیه نمیشود.
در مورد بهترین زمان مصرف آنتیاکسیدانها با پزشک خود صحبت کنید.
داروهای گیاهی:
از صدها سال قبل از داروهای گیاهی در درمان بیماریها استفاده میشود.
امروزه داروهای گیاهی در انواع مختلفی شامل قرصها، شربتها، چای و پمادها استفاده میشوند. با اینکه بسیاری از این ترکیبات بیخطر است، برخی میتواند عوارض جانبی شدید و مضر داشته باشد. برخی از این مواد با درمان معمول سرطان شامل شیمیدرمانی، پرتودرمانی و تأثیرات عمل جراحی تداخل پیدا میکنند. اگر شما تمایل دارید از این ترکیبات گیاهی استفاده کنید، قبلاً با پزشک خود مشورت کنید.
توصیههای بیخطر بودن:
بسیاری از افراد فکر میکنند اگر دارو یا مکملی را از فروشگاه بخرند، این ترکیب بیخطر و مؤثر است. اداره دارو و غذای امریکا (FDA) قوانین جدیدی را در سال ۲۰۰۷ برای اطمینان از اینکه داروی مکمل حاوی موارد ذکر شده در بستهبندی آن است، وضع کرده است. با این حال بیخطر بودن و تأثیر داروی مکمل در بدن حتی با این قوانین جدید نیز تضمین نمیشود. این قوانین شرکتهای سازنده را نسبت به ذکر عوارض جانبی احتمالی در بستهبندی داروها الزام نمیکند. براساس این قوانین تا زمانیکه خطرات یک داروی گیاهی اثبات نشده باشد نمیتوان آن را از فروشگاهها جمع آوری کرد.
درباره ترکیبات گیاهی یا مکملهای مصرفی با پزشک خود صحبت کنید.
بستۀ داروی مکمل را همراه خود به مطب پزشک بردهف در مورد میزان مصرف آن و ترکیبات آن و اطمینان از عدم تداخل با درمان سرطان مشورت کنید.
از پزشک یا پرستارتان درباره اطلاعات قابل اطمینان مکملهای روزانه سؤال کنید.
بستهبندی و توضیحات دارویی را درباره مقدار و غلظت ترکیبات فعال دارویی مطالعه کنید. در صورت بروز عوارض جانبی مانند خارش، لرزش، بیحسی و گزگز اندامها، مصرف دارو را قطع و به پزشک معالج اطلاع دهید.
بعضی بیماران مبتلا به سرطان برای تقویت سیستم ایمنی یا حتی از بین بردن سلولهای سرطان مقادیر زیادی ویتأمین، مواد معدنی و سایر مکملهای غذایی مصرف میکنند. برخی از این مواد خصوصاً وقتی زیاد مصرف شوند ممکن است مضر باشند. در حقیقت مقادیر بالای برخی ویتأمینها و مواد معدنی تأثیر ضدسرطانشیمیدرمانی و پرتوتابی را کاهش میدهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره داروهای گیاهی و مکملها به پایگاه اینترنتی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان مراجعه کنید.
خود را برای سرطان آماده کنید
تا وقتی که درمان شما شروع نشده باشد، شما دقیقاً از عوارض جانبی احتمالی، چگونه احساسات خود اطلاع ندارید. یک راه ایجاد آمادگی این است که دورۀ درمان را زمانی را برای توجه به خود در مسیر بهبودی به حساب بیاورید. سایر روشهای ایجاد آمادگی شروع دوره درمانی در زیر ذکر میشود:
توانایی مثبت اندیشیدن
شما میتوانید با مثبت فکر کردن، صحبت کردن درباره احساسات خود وآموختن هرچه بیشتر درباره سرطان و درمان آن، نگرانی خود را درباره عوارض جانبی درمانسرطان کاهش دهید. برنامهریزی موارد مقابله با عوارض جانبی احتمالی به شما کمک میکند تا کنترل بهتری بر اوضاع داشته باشید و اشتهای خود را حفظ کنید.
بسیاری از افراد دچار عوارض جانبی مختصر میشوند که مانع غذا خوردن آنها نمیشود. حتی اگر دچار عوارض جانبی شده باشید آنها معمولاً اندک بوده و با داروهای در دسترس قابل کنترل است. بسیاری از این عوارض جانبی با اتمام دوره درمان از بین میروند.
تغذیه مناسب
بدن شما برای عملکرد مناسب به تغذیه کافی نیاز دارد. این مسئله در صورت وجود سرطان اهمیت بیشتری پیدا میکند. با تغذیه مناسب در حین درمان قدرت بدنی شما حفظ شده، از تخریب بافتهای بدن جلوگیری میشود و بافتها دوباره ساخته شده و قدرت حفاظت در مقابل عفونتها حفظ میشود. بیمارانی که تغذیه مناسب دارند بهتر از عهده عوارض جانبی ناشی از درمان برمیآیند. همچنین امکان مصرف عوارض جانبی ناشی از درمان برمیآیند. همچنین امکان مصرف مقادیر بیشتری از داروها با تغذیه مناسب وجود دارد. در حقیقت برخی درمانهای سرطان در افراد با تغذیه مناسب که پروتیئن و کالری کافی دریافت میکنند، مؤثرتر است.
از مصرف غذاهای جدید نگران نباشید. برخی غذاهایی که در گذشته دوست نداشتید ممکن است حین درمان به ذائقه شما خوش بیاید.
از رژیم غذایی سرشار از غذاهای گیاهی استفاده کنید. چند وعده در هفته، نخود و لوبیا را جایگزین گوشت کنید.
حداقل ۵ بار در روز میوه و سبزیجات شامل مرکبات و سبزیجات سبز و زرد تیره بخورید.
میوهها و سبزیجات رنگی و غذاهای گیاهی حاوی ترکیبات طبیعی تقویت سلامتی به نام فیتوکمیکال هستند.
غذاهای پرچرب خصوصاً با منشاء حیوانی را محدود کنید. از لبنیات و شیر کمچرب استفاده کنید.
با استفاده از روشهایی در پخت غذا مانند کبابی کردن، میزان چربی غذا را کاهش دهید.
میزان مصرف غذاهای پرنمک، دودی و فرآوری شده را کم کنید.
الکل ننوشید.
فعالیت بدنی مناسب داشته باشید و وزن مناسب خود را حفظ کنید.
اگر درحال حاضر هر کدام از موارد فوق را اجرا نمیکنید، نگران نباشید.
برنامهریزی کنید.
یخچال خود را از غذاهای مناسب پر کنید تا لازم نباشد برای خرید به دفعات مراجعه کنید.
غذاهایی تهیه کنید که میدانید حین بیماری میتوانید استفاده کنید.
غذاها را بپزید و به اندازه مصرف یک نوبت در فریزر بستهبندی کنید.
با دوستان و افراد خانواده درباره چگونگی کمک کردن آنها به شما در زمینه خرید و آشپزی صحبت کنید و یا از آنها بخواهید این کارها را برای شما انجام بدهند.
اگر سؤالی درباره تغذیه مناسب دارید. از پزشک، پرستار یا مختصر تغذیه بپرسید. او میتواند به شما درباره نحوه تغذیه مناسب و لیستی از مواد غذایی که عوارض جانبی همچون یبوست و حالت تهوع را تشدید میکند، کمک کند.
میانوعدههای مقوی بخورید.
هنگام درمانی سرطان، بدن شما برای حفظ وزن طبیعی و بهبودی سریع نیاز به پروتئین وکالری بیشتری دارد. میان وعدههای مقوی کمک میکند تا این نیاز را برآورده سازید و قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید و احساس سلامتی بکنید.
برای اینکه میان وعدهها را راحتتر به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کنید، توصیههای زیر را انجام بدهید:
در طی روز میان وعدههای مقوی با حجم کم بخورید.
- میان وعدههای متنوع سرشار از پروتئین در دسترس داشته باشید که به راحتی قابل آمادهسازی و خوردن باشد. اینها شامل ماست، شیر و کورن فلکس، نیمی از یک ساندویچ، یک ملاقه سوپ و نان و پنیر است.
- از مصرف میان وعدههایی که موجب تشدید برخی عوارض جانبی میشوند خودداری کنید. مثلاً اگر دچار اسهال هستید ذرت بوداده و میوه و سبزیجات خام مصرف نکنید. اگر گلودرد دارید، میان وعدههای سفت و خشک و غذاهای اسیدی نخورید.
- اگر بدون مصرف میان وعدهها تغذیه مناسبی دارید و وزن مناسب را حفظ میکنید آنها را استفاده نکنید.
مثالهایی از میان وعدههای مقوی | ||
کیک سایده | ژله | ذرتبو داده |
نان | نوشیدنیهای خانگی شیری | ساندویچ |
کورن فلکس (برشتوک) | بستنی | شربت |
پنیر | آبمیوه | سوپ |
کلوچه | شیر | سبزیجات خام و پخته |
بیسکوییت | خشکبار | ماست |
مخلوط شیر و زرده تخممرغ | میوهها-تازه- خشکشده-کمپوت | کرده بادام زمینی |
روشهایی برای اضافه کردن کالری و پروتئین مواد غذایی:
- بهجای مصرف سه وعده غذایی حجیم چندین وعده با حجم کم و میانوعده در روز بخورید. غذاهای دلخواه را هر زمان از روز مصرف کنید. بهعنوان مثال اگر میل دارید برای شام از غذاهای معمول صبحانه بخورید.
- هر چند ساعت غذا بخورید. صبرنکنید تا کاملاً گرسنه بشوید.
- بیشترین وعده غذایی را هنگامی که بیشتر گرسنه هستید بخورید. مثلاً اگر صبحها بیشتر احساس گرسنگی میکنید، صبحانه را بزرگترین وعده غذایی خود قرار دهید.
- سعی کنید در هر وعده غذایی و میان وعده، غذاهای با پروتئین، کالری بالا مصرف کنید. برای افزایش اشتها قبل از وعدههای غذایی ورزش یا پیادهروی کنید.
- مایعات پرکالری و پروتئین مانند ترکیبات شیر و مکملهای غذایی مایع بخورید. مایعات سرد معمولاً بهتر تحمل میشوند.
- مایعات را در بین وعدههای غذایی بنوشید و همراه غذا مایعات مصرف نکنید. نوشیدن مایعات همراه غذا موجب میشود زودتر احساس سیری بکنید.
غذاهای پر پروتیئن
ترکیبات شیر: پنیر را همراه با نان تست یا بیسکوییت بخورید. به سیبزمینی کبابی، سبزیجات، سوپ، رشته، گوشت، میوهها و پنیر اضافه کنید. بهجای آب، شیر بنوشید. به ماکارونی و سبزیجات سس اضافه کنید. به سوپ و سیبزمینی پودر شیر اضافه کنید. به میوهها ماست یا پنیر رنده شده اضافه کنید.
تخممرغ: تخممرغ پخته شده را در یخچال نگهداری میکنید. تخم مرغ رنده شده را به سالاد، سوپ و سبزیجات اضافه کنید. سالاد تخممرغ درست کنید. تخممرغ قبل از مصرف برای از بین بردن باکتریهای مضر باید خوب پخت شود.
گوشت قرمز، مرغ و ماهی: گوشت رنده شده پخته را به سوپ، املت، سالاد اضافه کنید. برای تغییر طعم گوشت به آن سس یا فلفل اضافه کنید.
حبوبات و دانهها: از دانهها همراه با میوهها و بستنی استفاده کنید. همچنین میتوانید آنها را به سالاد، سبزیجات و پاستا اضافه کنید. کره بادام زمینی را همراه نان تست یا مخلوط با شیر میل کنید.
غذاهای پرکالری:
کره حیوانی و گیاهی: کره را همراه با سیبزمینی، مرغ، پاستا، سبزیجات پخته میل کنید. کره را به سوپ اضافه کنید یا قبل از تهیه ساندویچ روی نان کره بمالید.
لبنیات: محصولات لبنی را به دسر، کیک، میوه و شکلات اضافه کنید. همچنین میتوانید آنها را همراه سیبزمینی کبابی یا سبزیجات میل کنید.
سالاد: سس مایونز معمولی (نه کم چرب) به سالاد اضافه کنید.
شیرینی: به نان و بیسکویت، ژله و عسل اضافه کنید. به میوهها مربا اضافه کنید و روی کیک بستنی بریزید.
دستورتهیه نوشیدنیهای پرکالری و پر پروتئین:
اگر نیاز به کالری بیشتری داشته باشید یا در بلع غذای جامد دچار مشکل باشید، میتوانید از دستور تهیه مواد غذایی زیر استفاده کنید. این دستورات ممکن است برای همه مناسب نباشد. اگر میخواهید مصرف کالری را بدون افزایش چربی اضافه کنید، از محصولات لبنی کم چرب استفاده کنید. در دستورات زیر از این اصول پیروی کنید:
- تمامی مواد را در محفظه همزن برقی بریزید یا در یک ظرف بزرگ بهصورت دستی مخلوط کنید.
- در ظرف را بگذارید و با سرعت زیاد هم بزنید تا کاملاً مخلوط شود.
- قبل از مصرف آنرا در یخچال بگذارید تا خنک شود.
- باقیمانده مواد غذایی را در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
- برای افزایش محتوای پروتئین مواد غذایی، ۲-۱ قاشق غذاخوری پودر شیر به هر دستور اضافه کنید.
توجه: اگر شما به شیر یا ترکیبات آن حساسیت دارید یا مبتلا به دیابت هستید، درباره این دستورات غذایی با پرستار یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
شیر غلیظ:
برای اضافه کردن پروتئین مواد غذایی بنوشید یا به غذا اضافه کنید
ک لیتر شیر معمولی یا کم چرب همراه یک لیوان پودر شیر کم چرب
ترکیب فوق را کاملاً مخلوط کنید و قبل از مصرف حداقل ۶ ساعت خنک کنید. همچنین میتوانید، کره شیر به آن اضافه کنید.
(۲۱۱ کالری و ۱۴ گرم پروتئین در هر لیوان)
نوشیدنی شربت:
یک نوشیدنی نشاطآور
یک لیوان شربت
نصف لیوان شیر معمولی یا کمچرب
نصف قاشق چایخوری وانیل
(۴۲۲ کالری و ۶ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
نوشیدنی پنیر محلی
یک نوشیدنی غلیظ و سرشاز از پروتئین
۳/۱ لیوان پنیر محلی
۲/۱ لیوان بستنی وانیلی
۴/۱ لیوان ژله میوهای.
(۳۱۰ کالری و ۱۱ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
نوشیدنی صبحانه فوری
نوشیدنی محبوب با پروتئین بالا
۲/۱ لیوان شیر معمولی
یک پاکت مخلوط فوری صبحانه
یک لیوان بستنی وانیلی (میتوانید از طعمدهندهها یا بستنی طعمدار هم استفاده کنید.)
(۴۷۴ کالری و ۲۰ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
ماست یخزده با طعم هلو
یک نوشیدنی خنک
یک پاکت مخلوط فوری صبحانه
یک لیوان شیر معمولی
۲/۱ لیوان ماست با طعم هلو
۱۰-۶ قطعه یخ
(۴۰۰ کالری و ۱۹ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
نوشیدنی شکلاتی
یک نوشیدنی خنک با طعم شکلات
۴/۱،۱ لیوان بستنی وانیلی
۲/۱ لیوان شیر معمولی
یک بسته مخلوط شکلات گرم.
۲ قاشق چایخوری شکر
(۶۰۰ کالری و ۲۴ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
دستور تهیه سوپ در منزل:
سوپ زمستانی
۲ قاشق غذاخوری روغن کانولا
یک پیاز متوسط خرد شده
۲ بسته عصاره گوشت مرغ بدون چربی آماده مصرف یا خانگی.
۴/۳ لیوان رب گوجهفرنگی
۲/۱ لیوان ماکارونی
یک قوطی نخود سفید
فلفل به میزان کافی
روغن را در یک قابلمه بزرگ با شعله کرم گرم کنید. پیاز را به مدت ۳ دقیقه سرخ کنید. عصاره گوشت و رب گوجهفرنگی و سپس ماکارونی را اضافه کنید تا بجوشد. شعله را کم کنید تا به مدت ۱۰ دقیقه بپزد. نخود سفید را اضافه کنید. سوپ برای ۶-۴ نفر آماده است.
( حدود ۲۹۵ کالری و ۸ گرم چربی در هر بار مصرف)
سوپ سبزیجات بوقلمون
یک قاشق چایخوری روغن کانولا
۴۰۰ گرم گوشت بوقلمون ۹۳%
یک لیوان پیاز خرد شده
یک سیر بزرگ خرد شده
۲ لیوان آب.
۲/۱،۱ لیوان سیبزمینی خرد شده.
۲/۱ لیوان هویج رنده شده
۲ قوطی گوجهفرنگی.
یک بسته سبزیجات مخلوط
۱ قاشق چایخوری فلفل
در یک قابلمه بزرگ وشعله گاز کم، بوقلمون، پیاز و سیر را در روغن سرخ کنید. آب و سیبزمینی را اضافه کنید تا ۱۰ دقیقه بپزد. هویج و گوجهفرنگی را اضافه کنید و ۱۰ دقیقه دیگر صبر کنید. سبزیجات و فلفل را اضافه کنید تا ۱۵ دقیقه دیگر پخته شود. سوپ (یک و نیم لیوان) برای ۸ بار استفاده آماده است.
(حدود ۱۹۰ کالری، ۲۱ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
سوپ اسپانیایی
۲ قوطی سوپ گوجهفرنگی
۲ لیوان آب
یک قاشق غذاخوری روغن زیتون
یک قاشق چایخوری نمک
پودر سیر آماده
یک پیاز کوچک رنده شده
یک خیار پوست کنده و خرد شده
یک فلفل سبز خرد شده
۲ عدد گوجهفرنگی تازه خرد شده
مواد غذایی فوق را با هم مخلوط کنید ودر یخچال بگذارید تا خنک شود و با بیسکوییت یا چیپس سرو کنید.
سوپ بروکلی
۳ لیوان بروکلی بدون ساقه و خرد شده
یک و نیم لیوان آب.
یک قاشق غذاخوری روغن زیتون یا کانولا
۲/۱ لیوان پیاز خرد شده
۳ لیوان شیر با چربی ۱%
۲/۱ قاشق چایخوری نمک (در صورت تمایل)
۲/۱ قاشق چایخوری فلفل
۴/۱ قاشق چایخوری دانه کرفس
بروکلی و آب را در قابلمه بزرگ بجوشانید. در ظرف را بگذارید یا برای ۱۰ دقیقه بجوشد. روغن و پیاز را اضافه کنید. طعمدهنده را اضافه کنید وهم بزنید. شیر، نمک و فلفل را اضافه کنید.
(۱۰۱ کالری و ۳ گرم چربی در هر بار مصرف)
سوپ سیبزمینی
۳ عدد سیبزمینی متوسط پوست کنده و خرد شده
۲ لیوان عصاره مرغ کم نمک
۳ عدد کرفس خرد شده
۲/۱ پیاز کوچک خرد شده
یک قاشق غذاخوری روغن زیتون
یک قاشق غذاخوری طعم دهنده
۲ لیوان شیر
۲ عدد تخممرغ پخته شده سفت و خرد شده
نمک وفلفل به میزان کافی
سیبزمینی را همراه با عصاره مرغ و پیاز بپزید تا سیبزمینیها نرم شود. پس آنها را در دستگاه همزن مخلوط کنید. در یک قابلمه بزرگ روغن و طعمدهنده را گرم کنید. شیر را به مخلوط اضافه کنید و آن را گرم کنید و خوب هم بزنید. تخممرغ و نمک و فلفل را اضافه کنید.
سوپ را میتوانید گرم یا سرد مصرف کنید.
(حدود ۲۴۰ کالری و ۱۲ گرم پروتئین در صورت طبخ با شیر کم چرب)
فعالیت بدنی را فراموش نکنید!
فعالیت بدنی مزایای زیادی از جمله حفظ توده عضلانی و قدرت اسکلتی دارد.
فعالیت بدنی به کاهش افسردگی، اضطراب و یبوست کمک میکند. بنابراین اگر در حال حاضر ورزش نمیکنید، با پزشک خود درباره انجام فعالیت بدنی متوسط (مانند راه رفتن) به مدت ۳۰ دقیقه در ۵ روز هفته مشورت کنید. اگر پزشک اجازه داد، فعالیت بدنی را ۱۰- ۵ دقیقه در روز شروع کنید وبه تدریج به ۳۰ دقیقه افزایش دهید.
مقابله با عوارض جانبی ناشی از درمان
جراحی:
توسط جراحی سلولهای سرطانی و بافتهای اطراف خارج میشود. جراحی معمولاً با شیمیدرمانی و پرتودرمانی ترکیب میشود. بعد از جراحی، بدن برای ترمیم زخم و بهبودی به پروتئین و کالری بیشتری نیاز دارد. در این زمان بسیاری از افراد درد و خستگی را تجربه میکنند. بهعلاوه آنها ممکن است به علت عوارض جانبی مربوط به جراحی توانایی تغذیه طبیعی نداشته باشند. همچنین به علت تأثیرات جراحی در نواحی خاصی از بدن مانند دهان، مری، معده، روده کوچک، کولون و رکتوم، توانایی استفاده از مواد مغذی میتواند تغییر پیدا کند.
توصیههای تغذیهای در بیماران سرطان پس از جراحی:
اگر تحت جراحی قرار گرفتهاید، بدانید که بسیاری از عوارض جانبی طی چند روز پس از عمل جراحی از بین میرود. بعضی داروها، روشهای مراقبت از خود و برخی تغییرات تغذیهای میتواند عوارض جانبی را کاهش دهد. اگر عوارض جانبی علیرغم روشهای فوق باقی ماند، با پزشک پرستار یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
رعایت الگوی تغذیهای سالم حین دوره بهبودی پس از جراحی به شما کمک میکند تا:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید.
- وزن و ذخیره مواد مغذی بدن خود را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- خطر بروز عفونتها را کاهش دهید.
- ترمیم و بهبودی سریعتری داشته باشید.
هنگامیکه اشتها دارید به اندازهای که میتوانید غذا بخورید. وعدههای غذایی طبیعی و میانوعدهها را مصرف کنید. ولی در صورت وجود عوارض جانبی با خود سختگیری نکنید. سعی کنید وعدههای غذایی مکرر با حجم کم مصرف کنید. در صورت نیاز از دوستان یا خانواده خود در خرید مواد غذایی و تهیه غذا کمک بخواهید. به یاد داشته باشید که مصرف غذاها و نوشیدنیهای کمچرب با هضم و جذب راحتتر بهتر از غذاهای پرچرب مانند انواع سرخ شده تحمل میشوند.
در طی دوره بهبودی برای جلوگیری از کمآبی، مقدار زیادی آب بنوشید. (حداقل ۸ لیوان در روز در صورتیکه توسط پزشک منع نشده باشد.)
در مورد بازگشت به فعالیت و زندگی طبیعی روزمره با پزشک خود صحبت کنید. در صورت تأیید پزشک معالج، فعالیت روزانه را بهتدریج بیشتر کنید.
معمولاً از شب یا روز قبل از جراحی اجازه خوردن یا آشامیدن ندارید. بعد از جراحی چند ساعت تا چند روز طول میکشد تا تغذیه طبیعی را شروع کنید. اگر بعداز جراحی بیش از ۲-۱ روز غذا نخوردهاید معمولاً رژیم غذایی مجدد با مایعات و غذاهای سبک شروع میشود. مثال زیر نمونهای از آغاز تدریجی غذایی را در بیمار پس از جراحی است:
قدم اول: مایعات صاف شده
آب
آب میوه صاف شده
چای رقیق
سوپ صاف شده بدون چربی
آب سبزیجات صاف شده
قدم دوم: غذاهای سبک (به مایعات صاف شده اضافه میشود.)
بیسکوییت ساده
تمامی انواع آب میوه
میوه و سبزیجات پوست کنده
کمپوت میوه
نان سفید
برنج ساده، رشته، پوره سیبزمینی
گوشت آبپز مرغ و ماهی
سوپ مرغ
شیر وترکیبات آن
بستنی ساده
ماست.
قدم سوم: رژیم معمولی
تمامی غذاها بهتدریج میتوانند مصرف شوند ولی بعضی غذاها ممکن است مشکلزا باشند. غذاهای نفخزا مانند حبوبات، کلم و بروکلی و کاهو، شیر و ترکیبات آن از این نوع هستند.
همچنین مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده مناسب نیست.
سعی کنید وعدههای غذایی زیاد با حجم کم میل کنید.
عوارض جانبی جراحی که میتواند روی تغذیه تأثیر داشته باشد:
پس از جراحی، نوع عارضه جانبی و مدت زمان آن به نوع جراحی و وضعیت کلی سلامتی شما بستگی دارد. در ادامه مجموعهای از عوارض جانبی ناشی از جراحیسرطان در قسمتهای مختلف بدن ذکر میشود.
زبان:
اشکال در جویدن و بلع غذا
تغییر مزه غذا
خشکی دهان
زخمهای دهانی
از بین رفتن اشتها
خستگی
لثهها:
اشکال در جویدن
تغییر مزه غذا
از بین رفتن اشتها
خستگی
خشکی دهان
زخمهای دهانی
مری:
سوزش سردل
سوءهاضمه
احساس پری و سیری زودرس
اشکال در بلع
از بین رفتن اشتها
خستگی
روده:
احساس پری و سیری زودرس
معده اسیدی
عدم تحمل چربی
عدم تحمل شیر
اسهال شدید
از بین رفتن اشتها
خستگی
جراحی خارج سازی روده باریک:
کاهش جذب مواد غذایی
عدم تحمل چربی
عدم تحمل شیر
اسهال
کم آبی
نفخ
دردهای متناوب شکم
یبوست
کاهش اشتها
خستگی
جراحی خارجسازی کولون:
تسریع حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش (افزایش زمان ترانزیت)
اسهال
کمآبی
نفخ
دردهای کولیکی شکم
کاهش جذب مواد غذایی
یبوست
کاهش اشتها
خستگی
جراحی خارجسازی رکتوم:
افزایش فشار رکتوم
یبوست
سوزش رکتوم
کاهش اشتها
خستگی
پانکراس:
کاهش اشتها
خستگی
عدم تحمل چربی
یبوست
نفخ
بالا رفتن قند خون
ریه:
تنگی نفس
کاهش اشتها
خستگی
احساس سیری زودرس
پستان:
خستگی
کاهش اشتها
ورم دست وبازو
محدودیت حرکت شانه و بازو
پروستات:
تغییر در ادرار کردن
خستگی
کاهش اشتها
مغز:
تغییر در اشتها و خواب (در صورت مصرف استروئیدها)
کاهش اشتها
تهوع
خستگی
دستگاه تناسلی زنان (تخمدان، رحم و دهانه رحم):
خستگی
کاهش اشتها
احساس سیری زودرس
نفخ
پرتودرمانی
در پرتودرمانی، برای جلوگیری از رشد و تقسیم سلولهای سرطان، به آن مناطق پرتوتابی میشود. با اینکه تمامی سلولها تحت اشعه قرار میگیرند. بیشتر سلولهای طبیعی بهبود پیدا میکنند. بیماران معمولاً برای ۹-۲ هفته و ۵ روز در هفته تحت پرتوتابی قرار میگیرند. عوارض جانبی پرتودرمانی به منطقه تحت پرتوتابی، وسعت محل، میزان کلی اشعه و تعداد جلسات پرتودرمانی بستگی دارد. جدول زیر شامل عوارض جانبی مرتبط با تغذیه ناشی از پرتودرمانی مناطق مختلف بدن است. برخی از این عوارض جانبی حین پرتو درمانی و بعضی از آنها پس از اتمام درمان ایجاد میشوند.
محل بدن که پرتوتابی میشود | عوارض جانبی مربوط به تغذیه که حین درمان ایجاد میشود. | عوارض جانبی مربوط به تغذیه که بیش از ۹۰ روز پس از درمان ایجاد میشود. |
مغز، نخاع | تهوع، استفراغ | سردرد، خستگی |
زبان، حنجره، لوزهها، غدد بزاقی، بینی، حلق | زخم دهانی، درد و اشکال در بلع تغییر یا کاهش مزه غذا، زخم گلو خشکی دهان، بزاق غلیظ | خشکی دهان، آسیب به استخوان فک، قفل شدن فک تغییر در بو ومزه |
ریه ، مری، پستان | اشکال بلع، سوزش سردل، خستگی، کاهش اشتها | تنگی مری، درد فعالیتی قفسه سینه بزرگی قلب، التهاب پریکارد (پرده دور قلب) یا ریه |
روده کوچک و بزرگ، پروستات، دهانه رحم، رحم رکتوم، پانکراس | کاهش اشتها، تهوع، استفراغ، اسهال، نفخ، عدم تحمل ترکیبات شیر، تغییرات ادراری، خستگی | اسهال، خون در ادرار یا تحریک مثانه |
عوارض جانبی معمولاً حدود هفته دوم تا سوم بروز کرده و پس از طی حدود ۳/۲ زمان درمان به حداکثر میرسد. بعد از اتمام پرتودرمانی بیشتر عوارض برای ۳-۲ هفته دیگر باقی میمانند. ولی برخی از آنها مدت بیشتری میمانند. اگر شما دچار عوارض جانبی ناشی از پرتودرمانی هستید، با پزشک خود درباره داروها، تغییر در رژیم غذایی و هرگونه مداخله دیگری که موجب کاهش عوارض میشود، صحبت کنید.
رژیم غذایی مقوی حین پرتودرمانی موجب میشود تا شما:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت بدنی وانرژی خود را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- خطر بروز عفونتها را کاهش دهید.
- ترمیم و بهبودی سریعتری داشته باشید.
توصیههای غذایی در بیمارانی که تحت پرتودرمانی قرار میگیرند:
داشتن تغذیه مناسب حین دوره پرتودرمانی، خصوصاً اگر در مرکزی دور از محل زندگی خود تحت پرتودرمانی قرار داشته باشید، مشکل است. اگر امکان نگهداری غذا در مرکز درمانی وجود داشته باشد، میتوانید انواع غذاها، سوپ، میوه، ژله، کرمها و سایر مواد غذایی یخزده را نگهداری و آماده کنید. اگر امکان نگهداری غذا در مرکز درمانی وجود ندارد، از غذاهایی که نیاز به نگهداری در یخچال ندارد مانند کمپوت میوه، ژله، ساندویچ پنیر یا کره بادام زمینی و بیسکوییت استفاده کنید.
نکات زیر را به یاد داشته باشید:
- سعی کنید حداقل یک ساعت قبل از انجام پرتودرمانی چیزی بخورید.
- اگر مسافت زیادی را تا مرکز درمانی طی میکنید، میتوانید غذا را در بین راه میل کنید.
- اگر مزه غذاها خوب نیست وبه سختی بلع میشود یا ایجاد اسهال میکند، وعده غذایی کوچک و مکرر همراه با مایعات میل کنید.
- مقدار زیادی آب و سایر مایعات بنوشید.
- از دوستان و افراد خانواده بخواهید تا در خرید مواد غذایی به شما کمک کنند.
- عوارض جانبی شما ممکن است با عوارض ایجاد شده در افرادی که تحت پرتودرمانی در محل دیگری از بدن قرار گرفتهاند، فرق کند. حتی در کسانی که پرتودرمانی مشابه دریافت میکنند، عوارض جانبی میتواند مختلف باشد.
- بهجای سه وعده غذایی حجیم، وعدههای غذایی کوچک و مکرر میل کنید. اگر اشتهای شما در زمان مشخصی از روز بهتر است، وعده اصلی غذایی را آن زمان میل کنید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که پروتئین و کالری غذایی خود را اضافه کنید.
- مکملهای غذایی مانند مکملهای مایع ممکن است در این دوره کمککننده باشد.
- مراقب بهداشتی یا پرستار ممکن است نمونهای از این مکملها را در اختیار شما قرار دهد.
- سایر بیماران منبع عمده اطلاعاتی و حمایتی هستند. با سایر بیماران صحبت کنید یا در گروههای حمایتی شرکت نمایید.
- اگر دچار کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، اسهال، زخم دهان یا گلو، خشکی دهان، اختلال بلع یا تغییر طعم و مزه غذا هستید، به بخشهای مربوطه در این مقاله مراجعه نمایئد.
- اگر دچار اختلال تغذیه بوده و رژیم غذایی مخصوص دیابت یا سایر بیماریهای مزمن استفاده میکنید، با پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه درباره نحوه تغییر رژیم غذایی متناسب با پرتودرمانی مشورت کنید.
- درباره هرگونه عارضه جانبی و نیاز به تجویز دارو با پزشک صحبت کنید. بهعنوان مثال داروهای مؤثری جهت کنترل تهوع، استفراغ یا اسهال ناشی از درمان وجود دارد.
شیمیدرمانی
شیمیدرمانی شامل مصرف داروهای مؤثری است که سلولهای سرطان را از بین میبرد. داروها معمولاً بهصورت خوراکی یا تزریق وریدی استفاده میشوند. داروهای شیمیدرمانی هم روی سلولهای طبیعی و هم روی سلولهای سرطان تأثیر میگذارد. سلولهایی که بیشتر تحت تأثیر قرار میگیرند شامل مغز استخوان، مو و مخاط پوشاننده دستگاه گوارش از دهان تا مقعد است.
عوارض جانبی به نوع داروی شیمیدرمانی و چگونگی مصرف آن بستگی دارد. در ادامه تعدادی از عوارض جانبی شیمیدرمانی که ممکن است مشکلات تغذیهای ایجاد کند ذکر میشود:
- کاهش اشتها
- تغییر در بو و مزه غذا
- زخم یا ناراحتی دهانی
- تهوع
- استفراغ
- تغییرات اجابت مزاج
- خستگی
- کاهش سلولهای سفید خونی با افزایش خطر عفونتها
شما ممکن است دچار تمامی عوارض فوق نشوید، ولی در صورت وجود هرکدام از این عوارض با پزشک مشورت کنید. پزشک میتواند دارو تجویز کرده یا با روشهای مراقبت از خود یا تغییر رژیم غذایی در کاهش عوارض جانبی به شما کمک کند. همزمان با انجام شیمیدرمانی تغذیه مناسب به شما کمک میکند تا:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید.
- وزن و ذخیره مواد مغذی بدن خود را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- خطر بروز عفونتها را کاهش دهید.
- ترمیم و بهبودی سریعتری داشته باشید.
- وصیههای غذایی در بیمارانی که تحت شیمیدرمانی قرار میگیرند:
- در بیشتر بیماران شیمیدرمانی بهصورت سرپایی انجام میشود. این کار میتواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
- برنامهریزی کنید تا یک وعده غذایی سبک به همراه داشته باشید. بررسی کنید که آیا یخچال یا میکروفر در مرکز درمانی برای استفاده وجود دارد؟
- قبل از انجام درمان غذا بخورید. در بسیاری موارد یک وعده غذایی سبک قبل از شیمیدرمانی به خوبی تحمل میشود.
- بعد از انجام شیمیدرمانی ممکن است بسیار احساس خستگی کنید. خستگی (ضعف یا کاهش انرژی) حین شیمیدرمانی بسیار شایع است. بهتر است رژیم غذایی متعادل شامل پروتئین (گوشت، شیر، تخممرغ، حبوبات) داشته باشید تا انرژی شما حفظ شود، مگر اینکه توصیه دیگری به شما شده باشد.
- سایر توصیهها جهت مقابله با خستگی شامل اولویت بندی فعالیتها، انجام مهمترین موارد زمانی که بیشترین انرژی را دارید و برقراری تعادل بین فعالیت و استراحت است.
• اگر به علت عوارض جانبی خوردن غذا برایتان مشکل است با خود سختگیری نکنید. سعی کنید - عدههای غذایی کوچک و مکرر میل کنید. غذاهای چرب و سرخشده برای هضم مشکل است. در روزهایی که احساس سلامتی میکنید و اشتهای خوبی دارید وعدههای غذایی طبیعی و میانوعدهها را میل کنید. روزانه به مقدار کافی ( ۸ تا ۱۰لیوان) آب و مایعات بنوشید.
- ازدوستان و افراد خانواده بخواهید تا به شما در خرید مواد غذایی و تهیه غذا کمک کنند، اگر کسی نیست تا به شما کمک کند از بیرون غذا سفارش دهید.
- برخی از عوارض جانبی شیمیدرمانی چند ساعت پس از درمان از بین میرود. اگر عوارض جانبی باقی بماند با پزشک مشورت کنید. توجه فوری به عوارض جانبی مرتبط با تغذیه موجب میشود تا وزن و انرژی خود را حفظ کنید واحساس بهتری داشته باشید.
- اگر دچار کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، اسهال، زخم دهان یا گلو، خشکی دهان اختلال بلع یا تغییر طعم و مزه غذا هستید، به بخشهای مربوط دراین مقاله مراجعه نمایید.
- اگر دچار اختلال تغذیه بوده رژیم غذایی مخصوص دیابت یا سایر بیماریهای مزمن استفاده میکنید، با پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه درباره نحوه تغییر رژیم غذایی متناسب با شیمیدرمانی مشورت کنید.
- درباره هرگونه عارضه جانبی و نیاز به تجویز دارو با پزشک صحبت کنید. بهعنوان مثال داروهای مؤثری جهت کنترل تهوع، استفراغ یا اسهال ناشی از درمان وجود دارد.
بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی
سرطان و درمان آن با تأثیر برروی سلولهای خونی که از بدن در مقابل بیماریها و میکروبها محافظت میکند، موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن میشود. در نتیجه بدن شما همانند یک فرد طبیعی نمیتواند با عفونتها مواد خارجی و بیماریها مقابله کند.
حین درمان سرطان، زمانی وجود دارد که بدن شما توانایی محافظت کامل از شما را ندارد، تا زمانی که سیستم ایمنی شما بهبود یابد، از شما خواسته میشود تا از تماس با عوامل عفونی احتمالی خودداری کنید. بهعنوان مثال شما نباید از انواعی از غذاها که مقدار زیادی باکتری دارد استفاده کنید.
توصیههای غذایی در بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی:
توصیههای غذایی زیر برای بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی ناشی از شیمیدرمانی یا پرتودرمانی تهیه شده است. معمولاً این توصیهها مناسب بیماران تحت پیوند مغز استخوان با سیستم ایمنی بسیار ضعیف است. هدف از این توصیهها دوری از مواد غذایی حاوی مقدار زیادی عوامل عفونتزا و جایگزینی آن با غذاهای سالم است.
شما لازم نیست در تمام طول دوره درمان سرطان از توصیههای زیر پیروی کنید. با پزشک یا پرستار درباره نحوه و زمان استفاده از این توصیههای غذایی مشورت کنید.
از غذاهای زیر اجتناب کنید.
گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخممرغ خام یا کاملاً نپخته
- ماهی دودی سرد.
- شیر یا ترکیبات شیری شامل پنیر و ماست غیر پاستوریزه
- پنیر حاوی فلفل تند یا سایر سبزیجات خام
- پنیر محلی
- سالاد تازه و سس (که در یخچال نگهداری میشود.) که شامل پنیر مانده یا تخممرغ خام باشد.
- میوه و سبزیجات خام و نشسته
- آبمیوههای صنعتی غیر پاستوریزه
- عسل تازه و گرماندیده
- غذاهای آماده تاریخ مصرف گذشته
- ترکیبات گیاهی و مکملهای غذایی
- چای سرد که با آب سرد تهیه شده باشد
- غذاهایی که خارج یخچال نگهداری شده باشد.
مراقبتهای سلامت غذایی:
- هنگامیکه سیستم ایمنی شما ضعیف است هنگام خرید غذا، پختوپز و رفتن به رستوران بسیار مراقب باشید.
- پیروی از توصیههای سلامت غذایی خطر تماس با میکروبهایی که ممکن است پس از ازدیاد بافت عفونتهای جدی در فرد دچار ضعف ایمنی میشود را کاهش میدهد.
نکات آماده سازی غذا:
- دستهای خود را با آب گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه قبل و بعداز تهیه غذا و قبل از خوردن غذا بشویید.
- غذا را در یخچال نگهداری کنید.
- غذاهای گرم را بهصورت گرم و غذاهای سرد را بهصورت سرد نگهداری کنید.
- گوشت قرمز، ماهی، مرغ را در میکروفر یا یخچال یخزدایی کنید. آن را در دمای اتاق قرار ندهید.
- غذاهای یخزدایی شده را بلافاصله مصرف کرده و دوباره آن را فریز نکنید.
- غذاهای خریداری شده یا آماده شده را حداکثر تا ۲ ساعت بعد در یخچال بگذارید. غذاهای حاوی تخممرغ، سس مایونز نباید بیشتر از یک ساعت خارج از یخچال نگهداری شود.
- • میوه و سبزیجات را قبل از پوست کندن و خرد کردن با آب بشویید. برای شستوشو نیازی به صابون و محلولهای حاوی کلر نیست.
- جهت شستوشوی میوه و سبزیجات نیازی به محلولهای صنعتی نیست، آنهایی را که سطح سخت و آلودهای دارند را با رنده مخصوص سبزیجات پوستبرداری کنید.
- سبزیجات برگدار را در آب روان بشویید.
- سالاد بستهبندی شده و سایر محصولات آماده مصرف را حتی در صورتیکه شسته شده مجدداً با آب بشویید.
- سبزیجات را بهصورت خام میل نکنید.
- میوهها و سبزیجات له شده و پوسیده را دور بریزید.
- میوههایی را که در مغازه تقسیم شده است (مانند یک نیم هندوانه) را خریداری نکنید.
- قوطی مواد غذایی را قبل از بازکردن با آب و صابون بشویید.
- هنگام طبخ غذا از قاشقهای مختلف برای هم زدن و چشیدن غذا استفاده کنید.
- تخممرغ را تا جایی که سفیده آن کاملاً سفت شود و زرده آن ضخیم شود بپزید. وقتی زرده تخممرغ از حالت مایع کمی سفت شود کافی است.
- تخممرغ با پوسته شکسته را دور بریزید.
- غذاها با بو یا ظاهر مشکوک را دور بریزید. هیچگاه آن را مزه نکنید.!
- آلودگی را منتقل نکنید:
- برای بریدن غذاهای مختلف از چاقوی تمیز استفاده کنید.
- در یخچال، گوشت خام از تخته مجزا استفاده کنید.
- سطح میز آشپزخانه و تخته آشپزی را با آب گرم و صابون بشویید. همچنین میتوانید از محلول حاوی ۱ واحد سفیدکننده و ۱۰ واحد آب استفاده کنید.
- هنگام کباب کردن گوشت از یک ظرف تمیز استفاده کنید.
غذاها را خوب بپزید:
- از یک دماسنج مخصوص گوشت در عمیقترین قسمت آن برای بررسی پخت کامل آن استفاده کنید.
- قبل از استفاده از دماسنج، درستی کارکرد آن را در آب جوش کنترل کنید. دماسنج باید ۲۱۲ درجه فارنهایت را نشان بدهد. گوشت را تا جایی که دیگر رنگ آن صورتی نباشد و آب آن سرازیر نشود بپزید. تنها روش اطمینان از پخت کامل گوشت استفاده از دماسنج مخصوص گوشت است. گوشت قرمز تا دمای ۱۶۰ درجه فارنهایت، گوشت مرغ تا ۱۸۰ درجه فارنهایت پخته شود . غذاهای گوشتی آماده را قبل از مصرف گرم کنید.
- تخممرغ خام و نیمپز نخورید. همچنین غذاهای حاوی تخممرغ خام یا نیمپز بهخصوص سس سالاد مصرف نکنید. از تخممرغ پاستوریزه میتوان استفاده کرد.
سلامتی آب:
آب شیر منازل در شهرها سالم بهحساب میآید. آب چاه سالم نبوده و در صورتیکه دچار نقص سیستم ایمنی هستید نباید استفاده شود، مگر اینکه روزانه از نظر ارگانیسمهای کولیفرم و کریپتوسپوریدوم بررسی شود. در غیراینصورت آب را قبل از مصرف بجوشانید یا از آب قوطی بستهبندی استفاده کنید. در صورتیکه منبع آب کلرزده نباشد، فیلتر مخصوص آب معمولاً کمکی به سلامت آب نمیکند.
پختوپز در میکروفر:
اگر ظرف غذا درون میکروفر خودبهخود جابهجا نمیشود، حین پختن یک تا دوبار آن را بچرخانید. این کار مانع از باقی ماندن نواحی پخته در غذا میشود که باکتریها میتوانند آنجا زنده بمانند. از یک درپوش پلاستیکی سوراخدار برای پخش کردن حرارت در همه جای غذا استفاده کنید. حین پختن غذا چند بار آن را هم بزنید.
نکات قابل توجه هنگام خرید مواد غذایی:
- تاریخ مصرف و انقضای غذا را بررسی کنید. غذاهای تازه را خریداری کنید.
- زمان بستهبندی گوشت قرمز، مرغ و غذاهای دریایی را بررسی کنید. غذای تاریخ مصرف گذشته را اصلاً خریداری نکنید.
- قوطیهای آسیبدیده، متورم یا فرورفته را پس بدهید. غذاهای بستهبندی شده را از نظر سالم بودن بستهبندی کنترل کنید.
- میوه و سبزیجات سالم را انتخاب کنید.
- از کرمها و دسرهایی که خارج از یخچال نگهداری شده است خودداری کنید.
- غذاهای سلف سرویس استفاده نکنید.
- بستنی از دستگاه نخرید.
- غذاهای نمونه و تبلیغاتی را امتحان نکنید.
- تخممرغهای آسیبدیده یا نگهداری شده خارج از یخچال را پس بدهید.
- غذاهای یخزده یا موجود در یخچال را بلافاصله قبل از خارج شدن از مغازه خریداری کنید. آنها را سریعاً در یخچال بگذارید و در ماشین گرم نگذارید.
رستوارن:
- در مغازههای غذایی آماده بخواهید که غذای تازه برای شما آماده شود.
- برای خودداری از شلوغی، زود به رستوران نروید.
- از غذاهای بستهبندی یک نفره استفاده کنید.
- از غذاهای پرخطر مانند میز سالاد و بوفه خودداری کنید.
- از پاستوریزه بودن آبمیوه اطمینان حاصل کنید.
- مطمئن شوید که قاشق و چنگال در دستمال و جای مخصوص و نه مستقیماً روی میز نگهداری میشود.
- اگر میخواهید باقی مانده غذا را با خود به بیرون ببرید، تقاضای ظرف کنید و خودتان غذا را در آن بریزید.
هنگامیکه دچار کاهش سلولهای سفید خون هستید چه بخورید:
غذاهای توصیه شده | از این غذاها اجتناب کنید | |
غذاها با پروتئین زیاد | گوشت قرمز، مرغ، ماهی کاملاً پخته شده، ماهی بستهبندی در قوطی، تخممرغ پاستوریزه خوب پخته شده، پنیر فرآوری شده، ماست پاستوریزه، سوپ خانگی یا آماده مصرف در قوطی | سالاد گوشت قرمز یا ماهی با سبزیجات تازه، ماهی تازه/خام، گوشت یا تخم مرغ خام، مخلوط شیر و تخممرغ خام، پنیر تازه ومحلی، سس سالاد و پنیر غیر پاستوریزه، سوپ سرد و پخته نشده |
نان ، برنج، ماکارونی | تمام انواع نان بدون میوه خشک و مغز، بیسکوییت، نان تست، رشته، پای کیک، ماکارونی، سیب زمینی، برنج | سالاد ماکارونی یا پاستا سالاد سیبزمینی و سبزیجات خام، نان حاوی میوه خشک و مغز |
میوه وسبزیجات | میوههای پوست کنده (موز، مرکبات، هندوانه)، سیب پوست کنده، کمپوت میوه، میوه خشک شده سبزیجات تازه، یخ زده یا بستهبندی خوب پخته شده | تمام انواع دیگر میوه تازه یا خشک شده، سبزیجات خام |
نوشیدنیها دسرها سایر غذاها |
آبمیوه فرآوری شده شیر پاستوریزه ترکیبات شیر خانگی کرمهای غیرلبنی نوشابه، قهوه، چای مکملهای غذایی مایع کیک یا کلوچه بدون مغز- ژله بستنی صنعتی، شربت صنعتی چیس، کره مارگارین مایونز و سس سالاد پخته شده روغن گیاهی کره بادام زمینی نمک، فلفل، طعمدهندهها و عسل که هنگام طبخ به غذا اضافه شده باشد. شکر، مربا، خردل، آب نبات، شکلات ، زیتون |
بستنی خانگی شربت خانگی ذرت بوداده مغزهای خام یا بوداده نمک، فلفل، طعمدهندهها و عسل که بعد از طبخ غذا به آن اضافه شده باشد. |
سینک ظرفشویی:
- صابون در دسترس داشته باشید و از دستمال برای خشک کردن دستها استفاده کنید.
- از پارچه و حوله تمیز بصورت روزانه برای ظروف استفاده کنید.
- اگر از اسفنج استفاده میکنید حداقل بهصورت هفتگی آن را تعویض کنید. بعضی متخصصین توصیه میکنند که اصولاً از اسفنج استفاده نشود، چون میکروبها میتواند در آن جمع شده و به اطراف منتقل شود.
- حولههای ظروف و اسفنجها، روزانه به مدت ۵ دقیقه در محلولهای حاوی ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد آب خیس کنید. (برای گندزدایی) یا میتوانید اسفنجها نمدار را به مدت ۲ دقیقه در دمای بالا حرارت دهید.
- غذاها را دور از محوطه سینک ظرفشویی نگهداری کنید. همچنین مواد شیمیایی و تمیزکننده را نزدیک مواد غذایی نگذارید.
- هنگام ظرفشویی از مایع ظرفشویی و آب خیلی گرم استفاده کنید. میتوانید به جای خشک کردن ظروف با حوله، آنها را در هوای آزاد خشک کنید.
یخچال و فریزر:
- یخچال را تمیز نگه دارید: آن را از ذرات غذایی پاک کنید و دستگیره و در یخچال را بهطور مرتب ضدعفونی کنید. یخچال را بهصورت هفتگی با محلول ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰واحد آب گندزادیی کنید.
- دمای یخچال را بین ۳۴ تا ۴۰ درجه فارنهایت نگه دارید. دمای فریزر باید کمتر از ۵ درجه فارنهایت باشد.
- تمامی غذاها را بعد از سرد شدن در ظرف دردار نگهداری کنید. ابتدا غذاهای گرم را بدون پوشش در یخچال سرد کنید. سپس در ظروف را محکم بگذارید. غذاهایی را که طی ۲ تا ۳ روز آینده نمیخواهید مصرف کنید در فریزر نگهداری کنید. غذاهای موجود در یخچال را بعد از ۳ روز (۷۲ ساعت) دور بریزید.
- تخمرغ با پوست شکسته و آسیبدیده را دور بریزید. غذاهای تاریخ مصرف گذشته را دور بریزید.
توصیههایی برای تمیز نگه داشتن خانه:
بهداشت فردی:
- دستهای خود را با آب و گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه قبل و بعد از تهیه غذا بشویید. همچنین دستهای خود را قبل از صرف غذا و بعد از دستشویی، بلند کردن چمدان و لمس حیوانات خانگی بشویید.
- دستهای خود را با دستمال کاغذی یا حوله تمیز که روزانه تعویض میشود، خشک کنید.
سطح کابینت و میز آشپزخانه:
- برای بریدن و قطعه کردن گوشت خام را از سطوح پلاستیکی یا شیشهای استفاده کنید. همچنین از تخته چوبی نیز میتوان استفاده کرد به شرطی که فقط برای گوشت استفاده شود.
- از تختههای آشپزی مخلتف برای غذاهای متفاوت مانند نان یا پنیر استفاده کنید. تخته آشپزی را بعد از مصرف با آب گرم و صابون بشویید. تخته آشپزی را با محلول حاوی ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد قرمز، مرغ و ماهی خام انجام شود. در سایر موارد گندزدایی را بهصورت هفتگی انجام دهید. محلول گندزاد را به مدت ۲ دقیقه روی تخته بریزید و سپس آبکشی کنید یا با دستمال خشک کنید. تختههای معیوب و شکسته را تعویض کنید.
- ظروف و وسایل را از ذرات غذا پاک کنید. خصوصاً میکروفر، دستگاه تست، دربازکن، مخلوطکن را بررسی کنید. تیغه مخلوط کن را هنگام شستوشوی ظرف آن خارج کنید.
- برای گندزدایی این وسایل از محلول حاوی ۱ واحد سفید کننده خانگی و ۱۰ واحد آب استفاده کنید.
- سطح کابینت و میز آشپزخانه را از ذرات غذا پاک کنید. این سطح را نیز با محلول حاوی ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد آب گندزادیی کنید.
- غذاها و ظروف غذاهای کپک زده شامل ماست، پنیر، میوه، سبزیجات، ژله و نان را دور بریزید.
قفسه نگهداری غذاها:
- قفسه نگهداری غذاها را تمیز نگه داشته واز نظر علائم وجود حشرات و جوندهها بررسی کنید.
- تمامی قوطیهای مواد غذایی که آسیبدیده و شکسته است را دور بریزید. آنها را نچشید.
- غذاهای قدیمی را زودتر مصرف کنید. غذاهای تاریخ مصرف گذشته را استفاده نکنید.
- غذاهای خانگی بستهبندی شده را حداکثر طی یک سال استفاده کنید. قبل از مصرف غذاهای بستهبندی خانگی، شیوه تهیه آن، PH غذا و سایز ظرف بررسی کنید. مراقب کپک و آلودگی باشید. اگر غذای خانگی بستهبندی شده بهخوبی تهیه نشده باشد، در قوطی باد کرده باشد و بوی بدهد یا ظاهر غیرعادی داشته باشد، آن را دور بریزید.
نکاتی درباره بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته
سرطان پیشرفته به سرطان گفته میشود که دیگر امکان بهبودی کامل ندارد. در این مرحله از بیماری، هدف از درمان شامل حفظ کیفیت زندگی بیمار مبتلا به سرطان است. درمان عبارتست از:
- از بین بردن علائم مانند درد.
- کاهش ترس و اضطراب
- کمک کردن به بیمار که تا حد ممکن مستقل بوده و راحت باشد و در صورت امکان سرطان را کنترل کند.
بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته ممکن است دچار برخی عوارض مرتبط با تغذیه باشند که به قرار زیر است:
- کاهش اشتها
- یبوست
- احساس پری و سیری زودرس
- خشکی دهان
- تهوع
- استفراغ
- تغییر مزه غذا
- نفخ
- اختلال در بلع
اگر شما دچار عوارض ناشی از سرطان پیشرفته هستید، از پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه خود درباره داروها یا روشهایی که میتواند به شما کمک کند سؤال کنید.
به یاد داشته باشید که هدف از هر تغییر در برنامه غذایی در جهت راحتی و کمک به کنترل علائم مرتبط با تغذیه است. هر چه دوست دارید میل کنید ولی سعی کنید غذاهای مقوی بخورید.
با اینکه تغذیه مناسب باعث بهبود سرطان نمیشود، کمک میکند تا :
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت و انرژی خود را حفظ کنید.
- وزن و محتوای مواد مغذی بدن خود را حفظ کنید.
- بهتر از عهده مراقبت از عوارض ناشی از درمان برآیید.
- خطر بروز عفونت راکاهش دهید.
نزدیک پایان زندگی:
غذا ما را زنده نگه میدارد. در مرحله پیشرفته سرطان، بیمار معمولاً بیاشتها بوده و وزن زیادی از دست میدهد. این علائم معمولاً ناشی از خود سرطان بوده و بیمار نمیتواند آن را کنترل کند. حتی بیمارانی که از اهمیت تقریباً آگاهی دارند ولی میخواهند با تغذیه مناسب به خود کمک کنند. نمیتوانند برای غذا خوردن به خودشان فشار وارد کنند. در روزهای واپسین زندگی بدن نمیتواند از آب و غذا استفاده کند و ادامه مصرف آنها موجب ناراحتی بیشتر میشود. در این مقطع، خوردن غذا نباید علت ایجاد تنش بین بیمار وافراد خانواده گردد. معمولاً مراقبت درباره کم آبی و تغذیه در هفتههای آخر زندگی شامل جلوگیری از خشکی دهان و تشنگی و کمک به خانواده بیمار درباره کنار آمدن با این موضوع است.
توصیههای غذایی به بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته:
- غذا را موقعی از روز که احساس بهتر و اشتهای بیشتری دارید مصرف کنید.
- مواد غذایی و مایعات را در دسترس داشته باشید تا هر موقع میل داشتید استفاده کنید.
- هر ۲-۱ ساعت وعده غذایی سبک و میان وعده مصرف کنید. مثلاً اگر خوردن یک ساندویچ کامل برای شما زیاد است، سعی کنید آن را در چند قسمت در طی روز میل کنید.
- غذاهای پرکالری و پر پروتئین میل کنید.
- همراه غذا مایعات مصرف نکنید تا دچار سیری زودرس نشوید. (مگر جهت مقابله با خشکی دهان و مشکل بلع)
- ز بوی غذا هنگام پختوپز دوری کنید.
- ذاهایی را که دوست دارید میل کنید.
- سعی کنید غذا را دور میز و با دیگران میل کنید. غذا خوردن را تا جای ممکن مطبوع کنید. برداشتن وسایل پزشکی و درمانی معمولاً اشتها را بهتر میکند.
- در صورتیکه میتوانید قبل از غذا کمی فعالیت بدنی داشته باشید تا اشتهای شما بیشتر شود.
- برای غذا خوردن به خودتان فشار نیاورید.
- سعی کنید وزن فعلیتان را حفظ کنید ولی اگر دچار کاهش وزن شدید، به خودتان فشار وارد نکنید.
- به اندازه کافی مایعات بنوشید تا اجابت مزاج طبیعی داشته باشید. اگر دچار یبوست هستید و خصوصاً اگر داروهای مسکن مصرف میکنید، از پزشک یا پرستار درباره نرمکنندههای مدفوع و مسهلها سؤال کنید.
- اگر دچار اشکال بلع هستید یا خوردن غذاهای نرم ومایع برای شما راحتتر است، از این غذاها استفاده کنید. درباره میزان کالری غذاهای مایع در مقایسه با غذاهای معمولی از پزشک یا پرستار سؤال کنید.
- مکملهای غذایی بهصورت مایع یا پودر خصوصاً اگر اشتهای خوردن غذا ندارید میتواند کمککننده باشد. داروهای تجویز شده را سر موقع مصرف کنید. درباره هر مشکل یا سؤالی با پزشک یا پرستار صحبت کنید. تغییر دادن مصرف داروهای تجویز شده مشکلات جدیدی ایجاد میکند که ناراحت
- ی شما را بیشتر میکند. پزشک شما میتواند با تغییر جزئی در میزان مصرف یا برنامه زمانی تجویز دارو مشکلات شما را برطرف کند.