درک تغییرات پروستات (راهنمای سلامت ویژۀ مردان)

درک تغییرات پروستات: راهنمای سلامت ویژۀ مردان

Understanding Prostate Changes: A Health Guide for Men

آشنایی با پروستات

پروستات چیست؟

پروستات چگونه، با بالا رفتن سن، تغییر می‌کند؟

شما باید گوش به زنگ چه تغییراتی در پروستات خود باشید؟

معمول‌ترین آزمایش‌های بررسی تغییرات پروستات کدامند؟

شما شاید به دلیل داشتن مشکلات پروستات، این جزوه را بخوانید. این جزوه کمکی است برای پاسخ به پرسش‌های شما در مورد آن دسته از تغییرات پروستات که با افزایش سن اتفاق می‌افتد، تغییراتی مانند:

• تغییرات معمول پروستات کدامند؟
• این تغییرات چگونه درمان می‌شوند؟
• در مورد آزمایش‌های تغییرات پروستات، شامل سرطان، لازم است چه چیزی را بدانم؟

این مقاله می‌تواند اطلاعات پایه و اساسی در مورد تغییرات معمول پروستات را به شما ارائه می‌دهد. اگر شما دارید در مورد درمان سرطان پروستات تصمیم می‌گیرید، منابع دیگر هم قابل دسترسی هستند.

مثانه غدۀ پروستات

پیشابراه

راست روده آلت تناسلی

بیضه

پروستات چیست؟

پروستات غدۀ کوچکی است که قسمتی از دستگاه تناسلی مردان را تشکیل می‌دهد. پروستات حدوداً، به شکل و اندازه یک گردو است. پروستات در پایین لگن، زیر مثانه و درست مقابل راست‌روده، قرار گرفته است. پروستات به تولید منی کمک می‌کند. منی مایع شیری رنگی است که به همراه اسپرم تولید شده در بیضه‌ها هنگام انزال از آلت تناسلی خارج می‌شود.

پروستات بخشی از پیشابراه را احاطه می‌کند، پیشابراه لوله‌ای است که ادرار را از طریق آلت تناسلی به خارج از مثانه منتقل می‌کند.

وقتی سن شما بالاتر می‌رود، پروستات چگونه تغییر می‌کند؟

غدۀ پروستات لوله‌ای که ادرار را عبور می‌دهد (پیشابراه)، احاطه می‌کند.

وقتی مردی پا به سن می‌گذارد، پروستات می‌تواند مشکل‌زا باشد، زیرا:

• پروستات، همراه با بالا رفتن سن، بزرگ‌تر می‌شود و احتمال دارد به پیشابراه فشار وارد کند .
• یک تومور می‌تواند پروستات را بزرگ‌تر کند.

این تغییرات یا یک عفونت، در دفع ادرار مشکل ایجاد می‌کند. گاهی مردان در دهۀ چهارم و پنجم زندگی خود، با بروز این علائم ادراری مواجه شوند که به مراقبت پزشکی نیاز دارد. برای سایر مردان، علائم تا زمان بسیار دیرتری، مشاهده نمی‌شود. اگر شما هرگونه علائم ادراری دارید، حتماً با پزشک در میان بگذارید.

 اگر دچار هر یک از علائم زیر هستند، با پزشکتان مشورت کنید:

• در طول روز زیاد ادرار می‌کنید.
• نیاز فوری به دفع ادرار دارید.
• جریان ادرار ضعیفی دارید.
• وقتی ادرار می‌کنید، احساس سوزش دارید.
• در طول شب برای دفع ادرار، بارها از خواب بیدار می‌شوید.

شما باید گوش به زنگ چه تغییراتی در پروستات خود باشید؟

با بالا رفتن سن، مشکلات پروستات شما افزایش می‌یابد. سه مشکل رایج پروستات عبارتند از:

• عفونت (التهاب پروستات)
• بزرگ شدن پروستات (BPH) یا هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات
• سرطان پروستات

یک تغییر به تغییر دیگر منجر نمی‌شود. مثلاً، داشتن التهاب پروستات یا بزرگ شدن پروستات، احتمال ابتلای شما به سرطان پروستات را افزایش نمی‌دهد. همچنین، بعید نیست شما همزمان، بیش‌تر از یک مورد از این مشکلات را داشته باشید.

در اکثر مردان، تغییرات پروستات ناشی از سرطان نیست.

آزمایش‌های رایج برای تغییرات پروستات کدامند؟

یافته‌های غیرمعمول در هر یک از این آزمایش‌ها به تشخیص مشکل کمک می‌کند و گام بعدی را پیشنهاد می‌کند:

• DRE (معاینۀ انگشتی راست روده) — معاینه برای لمس پروستات
• آزمایش PSA (آنتی‌ژن ویژۀ پروستات) — یک آزمایش خون
• نمونه‌برداری – آزمایشی جهت بررسی سرطان

بخش آزمایش‌ها را مشاهده کنید.

تغییرات پروستاتی که سرطان نیستند

• التهاب پروستات چیست و چگونه درمان می‌شود؟
• پروستات بزرگ شده یا BPH چیست؟
• BPH چگونه درمان می‌شود؟

پروستاتیت چیست و چگونه درمان می‌شود؟

پروستاتیت التهاب یا عفونت غدۀ پروستات است. این مورد، در کم‌تر از نیمی از مردان، در برخی دوره‌های زمانی زندگی، ظاهر می‌شود. داشتن این مورد، خطر هیچ‌یک از بیماری‌های دیگر پروستات شما را افزایش نمی‌دهد.

علائم التهاب پروستات

• مشکل دفع ادرار یا درد در زمان دفع ادرار
• احساس سوزش یا درد هنگام دفع ادرار
• تمایل زیاد و همیشگی به دفع ادرار، حتی هنگامی‌که مقدار کمی ادرار وجود دارد.
• لرز و تب بالا
• درد در بخش پایینی کمر
• دردهای بدنی
• درد در پایین شکم، کشالۀ ران یا پشت پوست بیضه
• فشار یا درد راست‌روده‌ای
• ترشح مجرای اداری هنگام دفع مدفوع
• درد ضربان‌دار ناحیۀ تناسلی و راست‌روده‌ای
• مشکلات جنسی و از دست دادن میل جنسی
• احتباس اداری (عدم توانایی تخلیه مثانه)
• انزال (اوج جنسی) دردناک

التهاب پروستات مسری نیست و از طریق تماس جنسی منتشر نمی‌شود. این بیماری به همسر شما سرایت نخواهد کرد.

آزمایش‌های بسیاری، مثل DRE و یک آزمایش ادرار، برای تشخیص التهاب پروستات در انجام می‌شود. تشخیص دقیق نوع التهاب پروستات، کلید دریافت بهترین درمان است. شما باید پیشنهاد پزشک را برای درمان کامل دنبال کنید، حتی اگر هیچ علامتی ندارید.

۴ نوع التهاب پروستات وجود دارد:

• التهاب حاد باکتریال پروستات

این عفونت ناگهانی (حاد) ایجاد و از باکتری ناشی می‌شود. تب و لرز شدید، از علائم آن است. اغلب، خون در ادرار وجود دارد. شما برای درمان باید به مطب دکتر یا اورژانس بروید. این بیماری ناشایع‌ترین نوع پروستاتیت است و در عین‌حال، آسان‌ترین تشخیص و درمان را دارد.

درمان: بیش‌تر موارد می‌توانند با یک دوز بالا از آنتی‌بیوتیک‌ها، که به مدت ۷ تا ۱۴ روز مصرف می‌شوند، و سپس میزان دوز پایین‌تر به مدت چندین هفته، بهبود پیدا کنند. شما همچنین، برای تسکین درد یا ناراحتی به دارو نیاز دارید.

• التهاب مزمن باکتریال پروستات

این عفونت نیز از باکتری ناشی می‌شود. این حالت ناگهانی ایجاد نمی‌شود اما معمولاً مشکل‌ساز است. تنها علامتی که شاید داشته باشید، عفونت مثانه‌ای تکرارشونده است. علت این بیماری گاهی نقص در پروستات است که به باکتری‌ها امکان تجمع در دستگاه ادراری می‌دهد.

درمان: درمان آنتی بیوتیکی به مدت طولانی، بهترین درمان برای این بیماری است. درمان از ۴ تا ۱۲ هفته طول خواهد کشید. این نوع درمان حدود ۶۰% موارد را برطرف می‌کند. در مواردی که با این درمان برطرف نمی‌شوند، آنتی‌بیوتیک طولانی‌مدت با میزان تجویز پایین معمولاً به تخفیف علائم کمک می‌کند.

• التهاب پروستات مزمن یا سندروم درد مزمن لگن

این اختلال رایج‌ترین اما ناشناخته‌ترین شکل بیماری است. علائم این بیماری که در مردانی از هر سن، از اواخر دورۀ نوجوانی تا سالخوردگی، ایجاد شده، بهبود می‌یابند و سپس بدون هشدار، برمی‌گردند. همچنین، درد یا ناراحتی در کشاله ران یا ناحیه مثانه می‌تواند وجود داشته باشد.

درمان: براساس علائم، برای این مشکل چند درمان مختلف وجود دارد. آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای دیگر، مثل مسدود‌کننده‌های آلفا، از جملۀ این درمان‌هاست. مسدود‌کننده‌های آلفا برای تسهیل دفع ادرار، بافت ماهیچه‌ای را در پروستات شل می‌کنند.

• التهاب پروستات التهابی بدون علامت

در این مورد معمولاً شما علامتی ندارید. اغلب، وقتی پزشک به‌دنبال موارد دیگر مثل ناباروری یا سرطان پروستات می‌گردد، این مورد تشخیص داده می‌شود. اگر شما به این مشکل دچار هستید، اغلب، آزمایش PSA شما (آزمایش PSA را مشاهده کنید) عددی بالاتر از معمول را نشان خواهد داد. این نتیجه، الزاماً به معنای ابتلا شما به سرطان نیست.

درمان: مردانی با این حالت، معمولاً برای ۴ تا ۶ هفته آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند و سپس یک آزمایش PSA دیگر انجام می‌دهند.

«تغییرات به‌کندی رخ می‌دهند، به‌گونه‌ای که شما حتی تشخیص نمی‌دهید که اتفاق افتاده‌اند.»

پروستات بزرگ شده یا BPH چیست؟

( BPH – Benign Prostate Hyperplasia) به معنی بزرگ شدگی خوش‌خیم پروستات است.

خوش‌خیم یعنی «سرطان نیست» و هایپرپلازی یعنی رشد خیلی زیاد. در نتیجه، پروستات بزرگ می‌شود. BPH به سرطان مربوط نیست و احتمال ابتلای شما بهسرطان پروستات را افزایش نمی‌دهد – با وجود این، علائم BPH و سرطان پروستات شبیه به هم هستند.

علائم BPH

علائم BPH معمولاً بعد از ۵۰ سالگی شروع می‌شوند. این علائم این موارد را شامل می‌شوند:

• مشکلات در شروع جریان ادرار
• دفع ادرار زیاد، به‌ویژه در شب
• این احساس که مثانه کاملاً تخلیه نشده است
• تمایل شدید یا ناگهانی به دفع ادرار
• جریان ادرار ضعیف یا آهسته
• توقف و شروع چندباره در طول دفع ادرار
• زور زدن و فشار آوردن برای شروع دفع ادرار

در بدترین شکل، BPH به این موارد منجر می‌شود:

• مثانۀ ضعیف
• برگشت جریان ادرار به سمت مثانه و کلیه‌ها که به عفونت‌های مثانه و کلیه منجر می‌شود.
• مسدود شدن کامل جریان ادرار
• نارسایی کلیه

بسیاری از مردان، با افزایش سن، به BPH مبتلا می‌شوند. همچنین، این بیماری معمولاً، به مشکلات ادراری منجر می‌شود. که شبیه مشکلات ناشی از پروستاتیت هستند. در سن ۶۰ سالگی، بسیاری از مردان نشانه‌های BPH را دارند. در ۷۰ سالگی، تقریباً تمام مردان پروستات اندکی بزرگ شده دارند.

پروستات اندازه‌ای در حدود یک گردو دارد. زمانی‌که مرد ۴۰ ساله است، ممکن است کمی بزرگ‌تر و به اندازۀ یک زردآلو شود. در ۶۰ سالگی بعید نیست به اندازۀ یک لیمو باشد.

به‌عنوان یک بخش طبیعی افزایش سن، پروستات بزرگ می‌شود و، به مثانه و پیشابراه فشار می‌آورد. این عمل می‌تواند جریان ادرار را مسدود کند. بعضی مردان، حتی وقتی نیاز به دفع را حس می‌کنند، شروع دفع ادرار برایشان دشوار است. وقتی جریان ادرار شروع می‌شود، توقف آن سخت است. بعضی از مردان دیگر در تمام مدت احساس دفع دارند یا از خواب با یک نیاز ناگهانی به دفع ادرار بیدار می‌شوند.

سال‌های زیادی طول می‌کشد تا علائم ابتدایی BPH به مشکلات دردسرساز تبدیل شوند. این علائم نشانه‌ای برای مراجعه به پزشک هستند.

BPH چگونه درمان می شود؟

حدود نیمی از مردان مبتلا به BPH، در نهایت، علائمی آنچنان مشکل‌ساز دارند که باید درمان شوند. BPH بهبود پیدا نمی‌کند اما اغلب با دارو یا جراحی می‌توان علائم آن را تسکین داد. در بسیاری از موارد، علائم BPH با مرور زمان ثابت می‌مانند و بدتر نمی‌شوند. برای مدیریت BPH سه راه وجود دارد:

• انتظار مراقبانه (پیگیری منظم زیرنظر پزشک)
• دارودرمانی
• جراحی

در مورد انتخاب بهترین راه، با پزشکتان صحبت کنید. علائم شما شاید در طول زمان تغییر کنند، بنابراین حتماً با پزشک در مورد هر تغییر جدید، صحبت کنید.

انتظار مراقبانه (watchful waiting)

مردانی با علائم BPH که این علائم برای آنها مشکل‌ساز نیست، اغلب، این راه را انتخاب می‌کنند. انتظار مراقبانه به معنی انجام بررسی‌های سالانه است. بررسی‌ها معمولاً شامل معاینه پروستات از راه معقد و آزمایش‌های دیگرند (انواع آزمایش‌ها را مشاهده کنید). درمان در صورت شدیدتر شدن علائم آغاز می‌شود. اگر شما این روش درمانی را انتخاب کرده‌اید، این نکته‌های ساده به شما کمک می‌کنند:

• محدود کردن نوشیدن در عصر و شب، به‌ویژه نوشیدنی‌هایی حاوی الکل یا کافئین.
• تخلیۀ کامل مثانه، وقتی ادرار می‌کنید.
• به‌طور منظم دستشویی بروید. برای مدت طولانی ادرار خود را نگه ندارید.

«من و پزشک معالجم، در هر ملاقات، در این‌باره که چه مدت باید انتظار مراقبانه برای BPH داشته باشم، تصمیم می‌گیریم.»

بعضی داروها علائم BPH را بدتر می‌کنند، بنابراین، با پزشک یا داروساز خود در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید، صحبت کنید. مثل:

• داروهای ضد سرماخوردگی و سرفه (به ویژه آنتی‌هیستامین‌ها)
• آرامش‌بخش‌ها
• داروهای ضدافسردگی‌
• داروهای پایین‌آورنده فشار خون

دارو درمانی

دو نوع داروی اصلی برای درمان BPH وجود دارد. یک نوع ماهیچه‌های اطراف پروستات را شل می‌کند، در حالی‌که نوع دیگر غده پروستات را کوچک می‌کند. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که مصرف همزمان دو نوع دارو اثرات بهتری برای رفع علائم BPH دارد.

مسدودکننده‌های آلفا

این داروها با شل کردن ماهیچه‌های اطراف پروستات به روان‌تر شدن جریان ادرار کمک می‌کنند اما قادر به کوچک کردن اندازه پروستات نیستند. در بسیاری از مردان، این دارو جریان ادرار را بهتر می‌کند و طی چند روز، علائم را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی محتمل شامل سرگیجه، سردرد و خستگی است.

مهار‌کنندۀ ۵ آلفا – ردوکتاز

این دارو، که نام آن فیناستراید است، باعث کوچک‌تر شدن پروستات می‌شود. این دارو با مسدود کردن آنزیمی که برای عملکرد تستوسترون (هورمون مردانه) لازم است، علائم را تسکین می‌دهد. با کوچک‌تر شدن پروستات، نیاز به عمل جراحی هم کم‌تر می‌شود.

مصرف این دارو برای حداقل از ۶ ماه تا یک سال، معمولاً جریان ادرار را افزایش و علائم شما را کاهش می‌دهد. به‌نظر می‌رسد این دارو در مردانی با پروستات خیلی بزرگ، بهتر عمل می‌کند. شما باید برای جلوگیری از برگشت علائم، به مصرف دارو ادامه دهید.

این دارو همچنین، برای درمان طاسی در مردان نیز مصرف می‌شود. این دارو می‌تواند این عوارض جانبی را در درصد کمی از مردان ایجاد کند:

• کاهش میل جنسی
• مشکلات رسیدن (به) و نگه داشتن حالت نعوظ
• مقدار کم‌تر منی در انزال

توجه به این نکته مهم است که مصرف این دارو سطح PSA خون شما را پایین می‌آورد. همچنین، شواهدی مبنی بر اثر فیناسترید بر کاهش خطر ابتلا به سرطانپروستات وجود دارد اما اینکه آیا این دارو خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد یا نه، هنوز روشن نیست.

داروهای BPH
طبقه‌بندی	طریقه اثر	نام عمومی	اسم تجاری
مسدود‌کننده‌های آلفا	سست کردن ماهیچه‌های اطراف پروستات	doxazosin tamsulosin terazosin prazosin	Cardura Flomax Hytrin Minipres
مهارکنندۀ ۵ – آلفا دوکتاز	کند کردن رشد پروستات، کوچک کردن پروستات	Finasteride	Proscar or Propecia

جراحی BPH

تعداد موارد جراحی پروستات در طی سالیان گذشته کم‌تر شده است. اما جراحی‌ BPH، هنوز یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها در مردان است. از جراحی زمانی استفاده می‌شود که علائم شدید هستند و دارودرمانی به‌خوبی عمل نمی‌کند.

انواع جراحی‌ها عبارتند از:

TURP (برداشتن بافت پروستات از طریق پیشابراه): این روش رایج‌ترین جراحی BPH است و ۹۰% جراحی‌های BPH را دربر می‌گیرد. این عمل حدود ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. پزشک وسیله‌ای را از پیشابراه عبور می‌دهد و بافت اضافۀ پروستات را برمی‌دارد. از بی‌حسی نخاعی برای بی‌حس کردن این منطقه استفاده می‌کنند. بافت را برای بررسی سرطان پروستات به آزمایشگاه می‌فرستند.

TURP عموماً فاقد دو عارضه اصلی روش‌های دیگر جراحی پروستات است:

• بی‌اختیاری ادراری (ناتوانی از نگه‌داشتن ادرار)
• ناتوانی جنسی (عدم توانایی در ایجاد نعوظ)
• دورۀ بهبودی TURP بسیار کوتاه‌تر است.

TUIP (شکاف پروستات از طریق پیشابراه): این عمل شبیه به TURP است. از این عمل در غده پروستاتی که فقط کمی بزرگ شده استفاده می‌شود. جراح یک یا دو برش کوچک در پروستات ایجاد می‌کند. این‌کار، بدون برداشتن بافت، فشار را کاهش می‌دهد. این عمل عوارض جانبی کم‌تری دارد. همانند TURP، این درمان با پهن‌تر کردن پیشابراه به جریان ادرار کمک می‌کند.

TUNA (تخریب سوزنی بافت پروستات از طریق پیشابراه): در این روش با استفاده از امواج رادیویی، بافت اضافۀ پروستات تخریب می‌شود. این عمل به بهبود جریان ادرار، و تسکین علائم کمک می‌‌کند و نسبت به TURP عوارض جانبی کم‌تری دارد. برای مدتی پس از جراحی، بیش‌تر مردان برای ادرار کردن به کاتتر ( سوند ادراری) نیاز دارند.

TUMT (گرمادرمانی از طریق پیشابراه با امواج ماکرویو): در این روش از امواج ماکرویو که از طریق کاتتر (catheter) فرستاده می‌شوند، برای تخریب بافت‌ اضافی پروستات استفاده می‌کنند. این عمل یک گزینه برای مردانی است که به دلیل سایر مشکلات پزشکی، قادر به تحمل جراحی سنگین نیستند.

TUVP (تبخیر الکتریکی بافت پروستات از طریق پیشابراه): در این روش برای تبخیر بافت‌ پروستات از جریان الکتریکی استفاده می‌شود.

پروستاکتومی باز جراحی‌ای است که از طریق برش در پایین شکم، پروستات را خارج می‌کند. این عمل فقط در موارد نادر انجام می‌شود، یعنی زمانی‌که مجرا به‌شدت مسدود و پروستات خیلی بزرگ است یا نمی‌توان از روش‌های دیگر استفاده کرد. برای این عمل، از بیهوشی عمومی یا نخاعی استفاده می‌کنند و ۳ تا ۷ روز بعد از جراحی، یک سوند ادراری در محل باقی می‌ماند. این جراحی نسبت به درمان دارویی گرفتاری بیش‌تری دارد. بافت را برای بررسی سرطان پروستات، به آزمایشگاه می‌فرستند.

حتماً‌ در مورد این روش‌های مختلف با پزشکتان مشورت کنید و در مورد فواید بالقوۀ کوتاه‌مدت و بلندمدت و خطرهای هر جراحی بپرسید. جهت تهیۀ فهرستی از پرسش‌ها، بخش «فهرست پرسش‌های شما از پزشکتان» را مشاهده کنید.

سرطان پروستات

نکته‌هایی که باید دانست

علائم

عوامل خطر

آیا می‌توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد؟

نکته‌هایی که باید دانست

سرطان پروستات به معنی شکل‌گیری سلول‌های سرطانی در بافت پروستات است.

سرطان پروستات در مقایسه با بیش‌تر سرطان‌های دیگر، به‌کندی رشد می‌کند. تغییرات سلولی گاه ۱۰، ۲۰ یا ۳۰ سال پیش از اینکه تومور برای ایجاد علائم به اندازه کافی بزرگ شود، آغاز می‌شوند. در نهایت، سلول‌های سرطانی ممکن است به تمام بدن گسترش یابند (متاستاز بدهند). هنگامی‌که علائم ظاهر می‌شوند، ممکن است سرطان پروستات بسیار پیشرفته شده باشد.

تا سن ۵۰ سالگی، مردان به‌ندرت دچار سرطان پروستات می‌شوند، در حالی‌که بعضی سلول‌های پیش سرطانی یا سرطانی ممکن است وجود داشته باشند. در ۸۰ سالگی، غده پروستات بیش از نیمی از همۀ مردان، تا حدی مبتلا به سرطان است.

بیش‌تر این سرطان‌ها هرگز مسئله‌ای ایجاد نمی‌کنند. آنها هیچ نشانه‌ای بروز نمی‌دهند یا هرگز تهدیدی جدی برای زندگی محسوب نمی‌شوند.

در حقیقت، درصد کمی از مردان نیاز به درمان برای سرطان پروستات دارند. بیش‌تر مردان مبتلا به سرطان پروستات از این بیماری نمی‌میرند.

سرطان پروستات با بیش از ۳۰۰۰ مورد جدید سالیانه هشتمین سرطان شایع در بین مردان در ایران است.

علائم

سرطان پروستات گاه تا سال‌ها خاموش می‌ماند، یعنی بیش‌تر مردان مبتلا به بیماری هیچ علامت آشکاری ندارند. در نهایت، وقتی علائم ظاهر می‌شوند، شباهت زیادی به علائم BPH دارند.

علائم سرطان پروستات

• مشکلات دفع ادرار
• تمایل همیشگی به دفع ادرار، به‌ویژه در شب
• جریان ضعیف یا منقطع ادرار
• درد یا سوزش در زمان دفع ادرار
• خون در ادرار یا منی
• انزال دردناک
• درد کلافه‌کننده در پشت، مفصل ران یا لگن.

سرطان پروستات می‌تواند به غدد لنفاوی لگن پخش شود یا در سراسر بدن گسترش پیدا کند. این سرطان بیش‌تر به استخوان‌ها سرایت می‌کند. بنابراین، درد استخوان، به‌ویژه در پشت، علامت دیگری است.

عوامل خطرزا

بعضی عوامل خطرزا با سرطان پروستات مرتبط هستند. یک عامل خطرزا عاملی است که احتمال ابتلای شما را به مشکل یا بیماری افزایش می‌دهد. داشتن یک عامل خطرزا یا بیش‌تر، به این معنی نیست که شما به سرطان پروستات دچار خواهید شد، بلکه فقط به این معنی است که خطر بیماری در شما بیش‌تر است.

• سن: از سن ۵۰ سالگی، خطر سرطان پروستات افزایش می¬یابد.
• نژاد: بعضی نژادها در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به سرطان پروستات هستند.
• پیشینۀ خانوادگی. در مردانی که پدران یا برادرانشان این بیماری را داشته‌اند، خطر سرطان پروستات ۲ تا ۳ برابر بیش‌تر است. مثلاً، مردی که سه عضو درجه اول خانواده او سرطان پروستات دارند، خطر بیماریش۱۰ مرتبه بیش‌تر است. هرچه سن ابتلا به سرطان پروستات در یک عضو خانواده کم‌تر باشد، سایر اقوام درجه اول بیمار شانس بیش‌تری برای ابتلا به سرطان پروستات خواهند داشت. همچنین، به‌نظر می‌رسد خطر سرطان پروستات در مردانی که مادران یا خواهران آنها سرطان پستان داشته‌اند، اندکی بالاتر است.
• برنامۀ غذایی: به نظر می‌رسد خطر سرطان پروستات مردانی که برنامه‌های غذایی با چربی بالا و میوه و سبزی کم دارند، بیش‌تر است.

آیا می‌توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد؟

گروه‌های تحقیقاتی زیادی در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه می‌توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد. بعضی شواهد حاکی از این است که داروی فیناسترید خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش می‌دهد اما اینکه آیا این دارو خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد یا نه، هنوز مشخص نشده است.

برای خواندن مطالب بیش‌تر راجع به این موضوع به بخش «اطلاعات بیش‌تر» مراجعه کنید.

غربالگری سرطان پروستات

غربالگری یعنی آزمایش برای سرطان پیش از آنکه علائمی داشته باشید. آزمایش غربالگری اغلب به پیدا کردن سرطان در مرحلۀ زمانی ابتدایی کمک می‌کند. وقتیسرطان زود تشخیص داده شود، احتمال پیشرفته بودن آن کم‌تر و درمان آن آسان‌تر است. زمانی‌که علائم ظاهر می‌شوند، بعید نیست سرطان بسیار پیشرفته باشد. به یاد داشته باشید، حتی اگر پزشک غربالگری سرطان پروستات را پیشنهاد کرد، الزاماً به این معنی نیست که شما سرطان دارید.

آزمایش‌های غربالگری زمانی بهترین فایده را دارند که ثابت شده باشد قادر هستند سرطان را در مراحل اولیه تشخیص دهند و باعث کاهش مرگ و میر ناشی ازسرطان شوند. برای سرطان پروستات، پزشکان هنوز این پاسخ‌ها را نمی‌دانند و تحقیقات زیادی در حال انجام است.

• برنامه مطالعاتی تحقیقاتی بسیاری، با مشارکت هزاران مرد، برای مطالعۀ غربالگری سرطان پروستات، امروزه در دست انجام است. مرکز ملی سرطان، ترکیب آزمایش DRE , PSA را به‌عنوان راهی برای دستیابی نتایج مناسب‌تر در دست بررسی دارد.
• بعضی سرطان‌ها هرگز علامتی ایجاد نمی‌کنند یا تهدید‌کنندۀ زندگی نیستند. اگر سرطان با یک آزمایش غربالگری پیدا شود، احتمال درمان آن وجود دارد. اگر در آزمایش غربالگری، سرطان پروستات مشخص شود، مشخص نیست که آیا درمان سرطان پروستات در مراحل اولیه، نسبت به عدم دریافت هیچ نوع درمانی، به بقای طولانی‌تر شما کمک می‌کند یا نه؟

سرطان پروستات

با پزشکتان در مورد خطر سرطان پروستات و نیاز به تست‌های غربالگری صحبت کنید.

با پزشکتان صحبت کنید

پزشکتان با تخصص‌های گوناگون در امر درمان سرطان پروستات دخالت دارند. آنها به شما در یافتن درمان بهتر، پاسخ به پرسش‌های شما و بررسی نگرانی‌های شما کمک می‌کنند. این متخصصان سلامت عبارت‌اند از:

• پزشک خانواده و متخصصان داخلی
• دستیاران پزشک و پرستاران
• اورولوژیست‌هایی که متخصص بیماری‌‌های باروری و دستگاه ادراری هستند.
• سرطان‌شناس‌های اورولوژیک که متخصص درمان سرطان‌های سیستم باروری و ادرار مردان، مانند سرطان پروستات، هستند.
• آسیب‌شناس‌ها: پزشکانی هستند که بیماری را، با مطالعۀ میکروسکوپی سلول‌ها و بافت‌ها، پیدا می‌کنند.
• متخصصین هماتولوژی- انکولوژی و یا رادیوتراپی–انکولوژی که از پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و یا هورمون‌درمانی برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند.

گفت‌وگوی آزادانه با پزشک به شما در یادگیری بیش‌تر پیرامون تغییرات پروستات و آزمایش‌های احتمالی، کمک می‌کند.

انواع آزمایش‌ها

بررسی تاریخچۀ سلامتی و نشانه‌های فعلی

معاینه پروستات با انگشت از راه مقعد (DRE)

آزمایش آنتی‌ژن ویژه پروستات (تست PSA)

نتایج PSA چه معنایی دارد؟

نمونه‌برداری پروستات

تصمیم‌گیری در مورد تکرار نمونه‌برداری

اگر نمونه‌برداری مثبت بود

از این نوع آزمایش‌ها اغلب برای بررسی پروستات استفاده می‌کنند:

بررسی سابقه پزشکی و نشانه‌های فعلی:

این گام اول، به پزشک امکان می‌دهد تا به مشکلات شما گوش فرا دهد و آنها را بفهمد. پزشکتان از شما راجع به‌وجود علائم، مدت زمان ایجاد علائم و میزان ناراحتی ایجاد شده توسط آن علائم سؤال خواهد کرد. تاریخچۀ سلامتی شما، شامل هر عامل خطرزا، درد، تب یا مشکلات دفع ادرار است. شاید از شما نمونۀ ادرار برای آزمایش، بخواهند.

معاینۀ پروستات با انگشت از راه مقعد (DRE)

DRE روشی متعارف برای بررسی پروستات است. پزشک دستکش می‌پوشد و با انگشتش که چرب کرده ‌است، پروستات را از طریق راست‌روده لمس می‌کند. معاینه ۱۵-۱۰ ثانیه طول می‌کشد.

a – راست‌روده

b – پروستات

c – مثانه

این معاینه  موارد زیر را بررسی می‌کند:

• اندازه، سفتی و بافت پروستات
• هر منطقۀ سفت، هر نوع توده یا رشد در حال گسترش به خارج از پروستات
• هر دردی که با لمس یا فشار دادن پروستات ایجاد می‌شود

در DRE پزشک فقط می‌تواند یک طرف پروستات را لمس کند. آزمایش PSA روش دیگری است که به پزشک کمک می‌کند تا پروستات شما را بررسی کند.

آزمایش PSA (آنتی‌ژن ویژۀ پروستات)

PSA پروتئینی است که توسط سلول‌های نرمال و سلول‌های سرطانی پروستات ساخته شده و در خون یافت می‌شود و می‌توان با یک آزمایش خون آن را اندازه‌گیری کرد. آزمایش‌های PSA، اغلب، برای پیگیری وضعیت مردان بعد از درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود. آزمایش PSA هنوز در دست مطالعه است تا مشخص شود آیا تشخیص زودرس سرطان، خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد یا نه.

اگر مردی سرطان پروستات داشته باشد، سطح PSA افزایش پیدا می‌کند اما میزان PSA بالا، وجود سرطان را اثبات نمی‌کند. عوامل دیگری نیز باعث افزایش سطح PSA می‌شوند. این عوامل باعث می‌شوند که جواب آزمایش مثبت کاذب شود. این عوامل عبارتند از داشتن BPH یا التهاب پروستات، یا هر آنچه در غدۀ پروستات اختلال ایجاد می‌کند (دوچرخه یا موتورسواری، DRE، ارگاسم در ۲۴ ساعت گذشته، نمونه‌برداری پروستات یا عمل جراحی در پروستات اختلال ایجاد می‌کنند.) همچنین، بعضی از غدد پروستات به‌طور طبیعی نسبت به بقیه، میزان بیش‌تری از PSA تولید می‌کنند. سطح PSA، با بالارفتن سن، افزایش می‌یابد. PSA در نوع نژاد تأثیرگذار است.

محققان سعی می‌کنند تا پاسخ‌های بیش‌تری دربارۀ این موارد پیدا کنند:

• توانایی آزمایش PSA در تشخیص و تمایز سرطان از مشکلات خوش‌خیم پروستات
• انتخاب بهترین روش درمان، در صورت داشتن سطح بالای PSA در یک مرد

هم‌اکنون، مردان و پزشکان آنها، از میزان PSA به‌عنوان راهنما استفاده می‌کنند تا ببینند آیا به پیگیری بیش‌تری نیاز است یا خیر.

نتایج PSA چه معنایی دارد؟

پزشکان اغلب، از میزان ۴ نانوگرام یا بیش‌تر PSA به‌عنوان دلیلی برای آزمایش‌های بیش‌تر، مانند نمونه‌برداری از پروستات، استفاده می‌کنند.

یک روش دیگر بررسی، توجه به سرعت افزایش PSA در طول زمان است. افزایش سریع در میزان PSA شاید نشان‌دهندۀ سرطان باشد. اگر افزایش مداوم در میزان PSA خود دارید، بهتر است با مشورت پزشک خود، میزان PSA را براساس برنامه‌ای منظم بررسی کنید و سرعت افزایش PSA‌ در طول زمان را اندازه‌گیری کنید.

نمونه‌برداری از پروستات

اگر علائم یا نتایج آزمایش شما احتمال وجود سرطان را تقویت کند، پزشک، شما را برای نمونه‌برداری از پروستات به متخصص (اورولوژیست) ارجاع خواهد داد. نمونه‌برداری معمولاً، در مطب پزشک انجام می‌شود.

برای نمونه‌برداری، نمونه‌های بافتی کوچک را مستقیماً از پروستات برمی‌دارند. پزشک نمونه‌ها را از قسمت‌های مختلف غدۀ پروستات برمی‌دارد. این کار احتمال کشف سرطان را افزایش می‌دهد. مانند سرطان‌های دیگر، پزشک‌ها سرطان پروستات را تنها با مشاهده بافت زیر میکروسکوپ تشخیص می‌دهند.

اغلب مردانی که بعد از آزمایش‌های منظم، نمونه‌برداری می‌کنند، سرطان ندارند.

«هیچ سطح پایینی از PSA، شخص را نسبت به عدم‌وجود سرطان مطمئن نمی‌کند، و هیچ سطح بالایی از PSA یگانه دلیل انجام نمونه‌برداری نیست. تصمیم به نمونه‌برداری از پروستات به مشورت دقیق با پزشک نیاز دارد. همچنین نه تنها باید به سطح PSA بلکه باید به سایر عوامل خطرزا، وضعیت عمومی سلامتی فرد و اینکه چگونه فرد خطرها را می‌پذیرد و از کشف زودهنگام سرطان منتفع می‌شود، توجه کرد.»

دکتر هوارد پارنز، رئیس گروه تحقیق سرطان‌های اورولوژیک و پروستات، بخش پیشگیری از سرطان، مرکز ملی سرطان.

تصمیم‌گیری در مورد تکرار نمونه‌برداری

گاهی از اندازه‌گیری PSA آزاد جهت تصمیم‌گیری برای نمونه‌برداری مجدد استفاده می‌شود. این آزمایش برای مردانی استفاده می شود که میزان PSA بالاتری دارند. این آزمایش سطح PSA آزاد را در خون می‌سنجد. PSA آزاد به BPH مربوط می‌شود نه به سرطان.

PSA آزاد درصدی از PSA کل است:

• اگر میزان PSA کل و PSA آزاد بیش از حد معمول (نرمال) باشد، احتمال وجود BPH بیش‌تر از سرطان است.
• اگر میزان PSA بالا باشد ولی PSA آزاد بالا نباشد، احتمال وجود سرطان بیش‌تر است و آزمایش‌های بیش‌تری باید انجام شود.

PSA آزاد معمولاً در تشخیص نوع مشکل پروستات شما کمک می‌کند و راهنمایی مناسب برای شما و پزشکتان در انتخاب نوع درمان مناسب است. شما سپس بایستی در مورد قدم بعدی بررسی مانند نمونه‌بردای مجدد با پزشکتان مشورت کنید.

اگر نتیجۀ نمونه‌برداری مثبت است

نتیجۀ مثبت در نمونه‌برداری به‌معنای این است که سرطان پروستات وجود دارد. یک آسیب‌شناس نمونۀ بافتی شما را برای کشف سلول‌های سرطان بررسی می‌کند و یک معیار گلیسون ارائه می‌دهد. معیار گلیسون بین ۱۰-۲ است و بیانگر این است که شانس گسترده شدن سرطان به سایر نقاط بدن (متاستاز) چقدر است. هرچه عدد کم‌تر باشد، احتمال اینکه تومور تهاجمی باشد و متاستاز بدهد، کم‌تر است.

انتخاب نوع درمان به مرحله (یا میزان رشد) سرطان (مراحل بین ۴-۱)، میزان گلیسون، سطح PSA، سن و وضع سلامتی عمومی شما بستگی دارد. بسیاری از این موارد در گزارش پاتولوژی شما ذکر می‌شود.

تصمیم‌گیری در مورد نوع درمان سرطان پروستات شما فرآیندی پیچیده است. برای عده زیادی از مردان، صحبت کردن با پزشک، خانواده، دوستان و مردان دیگری که با تصمیمات مشابهی مواجه شده‌اند، مفید است. سازمان‌های بسیاری وجود دارند که اطلاعات و حمایت بیش‌تری را برای شما، همسر و خانواده‌تان فراهم می‌کنند.

بهتر است که نسخه‌ای از گزارش پاتولوژی از پزشک بگیرید و هنگام گفت‌وگو با افراد مختلف دربارۀ سلامتی خود، آن را همراه داشته باشید.

فهرستی از پرسش‌ها برای ارائه به پزشکتان

• مشکل پروستات من از چه نوعی است؟
• آزمایش‌های بیش‌تر ضروری است؟ و از چه چیزی آن را تشخیص بدهم؟
• آیا آزمایش‌های بیش‌تر ضروری است و اطلاعات بیش‌تری را راجع به بیماری به من خواهد داد؟
• اگر تصمیم من انتظار مراقبانه باشد، باید به دنبال چه تغییراتی در علائم باشم و معمولاً، بهتر است چند وقت به چند وقت آزمایش بدهم؟
• چه نوع درمانی را برای مشکل پروستات من توصیه می‌کنید؟
• این درمان برای مردی با شرایط من مناسب است؟
• از چه زمانی لازم است درمان را آغاز کنم و چه مدتی طول خواهد کشید؟
• استفاده از دارو ضروری است؟ و پیش از مشاهده بهبود علائم بیماری، چه مدت لازم است از دارو استفاده کنم؟
• عوارض جانبی دارو چیست؟
• داروهای دیگری وجود دارد که با این درمان تداخل ایجاد کند؟
• اگر عمل جراحی ضروری است، مزیت‌ها و خطرهای آن چیست؟
• این جراحی آنقدر عوارض جانبی دارد که بر کیفیت زندگی من تأثیر بگذارد؟
• این عوارض جانبی موقتی‌‌اند یا دائمی؟
• مدت زمان بهبودی بعد از عمل، چقدر است؟
• آیا قادر خواهم بود کاملاً به حالت طبیعی برگردم؟
• تأثیر این عمل بر فعالیت جنسی من چگونه است؟
• معمولاً، چند وقت یکبار باید برای بررسی وضعیت خود به پزشک مراجعه کنم؟

برای اطلاعات بیش‌تر

برای اطلاعات بیش‌تر می‌توانید به پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان به نشانی www.ncii.ir مراجعه کنید.