کنترل وزن بدن

کنترل وزن بدن

پیام‌های مهم :

• با داشتن اضافه وزن یا چاق بودن، خطر دچار شدن به چند نوع سرطان افزایش می‌یابد.
• ممکن است وزن بدن بیماران سرطانی در طول درمان افزایش یا کاهش یابد، و این امر باعث ایجاد مشکلات بهداشتی می‌شود که امکان دارد بر احتمال بقای این بیماران تأثیر نماید.
• منابع متعددی، علاوه بر پزشکان و متخصصان تغذیه، در دسترس می‌باشند تا به بیماران سرطانی کمک کنند وزن بدن خود را در میزان مناسب حفظ نمایند.

خطر بسیاری از بیماری‌ها، از جمله سرطان، در افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند (دچار اضافه وزن شدید می‌باشند) افزایش می‌یابد. برآورد شده که ۱۴ تا ۲۰% از کل موارد مرگ و میر سالیانه مرتبط با سرطان ناشی از اضافه وزن یا چاقی است.

گرچه برای درک بیشتر نحوه تأثیر اضافه وزن یا چاقی بر خطر سرطان باید مطالعات بیشتری صورت گیرد، شواهد موجود حاکی از آن است که حفظ وزن مناسب بدن در پیشگیری از سرطان و در بهبود یافتن بیماران سرطانی اهمیت دارد.

مفهوم اضافه وزن

برآورد شده تعداد زیادی از افراد بزرگسال دچار اضافه وزن یا چاقی هستند. در افرادی که اضافه وزن داشته یا چاق هستند، خطر دیابت نوع دوم، بالا بودن فشار خون، و بیماری قلبی افزایش می‌یابد. عوامل متعددی، از جمله عوامل ژنتیکی و بیوشیمیایی و زیست محیطی و روانی – اجتماعی و فرهنگی، باعث اضافه وزن یا چاقی افراد می‌شوند.

هنگامی‌که می‌گویند شخصی اضافه وزن دارد یا چاق است، این به معنی آن است که مقدار چربی بدن او نسبت به بافت کم‌چرب بدنش، مانند عضلات، بسیار بالا است. چاقی را اغلب با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI یا Body Mass Index)، که عبارت است از نسبت بین وزن بدن و قد، و اندازه دور کمر اندازه می‌گیرند. نسبت BMI نرمال بین ۱۸.۵ و ۲۴.۹ می‌باشد، و BMI افراد چاق ۳۰ یا بیشتر است. اندازه نرمال دور کمر کمتر از ۴۰ اینچ در مردان و کمتر از ۳۵ اینچ در زنان می‌باشد. افرادی که اندازه دور کمرشان بیشتر باشد، با بالاتر بودن خطر بیماری‌های مختلف، از جمله بیماری قلبی، روبرو هستند.

واژه‌های رایجی که در گفتگو درباره وزن استفاده می‌شوند به شرح زیر است:

• توازن انرژی. رابطه بین تعداد کالری که افراد مصرف می‌کنند و انرژی مورد نیاز بدنشان.
• نامتوازن بودن انرژی. مصرف کالری به میزان بیشتر از نیاز بدن، که به اضافه وزن منجر می‌شود.
• حفظ وزن. هنگامی‌که مقدار کالری مصرفی برابر با مقدار کالری است که بدن برای تولید انرژی استفاده می‌کند، و در نتیجه وزن بدن کاهش یا افزایش نمی‌یابد.

انواع سرطان مرتبط با اضافه وزن یا چاقی

به نظر می‌آید برخی از انواع سرطان رابطه تنگاتنگی با وزن بدن دارند، گرچه این ارتباط درباره تمام سرطان‌ها ثابت نشده است. شواهد قوی حاکی از آن است که، در صورت داشتن اضافه وزن یا چاق بودن، خطر سرطان‌های زیر افزایش می‌یابد:

• سرطان پستان (در زنان یائسه)
• سرطان روده بزرگ
• سرطان رحم
• سرطان کلیه
• سرطان مری

گرچه شواهد بیشتری لازم می‌باشد، اما امکان دارد داشتن اضافه وزن یا چاق بودن خطر سرطان‌های زیر را هم افزایش دهد:

• سرطان کیسه صفرا
• سرطان تیروئید
• سرطان تخمدان
• سرطان لوزالمعده
• سرطان گردن رحم
• سرطان کبد
• لنفوم غیرهوجکین
• میلوم متعدد (multiple myeloma)
• پروستات

چرا چاقی خطر سرطان را افزایش می‌دهد؟

محققان در چند مطالعه به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که چرا امکان دارد اضافه وزن یا چاقی خطر ایجاد و رشد سرطان را افزایش دهد. در افراد چاق مقدار بافت چربی بیشتر است، که این بافت چربی می‌تواند هورمون‌هایی مانند انسولین یا استروژن را تولید کند و امکان دارد باعث رشد سلول‌های سرطانی شود.

وزن افراد در طی مراحل مختلف زندگی نیز امکان دارد بر خطر ایجاد سرطان تأثیر داشته باشد. گرچه باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد، اما در مطالعات به عمل آمده مشخص شده است که:

• بالا بودن وزن به هنگام تولد رابطه مختصری با خطر سرطان دارد.
• افزایش وزن در دوران بزرگسالی در تمام موارد با افزایش خطر سرطان مرتبط است.
• امکان دارد چرخه‌ای یا دوره‌ای بودن وزن (کاهش وزن و اضافه وزن مکرر) اندکی بر خطر سرطان تأثیر نماید.

افزایش وزن پس از تشخیص سرطان 

در بیماران سرطانی که زنده می‌مانند، امکان دارد افزایش وزن باعث ایجاد بیماری‌های دیگر شود و میزان بقای مرتبط با سرطان و میزان بقای کل را کاهش دهد. علاوه بر آن، در بیماران سرطانی که درمان شده‌اند، خطر ایجاد سرطان‌های ثانویه و بیماری‌های دیگر، مانند بیماری قلبی و دیابت بیشتر است، که این بیماری‌ها رابطه نزدیکی با اضافه وزن دارند.

یکی دیگر از مشکلات مرتبط به افزایش وزن و سرطان، تغییر ناشی از برخی از درمان‌ها در ترکیب بدن است. در مطالعات به عمل آمده مشخص شده است در افرادی که دچار سرطان پستان، سرطان پروستات، سرطان سلول غیر کوچک ریه، و لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL یا Acute Lymphoblastic Leukemia) هستند و تحت شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی، یا پرتودرمانی سر قرار می‌گیرند، امکان دارد افزایش وزن بدن موجب کاهش یافتن میزان توده کم‌چرب بدن (عضلات) شود. گرچه تغییراتی که در واقعدر وزن بدن ایجاد می‌شود مختصر است، بیماران اغلب گزارش می‌کنند لباس‌هایشان برایشان تنگ شده است.

گرچه امکان دارد خوردن مقدار بسیار زیادی غذا باعث اضافه وزن شود، گزارشات اخیر حاکی از آن است که کاهش فعالیت بدنی و پایین‌تر رفتن نرخ متابولیکی (نرخ تبدیل مواد غذایی به انرژی توسط بدن) شاید عوامل مهم‌تری در افزایش وزن در بیماران سرطانی باشند. برایاجتناب از افزایش وزن، بیماران باید میزان کالری نرمال مصرفی خود را کمتر کنند و یا تمرین بدنی خود، مانند تمرین مقاوم سازی بدن که برای تولید عضلات مفید است، را افزایش دهند. بیمار باید، پیش از شروع تمرین بدنی، درباره برنامه تمرین بدنی که برای او مناسب است با پزشک خود یا با دیگر اعضای گروه مراقبت بهداشتی صحبت کند.

توصیه‌هایی برای مدیریت وزن

رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن برای همه اهمیت دارد، از جمله برای بیمارانی که تحت درمان سرطان می‌باشند و بیماران سرطانی که درمان شده‌اند. اجتناب از اضافه وزن با پیشگیری سرطان و درمان مؤثرتر آن، پیشگیری از بیماری‌هایی علاوه بر سرطان، و بهبود سلامتی عمومی و افزایش میزان بقا مرتبط است.

برای اجتناب از داشتن اضافه وزن، آگاه بودن از رژیم‌غذایی و تصمیم‌گیری‌های صحیح درباره غذا و نوشابه مهم است. امکان دارد این کار چالش برانگیز باشد، زیرا امروزه معمولاً مردم از رژیم‌غذایی پرکالری پیروی می‌کنند. دلایل این امر شامل موجود بودن موادغذایی فراوان با قیمت نسبتاً ارزان، و بهبود کلی بهداشت و افزایش میزان بقای افراد است. برخی از راهنمایی‌های مربوط به مدیریت وزن به شرح زیر است:

• غذا‌هایی دارای مقدار کالری پایین‌تر انتخاب شود، مانند سبزیجات، میوه، غلات سبوس نگرفته، و سوپ. برخی از این مواد غذایی این کمک را هم می‌کنند که شخص با خوردن آنها زودتر حس کند که سیر شده است.
• میزان مصرف غذا‌ها و نوشابه‌هایی محدود شود که حاوی مقدار زیادی قند و چربی هستند.
• میزان کالری مصرفی و مقدار کالری که با انجام تمرین‌های بدنی در بدن می‌سوزد با هم موازنه شود.
• سطح فعالیت بدنی افزایش یابد. هدف اکثر افراد باید این باشد که در اکثر روزهای هفته هر روز ۳۰ تا ۶۰ دقیقه تمرین بدنی متوسط تا شدید انجام دهند. اما حتی افزایش اندک در میزان فعالیت بدنی فوائدی دربردارد.
• افرادی که در حال حاضر اضافه وزن دارند یا چاق هستند با استفاده از تغذیه مناسب و با انجام تمرین بدنی اقداماتی را برای کاهش وزن خود انجام دهند. اولین هدف این افراد باید این باشد که وزن بدن خود را به میزان ۵ تا ۱۰ درصد کاهش دهند.

برخی از بیماران سرطانی با مشکلی متضاد روبرو هستند، یعنی اینکه باید وزنشان افزایش یابد. یکی از علل رایج بروز این وضعیت، بی‌اشتهایی است که امکان دارد تهوع، استفراغ، زخم‌های دهان، مشکل شدن بلع غذا، و از دست دادن حس چشایی آن را تشدید نماید. پزشک و متخصص تغذیه می‌توانند توصیه‌هایی را به بیمار ارائه دهند تا کالری بیشتری مصرف کند و تغذیه او بهبود یابد.

راهنمایی‌های مربوط به مدیریت وزن برای بیماران سرطانی که درمان شده‌اند :

افرادی که تحت‌درمان سرطان هستند و کسانی که سابقه ابتلا به سرطان دارند باید از همان رهنمود‌های مدیریت وزن پیروی کنند که برای کل جمعیت توصیه شده است. ممکن است مشاوره اختصاصی با متخصص تغذیه به بیماران و به کسانی که درمان آنها خاتمه یافته است کمک کند وزن خود را کاهش دهند. برنامه‌های کاهش وزن بدن که شامل تمرین بدنی می‌باشد هم به بیماران سرطانی کمک کرده‌اند از افزایش وزن بدن در طول شیمی‌درمانی اجتناب کنند. کاهش وزن افراد سرطانی یا بیماران سرطانی درمان شده باید با نظارت دقیق پزشک صورت گیرد.هدف این افراد باید این باشد که وزن خود را بیش از ۲ پوند در هفته کاهش ندهند.

رویکرد‌های کاهش دادن وزن :

تغییر در رفتار‌های مربوط به سبک زندگی. پیش از در نظر گرفتن دیگر درمان‌های کاهش وزن، باید رفتارهای خود را به‌گونه‌ای تغییر داد که باعث شود هم مقدار غذای مصرفی کاهش یابد و هم سطح فعالیت بدنی افزایش یابد. از متخصص تغذیه، فیزیولوژیست تمرین‌های بدنی ، روانشناس بالینی، یا پزشکی که متخصص کاهش وزن است می‌توان کمک گرفت.

دارو درمانی. کاربرد دارو‌هایی که، در صورت موفق نبودن تغییر رژیم‌‌غذایی و افزایش تمرین بدنی در کاهش دادن وزن، می‌توانند به افراد کمک کند وزن خود را کمتر کنند.

جراحی: ممکن است جراحی یکی از گزینه‌های بیمارانی باشد که بسیار چاق هستند و نتوانسته‌اند با به‌کارگیری رویکرد‌های دیگر وزن خود را کاهش دهند.

پرسش‌هایی که باید با شخص حرفه‌ای شاغل در امور پزشکی درباره کاهش وزن در میان گذاشت:

• آیا وزن بدن من نامناسب است؟
• این اضافه وزن چگونه بر سلامتی من تأثیر می‌گذارد؟
• کاهش وزن چگونه سلامتی مرا بهبود می‌بخشد؟
• چقدر باید از وزن خود را کم کنم؟
• هر هفته باید چقدر وزن خود را کاهش دهم؟
• چه برنامه‌ها و درمان‌هایی در دسترس است که می‌تواند در کم کردن وزن بدن به من کمک کند؟
• آیا می‌توانید افرادی حرفه‌ای را توصیه کنید که قادرند به من کمک کنند برنامه‌ای برای کاهش وزن خود تهیه نمایم؟
• از کجا می‌توانم درباره خوردن غذا‌های مناسب اطلاعاتی به‌دست آورم؟
• از کجا می‌توانم درباره تمرین‌های بدنی اطلاعاتی به‌دست آورم؟

در اکثر بیمارستان‌ها و سازمان‌های ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی افراد حرفه‌ای کار می‌کنند که می‌توانند خدماتی را در زمینه مدیریت وزن ارائه دهند.