پرتودرمانی و شما

پرتودرمانی و شما (پشتیبانی از بیماران مبتلا به سرطان)

Radiation Therapy and You: Support for People With Cancer

پرتودرمانی چیست؟

پرتودرمانی روشی برای درمان سرطان است که در آن برای نابودی و جلوگیری از انتشار سلول‌های سرطان، از دز بالای پرتو استفاده می‌کنند. از دز پایین اشعه با عنوان اشعه x برای دیدن درون بدن و تصویربرداری استفاده می‌کنند؛ مانند تصویر گرفته شده با اشعه x از دندان یا استخوان‌های شکسته. استفاده از اشعه در درمان سرطان بسیار شبیه به همان روش است با این تفاوت که اشعه را با دز بالاتری استفاده می‌کنند.

پرتودرمانی چگونه اعمال می‌شود؟

پرتودرمانی گاهی به‌صورت خارجی (وقتی دستگاه بیرون از بدن سلول‌های سرطان را هدف بگیرد) انجام می‌شود و گاهی به‌صورت داخلی (وقتی منبع تشعشع درون بدن در نزدیکی سلول‌های سرطان قرار بگیرد). از هر دو شکل آن در درمان بیماران استفاده می‌شود. برای اینکه درباره پرتودرمانی خارجی بیش‌تر بدانید«پرتودرمانی خارجی» را بخوانید. برای اینکه در مورد پرتودرمانی داخلی بیش‌تر بدانید «پرتودرمانی داخلی»را بخوانید.

چه کسی پرتودرمانی می‌شود؟

بیش‌تر افراد مبتلا به سرطان به پرتودرمانی نیاز دارند؛ در حقیقت بیش از نیمی (حدود ۶۰ در صد) از افراد مبتلا به سرطان پرتودرمانی می‌شوند. گاهی پرتودرمانی، تنها روش درمان سرطان است که افراد به آن نیاز دارند.

پرتودرمانی با سلول‌های سرطان چه می‌کند؟

پرتودرمانی با دز بالا، سلول‌های سرطان را از بین می‌برد یا رشدشان را کند می‌کند. از پرتودرمانی در این موارد استفاده می‌کنند:

• درمان سرطان. از پرتودرمانی جهت معالجه، متوقف یا کند کردن رشد سرطان استفاده می‌کنند.
• کاهش علائم. اگر علاج امکانپذیر نباشد، از پرتودرمانی برای کوچک کردن تومور‌های سرطان استفاده می‌کنند تا فشار را کاهش دهد. گاهی پرتودرمانی به این شکل، مشکلاتی چون درد را برطرف یا از مشکلاتی چون نابینایی و از دست دادن اختیار روده و مثانه جلوگیری می‌کند.

چقدر طول می‌کشد تا پرتودرمانی اثر کند؟

پرتودرمانی سلول‌های سرطان را بی‌درنگ نمی‌کشد. روز‌ها و هفته‌ها طول می‌کشد تا مرگ سلول‌های سرطان شروع شود. سپس سلول‌های سرطان در طول هفته‌ها و ماه‌ها پس از پایان پرتودرمانی به تدریج نابود می‌شوند.

پرتودرمانی با سلول‌های سالم چه می‌کند؟

پرتودرمانی نه فقط سلول‌های سرطان را می‌کشد یا رشدشان را کند می‌کند بلکه بر سلول‌های سالم هم‌جوار نیز اثر می‌گذارد. تقریباً همیشه بیش‌تر سلول‌های سالم بعد از پایان درمان بازیابی می‌شوند. اما گاهی پیش می‌آید که افراد دچار عوارض جانبی می‌شوند که یا از بین نمی‌روند یا بسیار شدید هستند. پزشکان می‌کوشند تا در طول درمان از این راه‌ها سلول‌های سالم را حفظ کنند:

• استفاده از پرتودرمانی در کم‌ترین دز ممکن. میزان اشعه به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که هم آنقدر بالا باشد که سلول‌های سرطان را نابود کند و هم آنقدر پایین که به سلول‌های سالم آسیب نزند.
• تقسیم درمان در طول زمان. گاهی هفته‌های متمادی روزی یکبار یا در دز کم‌تر روزی دوبار پرتودرمانی انجام می‌شود. تقسیم دز اشعه به سلول‌های سالم مهلت می‌دهد تا هم‌زمان با نابودی سلول‌های سرطان، ترمیم شوند.
• هدف‌گیری دقیق اشعه به قسمتی از بدن. روش‌های جدیدی چون IMRT و پرتودرمانی سه‌بعدی تطبیقی امکان تاباندن میزان بالاتر پرتو به سلول‌هایسرطان و میزان پایین‌تر به سلول‌های سالم را فراهم می‌آورد.
• استفاده از دارو. برخی دارو‌ها به محافظت از بخش به‌خصوصی از بدن، مانند غدد بزاقی که بزاق تولید می‌کنند، کمک می‌کنند.

آیا پرتودرمانی درد دارد؟

خیر، پرتودرمانی درد ندارد. اما عوارض جانبی‌اش درد یا ناراحتی خواهد داشت. این مقاله اطلاعات زیادی در اختیار بیمار، پزشک و پرستار می‌گذارد تا عوارض جانبی را مهار کنند.

آیا از پرتودرمانی همراه با روش‌های دیگر درمان سرطان استفاده می‌شود؟

بله، از پرتودرمانی اغلب همراه با روش‌های دیگر درمان استفاده می‌کنند. چند مثال آن به این شرح است:

• پرتودرمانی و جراحی. پرتودرمانی ممکن است پیش از جراحی، هم‌زمان با جراحی یا پس از جراحی انجام شود. گاهی پزشکان پیش از جراحی از پرتودرمانی جهت کوچک کردن تومور، یا پس از جراحی برای نابودی سلول‌های سرطان باقیمانده استفاده می‌کنند. اگر پرتودرمانی همراه با جراحی انجام ‌شود تا بدون عبور از پوست مستقیم به تومور برسد، پرتودرمانی حین جراحی می‌گویند.
• پرتودرمانی و شیمی‌درمانی. پرتودرمانی ممکن است پیش از شیمی‌درمانی، همراه با شیمی‌درمانی یا پس از شیمی‌درمانی انجام شود. پرتودرمانی، قبل یا همراه شیمی‌درمانی، معمولاً سرطان را کوچک می‌کند تا شیمی‌درمانی بهتر عمل کند. گاهی، از شیمی‌درمانی برای بهتر اثر کردن پرتودرمانی استفاده می‌کنند. از پرتودرمانی پس از شیمی‌درمانی هم برای نابودی سلول‌های سرطان باقیمانده کمک می‌گیرند.

گروه پرتودرمانی من از چه کسانی تشکیل شده ‌است؟

افراد زیادی در پرتودرمانی و مراقبت‌های آن همکاری می‌کنند. به این گروه از مراقبین بهداشتی «گروه پرتودرمانی» می‌گویند. آنها برای انجام درمان کامل با هم کار می‌کنند. این افراد عبارتند از:

• سرطان‌شناس متخصص پرتودرمانی. پزشکی است که در درمان سرطان با استفاده از پرتودرمانی تخصص دارد. او میزان پرتو لازم را تجویز می‌کند، نحوه درمان را برنامه‌ریزی می‌کند، بیمار را در مدت درمان به دقت همراهی می‌کند و مراقبت‌هایی که برای مقابله با عوارض جانبی نیاز دارد تجویز می‌کند. این پزشک در ارتباط نزدیک با بقیه پزشکان، پرستاران و مراقبین بهداشتی گروه درمانگر می‌باشد پس از خاتمه پرتودرمانی، جهت پیگیری بیماری توسط این متخصص ویزیت خواهید شد. در طی این ویزیت‌ها، عوارض جانبی دیررس و اثر پرتودرمانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
• پرستار حرفه‌ای. او سابقه پزشکی شما را می‌گیرد، معاینه پزشکی انجام می‌دهد، آزمایش‌هایی تجویز می‌کند، عوارض جانبی را مهار می‌کند و واکنش بدن بیمار به درمان را به دقت بررسی می‌کند. پس از خاتمه پرتودرمانی، ممکن است در پیگیری‌ها بیمار را ببیند تا عوارض جانبی دیررس را بررسی کند و تأثیر پرتودرمانی را بسنجد.
• پرستار پرتودرمانی. این شخص مراقبت‌های پرستاری در طول پرتودرمانی شما را به کمک بقیه اعضای گروه انجام می‌دهد. با بیمار درباره پرتو درمانی صحبت می‌کند و برای مهار عوارض جانبی کمک خواهد کرد.
• پرتودرمانگر. این شخص با بیمار در هر جلسه پرتودرمانی کار می‌کند. و او را برای درمان در جای مناسب قرار می‌دهد، دستگاه‌ها را راه‌اندازی می‌کند و مطمئن می‌شود مقدار پرتویی که سرطان‌شناس متخصص پرتودرمانی تجویز کرده و با او تابانده می‌شود.
• دیگر مراقبین بهداشتی. تیم درمان شاید از افرادی چون کارشناس تغذیه، فیزیوتراپیست، مددکار اجتماعی و دیگران بهره ببرد.
• بیمار. بیمار هم یکی از اعضای تیم پرتودرمانی است. نقش او این است که:
  • در همه جلسات درمان سروقت حاضر شوید.
  • بپرسد و در مورد نگرانی‌هایش صحبت کند.
  • وقتی دچار عوارض جانبی شد به اعضای تیم اطلاع دهد.
  • اگر درد دارد به پزشک یا پرستار بگوید.
  • به توصیه‌های پزشکان و پرستاران خود درباره مراقبت‌های منزل عمل کند، مثل:

– مراقبت از پوست
– نوشیدن مایعات
– خوردن خوراکی‌‌های توصیه شده
– ثابت نگه داشتن وزن

بیمار مهمترین عضو تیم پرتودرمانی است.

بیمار باید در همه جلسات پرتو درمانی سروقت حاضر شود.

آیا پرتودرمانی گران است؟

بله، پرتودرمانی هزینه زیادی دارد. نیاز به دستگاه‌های پیچیده دارد و افراد زیادی را به‌کار می‌گیرد. هزینه واقعی پرتودرمانی به تعرفه‌های درمانی، محل سکونت بیمار، نوع پرتودرمانی و تعداد جلسات درمان بستگی دارد.

بهتر است برای آگاهی از هزینه خدمات با بیمه درمانی تحت پوشش خود تماس بگیرید. هریک از بیمه‌ها شرایطی برای پرداخت هزینه‌های پرتودرمانی افراد تحت پوشش خود دارند. برای اطلاعات بیش‌تر با امور مالی مرکز درمانی مربوطه تماس بگیرید. همچنین در پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان می‌توانید به اطلاعات بیش‌تری در زمینه انواع پوشش های بیمه‌ای در شرکت‌های مختلف بیمه دسترسی پیدا کنید.

آیا هنگام پرتودرمانی برنامه غذایی خاصی را باید رعایت کرد؟

بدن برای التیام یافتن در طول پرتودرمانی انرژی زیادی صرف می‌کند. رساندن کالری و پروتئین کافی به بدن برای ثابت نگه داشتن وزن، بسیار اهمیت دارد. از پزشک یا پرستار باید بپرسید، شاید در طول پرتودرمانی به رژیم خاصی نیاز باشد. مشورت با کارشناس تغذیه نیز مفید است.

از پزشک، پرستار یا کارشناس تغذیه خود در مورد برنامه غذایی خاصی که ممکن است در طول پرتودرمانی به آن نیاز داشته باشید بپرسید.

در طول پرتودرمانی سر کار بروم؟

برخی افراد می‌توانند در طول پرتودرمانی به کار تمام وقت خود ادامه دهند. برخی دیگر ناچار به انجام کار پاره‌وقت یا تعطیل کردن کامل کار خود می‌شوند. اینکه چقدر می‌توانید کار کنید به شرایط و حال عمومی خودتان بستگی دارد. از پزشک یا پرستار بپرسید که براساس درمان خود بهتر است چه روالی را در پیش بگیرید.

شاید با شروع پرتودرمانی احساس کنید می‌توانید به خوبی کار کنید، اما با گذشت زمان از اینکه اگر بیش‌تر خسته شدید، انرژی کم‌تری داشتید و احساس ضعف کردید، تعجب نکنید! پس از پایان درمان، ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه طول بکشد تا احساس بهبودی کنید.

ممکن است در طول درمان به نقطه‌ای برسید که احساس کنید برای کار کردن خیلی ضعیف شده‌اید. با مسئول کارگزینی درباره مرخصی استعلاجی صحبت کنید. مطمئن شوید که بیمه شما در طول مرخصی استعلاجی هزینه‌های شما را پرداخت می‌کند.

پس از پایان پرتودرمانی، چه می‌شود؟

وقتی پرتودرمانی تمام شود، نیاز به پیگیری در تمام طول عمر مدت عمر خود رسید. به معاینات پزشکی‌ که به کمک سرطان‌شناس متخصص در پرتودرمانی یا پرستار حرفه‌ای، بعد از پایان پرتودرمانی انجام می‌شود، مراقبت‌های پیگیری می‌گویند. در طول این معاینات، پزشک یا پرستار میزان تأثیر پرتودرمانی، علائم دیگر سرطان و عوارض جانبی دیررس را بررسی خواهند کرد و با شما از درمان و مراقبت صحبت می‌کنند. پزشک یا پرستار شما این کار‌ها را انجام خواهند داد:

• شما را معاینه می‌کنند و حالتان را جویا می‌شوند. پزشک یا پرستار حرفه‌ای شما برای مقابله با عوارض جانبی دارو تجویز می‌کنند یا راه‌ دیگری برای درمان پیشنهاد می‌کنند.
• دستور آزمایش یا تصویربرداری می‌دهند، از جمله آزمایش‌های خون، تصویربرداری با پرتوی x، سی.تی.اسکن، ام.آر.آی یا PET اسکن .
• درمان را بررسی می‌کنند. گاهی پزشک یا پرستار حرفه‌ای پیشنهاد می‌کنند برنامه درمانی خود را باز هم ادامه بدهید، مانند پرتودرمانی بیش‌تر یا شیمی‌درمانی یا هر دو.
• به سؤالات شما پاسخ می‌دهند و به نگرانی‌های شما رسیدگی می‌کنند. بهتر است سؤالات خود را به‌تدریج روی کاغذ بنویسید و همراه داشته باشید. نمونه سؤالات را در بخش‌های «مواردی که باید از پزشک یا پرستار خود بپرسید» بخوانید.

بعد از پایان پرتودرمانی باید چه علائمی را بررسی کنم؟

شما سرطان و پرتودرمانی را خوب یاد گرفته‌اید و بخشی از راه را پشت سر گذاشته‌اید. اکنون روز به روز بدن خود را بهتر می‌شناسید و می‌فهمید در چه حالی هستید. به تغییرات در بدنتان اهمیت دهید و پزشک یا پرستارتان را در جریان بگذارید اگر:

• دردی دارید که قطع نمی‌شود.
• غده، برآمدگی، التهاب، بثورات، کبودی یا خونریزی جدید دارید.
• تغییر در اشتها، حال تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست دارید.
• بی‌دلیل وزنتان کم می‌شود.
• تب دارید، سرفه می‌کنید یا صدایتان می‌گیرد و صاف نمی‌شود.
• هر علامت دیگری دارید که نگرانتان می‌کند.

فهرستی از پرسش‌ها و مشکلاتی که می‌خواهید با پزشک یا پرستار در میان بگذارید تهیه کنید. این فهرست را در ملاقات‌های تکمیلی همراه داشته باشید. برای دیدن به نمونه سؤالات «مواردی که باید از پزشک یا پرستار خود بپرسید» سربزنید.

پرتودرمانی خارجی چیست؟

پرتودرمانی خارجی از دستگاهی می‌آید که پرتو را به سرطان شما می‌تاباند. این دستگاه بزرگ است و ممکن است سروصدا داشته باشد. با بدن شما تماس ندارد اما دور شما می‌چرخد تا پرتو‌ها را از زاویه‌های مختلف به بدن شما بتاباند.

پرتودرمانی خارجی یک درمان موضعی است، پرتو فقط به بخش معینی از بدن شما تابانده می‌شود. مثلاً اگر سرطان ریه دارید، پرتو را تنها به ناحیه سینه می‌تابانند و به بقیه بدن شما نمی‌رسد.

پرتودرمانی خارجی از دستگاهی می‌آید که پرتو را رو به سرطان شما نشانه می‌گیرد.

پرتودرمانی خارجی چگونه است و چقدر طول می‌کشد؟

درمان بسته به‌نوع سرطان و هدف از درمان بین ۲ تا ۱۰ هفته طول می‌کشد. زمان بین اولین تا آخرین جلسه درمان را یک دوره(course) درمان می‌گویند.

گاهی پرتودرمانی با دز کم‌تر دوبار در روز انجام می‌گیرد . پرتودرمانی به روش بیش منقسم (hyperfractionated radiation therapy))، پزشک اگر تشخیص دهد این روش برایتان بهتر است آن را تجویز می‌کند. اگرچه عوارض جانبی حاد شدیدتر می‌شود ولی، عوارض جانبی دیررس کاهش می‌یابد. پزشکان در حال پژوهش هستند تا دریابند برای کدام سرطان این روش‌ مناسب‌تر است.

برای پرتودرمانی خارجی کجا بروم؟

بیش‌تر وقت‌ها شما به‌صورت سرپایی پرتودرمانی خارجی دریافت می‌کنید. این بدان معنا است که درمان در یک درمانگاه یا مرکز پرتودرمانی انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. برای کسب اطلاعات بیش‌تر به مراکز درمانی مرتبط با پرتودرمانی می توانید به نشانی ها و شماره ها مراجعه کنید.

پیش از اولین جلسه پرتودرمانی خارجی شامل چه چیزهایی می‌شود؟

پیش از شروع پرتودرمانی خارجی جلسه‌ای ۱ تا ۲ ساعته با پزشک یا پرستار خود خواهید داشت. در این مرحله معاینه پزشکی، صحبتی از تاریخچه پزشکی خود و احتمالاً تصویربرداری‌هایی خواهید داشت. پزشک یا پرستارتان در مورد پرتودرمانی خارجی، فایده‌ها و عوارض جانبی آن و راه‌های مراقبت از خودتان را در طول و بعد از درمان توضیح خواهند داد. بعد شما تصمیم می‌گیرید که می‌خواهید پرتودرمانی خارجی بشوید یا نه.

اگر بپذیرید، جلسه‌ای با عنوان شبیه‌سازی برای برنامه‌ریزی درمان تعیین خواهد شد. در این مرحله:

• یک سرطان‌شناس متخصص پرتودرمانی و یک پرتودرمانگر ناحیه درمان شما را مشخص می‌کنند (به آن ناحیه درمان یا محدوده درمان نیز می‌گویند). این ناحیه به‌جا‌هایی از بدن شما اطلاق می‌شود که پرتوها را دریافت می‌کنند. شما بدون هیچ حرکتی دراز می‌کشید تا تصویربرداری با پرتو‌های x یا اسکن‌ها برای مشخص کردن ناحیه درمان انجام شود.
• سپس، پرتودرمانگر علائم کوچکی برای تعیین ناحیه درمان (با خالکوبی یا جوهر‌های رنگی) بر پوست شما می‌کشد. شما این علائم را در طول دوره پرتودرمانی خود لازم خواهید داشت. پرتودرمانگر هر روز از آنها استفاده می‌کند تا مطمئن شود شما در وضعیت صحیح قرار گرفته‌اید. خالکوبی‌ها به اندازه یک خال کوچک هستند و تا آخر عمر بر پوست شما باقی می‌مانند. علامت‌های جوهری رفته رفته محو می‌شوند. مواظب باشید پاک نشوند و اگر کمرنگ شده‌اند یا می‌خواهند محو بشوند حتماً پرتودرمانگر را باخبر کنید.
• گاهی به یک قالب بدن نیاز دارید. این قالب را از پلاستیک یا مشمع می‌سازند و برای جلوگیری از حرکت شما در طول جلسه درمان استفاده می‌شود. همچنین کمک می‌کند که شما در هر جلسه دقیقاً در وضعیت درست قرار بگیرید.
• اگر پرتو را در ناحیه سر دریافت می‌کنید به ماسک نیاز دارید. ماسک سوراخ‌هایی برای عبور هوا دارد و شیار‌هایی برای چشم، دهان و بینی؛ این ماسک وقتی برای درمان دراز می‌کشید روی تخت نصب می‌شود؛ قالب کمک می‌کند که سر شما جابه‌جا نشود و هر جلسه در همان موقعیت قبلی و درست قرار بگیرید.

اگر ماسک‌ها شما را مضطرب می‌کند، قسمت «احساس شما هنگام پرتودرمانی» را برای راه‌های آرامش هنگام درمان را بخوانید.

برای پرتودرمانی خارجی چه لباسی بپوشم؟

لباس‌های راحت و از جنس‌های نرم مانند پنبه بپوشید. لباس‌هایی بپوشید که درآوردن آنها راحت باشد چون شاید ناچار باشید آن را با پیراهن بیمارستان عوض کنید یا ناحیه درمان را نشان ‌دهید. لباس‌های تنگ یقه دارد یا کمربند داری که با ناحیه درمان در تماس باشد، نپوشید. همچنین از جواهرات، چسب زخم، پودر، لوسیون و عطر در ناحیه درمان یا نزدیکی آن استفاده نکنید و پیش از درمان از صابون معطر نیز استفاده نکنید.

در جلسات درمان چه می‌شود؟

• گاهی از شما می‌خواهند لباس بیمارستان بپوشید.
• به اتاق درمان برای پرتودرمانی می‌روید.
• بسته به‌نوع سرطان، بر صندلی می‌نشینید یا روی تخت دراز می‌کشید. پرتودرمانگر از قالب بدن و علائم روی بدن شما استفاده می‌کند تا شما را در وضعیت مناسب قرار دهد.
• ممکن است نور‌های رنگی‌ را که به بدن شما می‌تابند ببینید. این نور‌ها بی ضرر هستند و به پرتودرمانگر کمک می‌کنند تا هر جلسه شما را در وضعیت مناسب قرار دهد.
• برای اینکه پرتو هر بار به همان محل قبلی برخورد کند باید تکان نخورید و سرجای خود بمانید. مثل همیشه نفس بکشید و نیاز نیست که نفستان را حبس کنید.

پرتودرمانگر پیش از شروع درمان اتاق را ترک می‌کند. به اتاق کناری می‌رود تا دستگاه پرتودرمانی را چک کند و به شما هم از طریق تلویزیون یا پنجره نگاه می‌کند. شما تنها نیستید حتی اگر اینطور به نظر برسد. پرتودرمانگر شما را از طریق صفحه نمایش یا پنجره می‌ببیند. با بلندگوی اتاق با شما صحبت می‌کند یا صدای شما را می‌شنود. اگر احساس ناخوشی یا ناراحتی کردید درمانگر را در جریان بگذارید. او دستگاه را در صورت نیاز متوقف خواهد ساخت. شما قادر به شنیدن، دیدن، احساس کردن یا بو کردن پرتو نیستید.

پرتودرمانگر شما را می‌ببیند، صدایتان را می‌شنود و با شما در تمام مدت پرتودرمانی خارجی صحبت می‌کند.

آیا پرتودرمانی خارجی مرا رادیواکتیو می‌کند؟

نه، پرتودرمانی خارجی کسی را آلوده به رادیواکتیو نمی‌کند. شما بدون هیچ محدودیتی می‌توانید با افراد دیگر، حتی کودکان و نوزادان تماس داشته باشید.

چگونه می‌توانم در جلسات درمان آرامش پیدا کنم؟

• وقتی‌که در اتاق انتظار هستید، چیزی برای خواندن یا انجام دادن همراه بیاورید.
• بپرسید آیا می‌توانید موسیقی یا کتاب ضبط شده روی نوار گوش دهید.
• مراقبه (meditation) کنید، عمیق نفس بکشید، از تخیل خود استفاده کنید یا راه دیگری برای آرامش پیدا کنید. برای آموختن روش‌های بیش‌تر «زندگی پس از درمان (زندگی پیش رو)» را مطالعه کنید.

پرتودرمانی داخلی

پرتودرمانی داخلی چیست؟

پرتودرمانی داخلی شکلی از درمان است که در آن منبع اشعه درون بدن قرار می‌گیرد. نوعی از پرتودرمانی داخلی، درمان از راه نزدیک است. در درمان از راه نزدیک، منبع پرتودرمانی را که جسم جامدی است، به شکل‌ دانه، نوار یا کپسول درون بدن شما در نزدیکی یا داخل سلول‌های سرطان کار می‌گذارند. این امر امکان پرتودرمانی با دز بالا در بخش کوچک‌تری از بدن شما را فراهم می‌آورد. پرتودرمانی داخلی به‌صورت مایع نیز امکانپذیر است. شما مایع پرتوزا را با نوشیدن، بلعیدن قرص یا به‌صورت داخل وریدی دریافت می‌کنید. مایع پرتوزا در بدن شما حرکت می‌کند، سلول‌های سرطان را جست‌وجو می‌کند و از بین می‌برد.

از درمان از راه نزدیک برای افرادی که سرطان‌های سر، گردن، پستان، رحم، دهانه رحم، پروستات، کیسهصفرا، مری، چشم و ریه دارند استفاده می‌کنند. از شکل مایع پرتودرمانی داخلی اغلب برای افرادی که مبتلا به سرطان تیروئید یا لنفوم غیرهوچکین هستند استفاده می‌کنند. ممکن است پرتودرمانی داخلی را همراه با روش‌های دیگر درمان دریافت کنید، مانند پرتودرمانی خارجی، شیمی‌درمانی یا جراحی.

مقدمات پرتودرمانی داخلی چیست؟

پیش از شروع پرتودرمانی داخلی یک ملاقات بین ۱ تا ۲ ساعت با پزشک یا پرستار خود خواهید داشت. در این مرحله، معاینه پزشکی، صحبتی درباره سابقه پزشکی شما و احتمالاً چند آزمون تصویربرداری دارید. پزشک مناسب‌ترین نوع پرتودرمانی داخلی، فایده‌ها و عوارض جانبی آن و مراقبت‌هایی که در طول و بعد از درمان لازم دارید با شما در میان می‌گذارد. سپس شما انتخاب می‌کنید که تحت درمان پرتودرمانی داخلی قرار بگیرید یا نه.

درمان از نزدیک چگونه انجام می‌شود؟

بیش‌تر پرتودرمانی‌های از نزدیک را از طریق لوله کوچک و قابل انعطافی به نام کاتتر انجام می‌دهند. گاهی هم از ابزار بزرگ‌تری به نام (اپلیکاتور) استفاده می‌کنند. وقتی شما مصمم می‌شوید که درمان از راه نزدیک را دریافت کنید، پزشک کاتتر یا اپلیکاتور را در قسمتی از بدن که باید درمان شود کار می‌گذارد.

وقتی کاتتر یا اپلیکاتور را کار می‌گذارند چه می‌شود؟

وقتی کاتتر یا اپلیکاتور در جای خود قرار بگیرد به احتمال زیاد شما باید در بیمارستان بستری شوید. کارهایی که در بیمارستان انجام می‌دهند، به این شرح‌اند.

• یا شما را بیهوش می‌کنند یا محل ورود کاتتر یا اپلیکاتور را بی‌حس می‌کنند، تا هنگام قرار دادن این ابزار دردی احساس نکنید.
• پزشک کاتتر یا اپلیکاتور را در بدن شما کار می‌گذارد.
• اگر بهوش باشید، از شما می‌خواهند بی‌حرکت بمانید تا کاتتر یا اپلیکاتور را در جای خود کار بگذارند. اگر احساس ناراحتی کردید، به پزشک یا پرستار بگویید تا به شما مسکن بدهند.

اگر درد احساس می‌کنید، به پزشک یا پرستار خود بگویید.

پس از کارگذاشتن کاتتر یا اپلیکاتور چه می‌شود؟

پس از پایان برنامه‌ریزی درمان، منبع تشعشع را در کاتتر یا اپلیکاتور جاسازی می‌کنند. منبع پرتو ممکن است چند دقیقه، روز‌های زیاد یا مادام العمر در جای خود باقی بماند. تعیین زمانی که منبع تشعشع باید در بدن شما بماند، به‌نوع پرتودرمانی از نزدیک، نوع سرطان، محل سرطان، حال عمومی و دیگر روش‌های درمانی انجام شده بستگی دارد.

انواع درمان پرتودرمانی از نزدیک چیست؟

سه نوع پرتودرمانی از راه نزدیک وجود دارد، در این نوع درمان:

• کاشت با(LDR (Low dose radiation therapy: منبع تشعشع بین ۱ تا ۷ روز در محل می‌ماند. این مدت ممکن است در بیمارستان بستری باشید. وقتی درمانتان پایان یافت، پزشک کاتتر یا اپلیکاتور را بیرون می‌آورد.
• کاشت با میزان بالا (HDR (High dose ration therapy : منبع پرتوافکنی را بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در محل کار می‌گذارند و سپس بیرون می‌آورند. درمان ممکن است به‌صورت روزی دوبار بین ۲ تا ۵ روز، یا هفته‌ای یکبار برای ۲ تا ۵ هفته انجام گیرد. برنامه درمان به‌نوع سرطان شما بستگی دارد. در طول دوره درمان، ممکن است کاتتر یا اپلیکاتور در محل باقی بماند و یا ممکن است آن را قبل از هر جلسه درمان کار بگذارند. ممکن است در بیمارستان بمانید یا هر روز به بیمارستان مراجعه کنید تا منبع تشعشع سرجای خود قرار بگیرد. درست مانند کاشت‌های LDR، پزشک کاتتر یا اپلیکاتور شما را پس از پایان جلسه بیرون می‌آورد.
• کاشت دائمی. بعد از کار گذاشتن منبع تشعشع، کاتتر را بیرون می‌آورند. منبع همیشه در بدن شما می‌ماند درحالی‌که پرتودرمانی روز به روز ضعیف‌تر می‌شود. ممکن است لازم باشد تا در روز‌های اولی که منبع تشعشع را در جای خود قرار داده‌اند از افراد دیگر دوری کنید. خیلی مواظب باشید که در مجاورت کودکان یا خانم‌های باردار قرار نگیرید. با اینکه منبع در بدن شما باقی می‌ماند ولی به مرور زمان، رفته رفته پرتوزایی از بین می‌رود.

وقتی منبع تشعشع را کار می‌گذارند چه می‌شود؟

• در این صورت، بدن شما پرتو آزاد می‌کند. در پرتودرمانی از راه نزدیک، مایعات بدن شما (ادرار، عرق و بزاق) پرتو آزاد نمی‌کنند. با پرتودرمانی داخلی به‌صورت مایع، مایعات بدن شما تا مدتی پرتو آزاد می‌کنند.
• پزشک یا پرستار، شما را از حدود ایمنی که باید رعایت کنید مطلع می‌کنند.
• اگر پرتودرمانی که شما دریافت می‌کنید با دز بسیار بالاست حدود ایمنی زیر را باید رعایت کنید:
• پرستاران یا دیگر کارکنان بیمارستان سعی می‌کنند کم‌تر پیش شما بمانند. آنها تمام اطلاعات و مراقبت‌هایی مورد نیاز را در اختیارتان قرار می‌دهند اما ممکن است با فاصله از شما بایستند یا از درگاه با شما صحبت کنند.

ملاقات کنندگان شما نیز باید این حدود ایمنی را رعایت کنند:

• در روز‌های اول که منبع تشعشع را در بدن شما کار گذاشتند به ملاقات شما نیایند.
• پیش از آمدن به اتاق با کارکنان بیمارستان هماهنگی کنند.
• ملاقات‌ها را کوتاه کنند (روزی ۳۰ دقیقه یا حتی کم‌تر). مدت زمان ملاقات‌ها بستگی به‌نوع پرتودرمانی و قسمتی از بدن شما که درمان می‌شود دارد.
• ایستادن در درگاه به‌جای ورود به اتاق بیمارستان.

افراد زیر ۱۸ سال و خانم‌های باردار به ملاقات نیایند.

گاهی پس از ترک بیمارستان نیز لازم است برخی حدود ایمنی را مانند عدم ارتباط طولانی با افراد دیگر را رعایت کنید. پزشک یا پرستار شما را از حدود ایمنی که بعد از رفتن به منزل باید رعایت کنید مطلع می‌کنند.

پس از خارج کردن کاتتر کاشت LDR یا HDR چه می‌شود؟

• پیش از بیرون آوردن کاتتر برای مهار درد به شما مسکن می‌دهند.

محل استقرار کاتتر یا اپلیکاتور ممکن است تا چند ماه حساس باشد.

• بعد از بیرون آوردن کاتتر یا اپلیکاتور، از بدن شما پرتو ساطع نمی‌شود. نیازی نیست افراد از شما دوری کنند؛ حتی کودکان و خانم‌های باردار نیز می‌توانند به شما نزدیک شوند.
• تا یکی دو هفته باید فعالیت‌های شدید خود را محدود کنید. از پزشک بپرسید که چه فعالیت‌هایی برای شما بی خطر است.

برای اینکه بدانید چگونه می‌توانید درباره پرتودرمانی داخلی بیش‌تر بیاموزید بخش «منابع برای اطلاع بیش‌تر» را ببینید.

احساس شما هنگام پرتودرمانی

طی پرتودرمانی، ممکن است دچار این احساسات شوید:

• نگرانی
• افسردگی
• ترس
• خشم
• بیهودگی
• درماندگی
• تنهایی

چنین احساساتی طبیعی است؛ زندگی با سرطان و پشت سر گذاشتن درمان پراسترس است. ممکن است حتی احساس خستگی کنید که این احساس، تطابق با این احساسات را مشکل‌تر می‌کند.

زندگی با سرطان و پشت سر گذاشتن درمان پر از دغدغه است.

چگونه در طول پرتودرمانی با احساسات خود تطابق پیدا کنم؟

کار‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید برای تطابق با احساسات خود در طول پرتودرمانی انجام دهید. اینجا برخی کار‌هایی که برای افراد دیگر مفید بوده اند شرح داده شده است:

• آرامش داشته باشید و مراقبه کنید. خود را در مکانی دلخواه تصور کنید، با دقت به هر نفس، به آرامی تنفس کنید یا موسیقی آرامش‌بخش گوش کنید. این فعالیت‌ها هستند که باعث می‌شوند احساس آرامش بیش‌تری کنید و کم‌تر اضطراب داشته باشید.
• ورزش کنید. بسیاری از مردم معتقدند با انجام ورزش سبک (از جمله پیاده‌روی، دوچرخه سواری، یوگا یا اروبیک آبی) احساس بهتری پیدا می‌کنند. با پزشک یا پرستار خود درباره ورزش‌هایی که می‌توانید انجام دهید صحبت کنید.
• با دیگران صحبت کنید. با کسی که به او اعتماد دارید در مورد احساسات خود صحبت کنید. ممکن است دوست نزدیک، عضوی از خانواده، پرستار، مددکار اجتماعی یا روانشناس را انتخاب کنید. ممکن است دوست داشته باشید با کسی که او هم پرتودرمانی می‌شود صحبت کنید.
• به گروه حمایتی ملحق شوید. گروه‌های حمایتی سرطان گردهمایی‌هایی برای افراد مبتلا به سرطان دارند. این گروه‌ها شما را با افرادی آشنا می‌کنند که با آنها مشکل یکسانی دارید؛ درباره احساسات خود صحبت کنید و صحبت‌های دیگران را نیز بشنوید. ببینید دیگران چگونه با سرطان، پرتودرمانی و عوارض جانبی روبرو می‌شوند. پزشک، پرستار یا مدد کار اجتماعی، شما را برای یافتن این گروه‌ها در نزدیکی محل سکونتتان یاری می‌کنند. در صورتی که در نزدیکی خود گروهی سراغ ندارید یا امکان مسافرت ندارید درباره چیز‌هایی که شما را نگران یا نا امید می‌کند با پزشک یا پرستار صحبت کنید. ممکن است بخواهید با یک مشاور دیدار داشته باشید. اگر تطابق با این احساسات برای شما خیلی مشکل دارند، ممکن است پزشک شما برایتان دارو تجویز کند.

عوارض جانبی پرتودرمانی

عوارض جانبی مشکلاتی هستند که در اثر درمان بروز می‌کنند. این عوارض ممکن است با پرتودرمانی به وجود بیایند، زیرا پرتو‌هایی که برای نابودی سلول‌هایسرطان استفاده می‌شوند، به سلول‌های سالم نزدیک ناحیه درمان نیز آسیب می‌رسانند. عوارض جانبی در افراد مختلف یکسان نیستند. برخی افراد متحمل عوارض جانبی زیادی می‌شوند اما برخی دیگر دچار عوارض کم‌تری می‌گردند. اگر شیمی‌درمانی را نیز قبل، در حین یا پس از پرتودرمانی دریافت می‌کنید عوارض جانبی شدیدتر خواهند بود.

از احتمال مواجهه با عوارض جانبی با گروه پرتودرمانی خود صحبت کنید. گروه به دقت شما را زیر نظر خواهد داشت و از شما می‌پرسد که آیا متوجه مشکلی شده‌اید یا نه. اگر با عوارض جانبی یا مشکلات دیگری مواجه شدید، پزشک یا پرستار برای درمان آنها شما را راهنمایی می‌کنند.

عوارض جانبی رایج

بسیاری از افرادی که پرتودرمانی می‌شوند دچار عوارض پوستی و تاحدودی خستگی می‌شوند. عوارض جانبی دیگر بستگی به ناحیه تحت درمان دارد.

عوارض پوستی در بر گیرنده خشکی، خارش، پوسته پوسته شدن یا تاول زدن است. این عوارض ناشی از آسیبی است که پرتو به پوست سالم ناحیه تحت درمان می‌رساند. شما باید در طول پرتودرمانی مراقبت ویژه ای از پوست خود به عمل آورید. برای اطلاعات بیش‌تر «عوارض پوستی » را ببینید.

خستگی اغلب، به احساس از کار افتادگی و واماندگی اطلاق می‌شود. راه‌های زیادی برای رفع خستگی وجود دارد. برای آموزش بیش‌تر «خستگی» را ببینید.

بسته به ناحیه تحت درمان ممکن است با این موارد نیز مواجه شوید:

• اسهال
• ریزش مو در ناحیه درمان
• عوارض دهانی
• احساس تهوع و استفراغ
• عوارض جنسی
• تورم Swelling
• مشکل در بلعیدن (قورت دادن)
• تغییرات ادراری و مثانه‌ای

بیش‌تر این عوارض جانبی با گذشت ۲ ماه از پایان پرتودرمانی برطرف می‌شوند.

عوارض جانبی دیررس گاهی با گذشت ۶ ماه یا بیش‌تر پس از پایان پرتودرمانی رخ می‌دهند که بسته به محل و دز درمان پرتودرمانی متغیر هستند. عوارض جانبی دیررس شامل ناباروری، مشکلات مفصلی، ادم لنفاوی Lymphedema، عوارض دهانی و سرطان ثانویه می‌شوند. افراد مختلف از نظر ابتلا به عوارض دیررس متفاوت می‌باشند. بنابراین، با پزشک یا پرستار خود درباره اینکه عوارض جانبی دیررس خواهید داشت یا نه و دنبال چه علائمی باید بگردید، صحبت کنید. برای اطلاعات بیش‌تر درباره عوارض دیررس، «عوارض جانبی دیررس پرتودرمانی» را ببینید.

«عوارض جانبی پرتودرمانی و راه‌های مهار آنها» هر عارضه جانبی را با جزئیات بیش‌تر شرح می‌دهد و راه‌های مهار عوارض را به شما، پزشک یا پرستار ارائه می‌کند.

عوارض جانبی پرتودرمانی در یک نگاه

عوارض جانبی پرتودرمانی در یک نگاه عوارض جانبی پرتودرمانی به بخشی از بدن شما که درمان می‌شود بستگی دارد. برای اینکه ببینید چه عوارضی ممکن است برای شما ایجاد ‌شود، از جدول زیر استفاده کنید. در ستون چپ بخشی از بدنتان که درمان می‌شود را پیدا کنید، سپس همان ردیف را برای دیدن عوارض جانبی مربوط به آن بخش، بخوانید. علامت تأیید نشان می‌دهد که ممکن است شما دچار آن عارضه جانبی بشوید. از پزشک یا پرستار خود از احتمال رخداد هر عارضه جانبی بپرسید.

درباره احتمال رخداد هر عارضه جانبی از گروه پرتودرمانی بپرسید. این جدول را به آنها نشان دهید.

• در ردیف اول بخشی از بدن خود را که درمان می‌شود پیدا کنید.
• ستون را بخوانید.
• علامت تأیید نشان می‌دهد که ممکن است به آن عارضه جانبی دچار شوید.

عنوان نوع عوارض	مغز	پستان	قفسه سینه	سر و گردن	ناحیه لگنی	راست‌روده	معده و شکم
اسهال					دارد	دارد	دارد
خستگی	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد
ریزش مو (در ناحیه ای از بدن که در معرض پرتو است)	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد
عوارض دهانی				دارد
تهوع و استفراغ	دارد				دارد		دارد
عوارض جنسی و باروری					دارد	دارد
عوارض پوستی	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد	دارد
عوارض حلقی			دارد	دارد
عوارض در مثانه و ادرار کردن					دارد	دارد	دارد
عوارض جانبی دیگر	سردرد تاری در دید	شکنندگی تورم	سرفه کوتاهی نفس	گوش درد تغییر چشایی

عوارض جانبی پرتودرمانی و راه‌های مهار آنها

• اسهال
• خستگی
• ریزش مو
• عوارض دهانی
• تهوع و استفراغ
• عوارض جنسی و باروری
• عوارض پوستی
• عوارض حلقی
• عوارض مثانه و ادرار

اسهال

اسهال چیست؟

اسهال کارکرد مکرر روده است که ممکن است نرم، باقوام، شل یا آبکی باشد. اسهال در هر زمانی در طول درمان ممکن است اتفاق بیفتد.

چرا رخ می‌دهد؟

پرتودرمانی لگن، شکم و معده ممکن است موجب اسهال شود. افراد به این دلیل دچار اسهال می‌شوند که پرتودرمانی به سلول‌های سالم روده‌ بزرگ و کوچک هم صدمه می‌زند. این نواحی به مقدار تشعشع، بسیار حساس هستند.

وقتی اسهال دارید:

• روزی بین ۸ تا ۱۲ لیوان مایعات صاف‌شده بنوشید. برای آشنایی با خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که مایعات صاف‌شده محسوب می‌شوند «مایعات صاف‌شده» را ببینید.
• اگر مایعاتی که قند بالا دارند (مانند آبمیوه، چای یخی (آیس‌تی) شیرین و نوشابه) می‌نوشید با پرستار یا کارشناس تغذیه مشورت کنید. گاهی لازم است به آنها آب اضافه کنید.
• تعداد زیادی وعده سبک و نیم‌چاشت بخورید. مثلاً به‌جای ۳ وعده بزرگ، در ۵ یا ۶ وعده سبک و نیم‌چاشت غذا بخورید.
• خوراکی‌هایی که هضم آنها برای معده آسان است بخورید (خوراکی‌هایی که فیبر، چربی و لاکتوز کمی دارند). برای آشنایی با غذا‌هایی که هضم آنها آسان است به «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌هایی که هضم آنها آسان است» سربزنید. اگر اسهال شما شدید است، ممکن است پزشک یا پرستار موز، برنج، فالوده سیب و نان برشته را پیشنهاد کنند.
• مراقب ناحیه مقعدی خود باشید. پس از شستشو، به‌جای دستمال توالت از دستمال کودک که لطیف‌تر است استفاده کنید. همچنین از پرستار خود درباره استفاده از لگن آب گرم بپرسید. لگن،وان کوچکی، پر از آب ولرم است که در حالت نشسته از آن استفاده می‌کنند و فقط زیر نشیمنگاه و باسن را می‌گیرد. اگر در ناحیه مقعد جراحتی دارید حتماً به پزشک یا پرستار خود بگویید.

از اینها پرهیز کنید:

• شیر و فرآورده‌های لبنی مانند بستنی، خامه ترش و پنیر؛
• خوراکی‌های تند و ادویه‌دار مانند سس تند، سالسا، فلفل قرمز و خوراک‌های کاری‌دار (درست شده با ادویه کاری)؛
• خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه ساده، چای پر رنگ، نوشابه و شکلات؛
• خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که نفاخ هستند مانند لوبیا‌های پخته و خشک شده، کلم، کلم بروکلی، شیر سویا و دیگر محصولات سویا؛
• غذا‌های که فیبر زیاد دارند مانند میوه‌ها و سبزی‌های خام، لوبیا‌های پخته و خشک شده و غلات و نان‌های درست شده از آرد گندم کامل؛
• غذا‌های سرخ شده یا چرب؛
• غذا‌های رستوران‌های فست فود.

با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید. اگر اسهال دارید به آنها بگویید. راه‌های مهار را به شما توصیه می‌کنند. شاید هم دارو‌هایی مانند ایمودیوم (imodium) تجویز کنند.

خستگی

خستگی عارضه جانبی شایعی است که احتمال بروز آن در پرتودرمانی زیاد است.

خستگی چیست؟

خستگی ناشی از پرتودرمانی ممکن است از یک احساس خستگی ملایم تا خیلی شدید متغیر باشد. بیش‌تر افراد آن را به‌صورت احساس ضعف، ملال، از کار افتادگی، سنگینی یا کندی بیان می‌کند.

چرا رخ می‌دهد؟

خستگی ممکن است به دلایل زیادی روی دهد. برخی از آنها شامل:

• کم خونی
• اضطراب
• افسردگی
• عفونت
• کاهش فعالیت
• دارو‌ها

خستگی ممکن است از تلاش هر روزه برای رفتن به پرتودرمانی یا فشار عصبی ناشی شود. در بیش‌تر وقت‌ها شما نمی‌دانید که چرا احساس خستگی می‌کنید.

چقدر طول می‌کشد؟

شروع احساس خستگی به چند عامل بستگی دارد، از جمله سن، وضعیت سلامتی، میزان فعالیت‌ها و اینکه قبل از پرتودرمانی چگونه بوده‌اید.

خستگی گاهی از ۶ هفته تا ۱۲ ماه بعد از پایان پرتودرمانی ادامه می‌یابد. برخی افراد همیشه احساس خستگی می‌کنند، حتی بعد از پایان پرتودرمانی دیگر مثل قبل از پرتودرمانی احساس انرژی نمی‌کنند.

راه‌های مهار

• دست کم شبی ۸ ساعت بخوابید. به این میزان خوابیدن ممکن است از میزان خوابی که در گذشته نیاز داشته‌اید بیش‌تر باشد. یکی از راه‌های خواب راحت شبانه، فعال بودن در طول روز است. می‌توانید پیاده روی، یوگا یا دوچرخه سواری کنید. راه دیگری برای خواب بهتر، آرامش یافتن پیش از خواب است. کتاب بخوانید، قطعات یک پازل را جور کنید، به موسیقی گوش دهید یا سر خود را با سرگرمی‌های آرامش‌دهنده دیگری گرم کنید.
• برای زمان استراحت برنامه‌ریزی کنید. شاید در طول روز به چرت زدن نیاز داشته باشید. بسیاری براین عقیده‌‌اند که یک استراحت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه ای کمک به‌‌سزایی می‌کند. اگر می‌خواهید چرت بزنید سعی کنید کم‌تر از ۱ ساعت باشد.
• خیلی کار نکنید. با وجود خستگی ممکن است حالتان برای انجام همه کار‌های مورد نظرتان مساعد نباشد. فعال باشید، اما فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که از اولویت برخوردارند. مثلاً سر کار بروید ولی کار منزل انجام ندهید یا فعالیت‌های ورزشی فرزندانتان را دنبال کنید ولی برای صرف شام بیرون نروید.
• ورزش کنید. بیش‌تر افرادی که در طول روز ورزش می‌کنند احساس بهتری دارند. روزی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پیاده‌روی کنید یا حرکات کششی و یوگا انجام دهید. از پزشک یا پرستار بپرسید که در طول پرتودرمانی چقدر می‌توانید ورزش کنید.
• برنامه کاری خود را با توجه به شرایط خود تنظیم کنید. خستگی بر میزان نیرویی که صرف کار خود می‌کنید تأثیر می‌گذارد. گاهی احساس می‌کنید حالتان آنقدر خوب است که تمام وقت کار کنید یا بهتر است کم‌تر کار کنید. شاید ساعات کم‌تری در روز یا حتی روز‌های کم‌تری از هفته را به کار اختصاص دهید. شاید بخواهید با رئیس خود صحبت کنید تا کار را در منزل انجام دهید که رفت و آمد نکنید. گاهی بهتر می‌دانید در مدتی که پرتودرمانی می‌کنید مرخصی استعلاجی بگیرید.
• برنامه پرتودرمانی را با توجه به شرایط خود تنظیم نمایید. ممکن است زمانبندی پرتودرمانی را در خلال زمانبندی کاری و خانوادگی خود انجام دهید. مثلاً، پرتودرمانی را صبح‌ها انجام دهید که عصرها سر کار بروید.
• اجازه دهید دیگران در منزل به شما کمک کنند. با شرکت بیمه برای بررسی پوشش خدمات در منزل تماس بگیرید. یا هنگام احساس خستگی از اعضای خانواده یا دوستان خود کمک بگیرید. مستخدم، اعضای خانواده یا دوستان می‌توانند در کارهای خانه، بردن و آوردن وسایل و رفت و آمد شما به محل انجام پرتودرمانی شما را یاری دهند؛ حتی به شما در پخت و پز کمک کنند.
• از دیگر مبتلایان به سرطان بیاموزید. مبتلایان به سرطان می‌توانند با در میان گذاشتن راه‌های مهار خستگی به هم کمک کنند. یکی از راه‌های آشنایی با افراد مبتلا به سرطان پیوستن به گروه‌های حمایتی حضوری یا اینترنتی است. برای اینکه درباره گروه‌های حمایتی بیش‌تر بدانید با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید.
• با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید. اگر در مقابله با خستگی مشکل دارید، پزشک شما دارو‌هایی را به شما می‌دهد تا به کاهش خستگی کمک کند. با مصرف دارو احساس سرحالی می‌کنید و اشتهای شما زیاد می‌شود. اگر مبتلا به کم‌خونی یا افسردگی هستید یا شب‌ها نمی‌توانید بخوابید، پزشک شما راه‌هایی برای رفع این مشکلات پیشنهاد می‌کند.

ریزش مو

ریزش مو چیست؟

ریزش مو (که به آن تاسی نیز می‌گویند) هنگامی است که همه یا قسمتی از موی شما بریزد.

چرا رخ می‌دهد؟

پرتودرمانی کم‌وبیش موجب ریزش مو می‌شود، چون به سلول‌هایی که سریع رشد می‌کنند آسیب می‌رساند، از جمله سلول‌هایی که در ریشه مو هستند.

ریزش مو در اثر پرتودرمانی فقط در ناحیه تحت درمان رخ می‌دهد. این ریزش مو مانند ریزش مو ناشی از شیمی‌درمانی نیست که تمام مو‌های بدن را از دست بدهید. مثلاً ممکن است مقداری یا تمام مو‌های سر خود را در پرتودرمانی مغز از دست بدهید. اما اگر پرتودرمانی در ناحیه نشیمنگاه داشته باشید مو‌های زهار خود را از دست می‌دهید و بر مو‌های سرتان تأثیری ندارد.

چقدر طول می‌کشد؟

۲ تا ۳ هفته بعد از شروع پرتودرمانی ریزش مو شروع می‌شود، ریزش تمام موهای منطقه تحت درمان در حدود یک هفته طول می‌کشد. بین ۳ تا ۶ ماه پس از پایان درمان مو‌های شما درمی‌آید. البته گاهی هم پیش می‌آید که به دلیل دز بالای پرتو، مو‌های شما هرگز درنیاید.

وقتی مو‌های شما درمی‌آید ممکن است شبیه گذشته نباشد. مو‌های شما ممکن است نازک‌تر یا به‌جای صاف بودن مجعد شده باشد، یا رنگ آن تیره‌تر یا روشن‌تر از گذشته باشد.

راه‌های مهار ریزش موی سر

پیش از ریزش مو

• موی سر خود را کوتاه کنید یا از ته بتراشید. با برنامه‌ریزی قبلی برای انجام این کار، احساس کنترل بیش‌تری بر ریزش موی خود خواهید داشت. اگر می‌خواهید سر خود را بتراشید از ماشین اصلاح برقی استفاده کنید تا خودتان را زخمی نکنید.
• اگر می‌خواهید کلاه گیس بخرید تا مو دارید این کار را انجام دهید. بهترین زمان برای خرید کلاه گیس پیش از شروع یا در روز‌های آغازین پرتودرمانی آن است. در این صورت، کلاه گیس از نظر رنگ و حالت شبیه به موی خودتان می‌شود. برخی افراد کلاه گیس را پیش آرایشگر خود می‌برند. بهتر است به‌محض از دست دادن مو‌هایتان از کلاه گیس استفاده کنید. کلاه گیسی تهیه کنید که با آن راحت باشید و سرتان را آزار ندهد.
• با شرکت بیمه خود تماس بگیرید تا ببینید هزینه کلاه گیس را می‌پردازد یا نه. از پزشک یا پرستار خود بپرسید، شاید مرکز ارائه کلاه گیس رایگان در نزدیکی شما بشناسند و به شما معرفی کند.
• مو‌های خود را با ملایمت بشویید. از شامپوی ملایمی مانند شامپوی بچه استفاده کنید. موهای خود را با یک حوله نرم به‌آرامی خشک کنید.
• از بیگودی، سشوار برقی، فرزن برقی، گل سر، کش یا بند مو، کلیپس و اسپری‌های مو استفاده نکنید. احتمال دارد به پوست سرتان آسیب بزنند یا باعث ریختن زود هنگام مو‌هایتان شوند.
• از محصولاتی که با مو‌های شما ناسازگار هستند استفاده نکنید، از جمله رنگ‌های مو، فر مو، ژل‌، موس، روغن، کرم مو یا پماد.
• مراقب پوست سر خود باشید. پوست سرتان ممکن است بعد از ریزش مو حساس شود. وقتی بیرون هستید سر خود را با کلاه یا روسری بپوشانید. سعی کنید به‌جاهایی که خیلی گرم یا خیلی سرد است نروید؛ یعنی از نور مستقیم خورشید، لامپ‌های خورشیدی و هوای خیلی سرد بپرهیزید.
• خود را گرم نگه دارید. مو‌ها به گرم کردن شما کمک می‌کنند، بنابراین ممکن است با از دست دادن مو‌ها احساس سرما کنید. می‌توانید با کلاه، روسری یا کلاه گیس خود را گرم کنید.

فقط مو‌های ناحیه تحت درمان را از دست می‌دهید.

عوارض دهانی

عوارض دهانی چیست؟

پرتودرمانی در ناحیه سر یا گردن گاهی باعث بروز این عوارض می‌شود:

• جراحت‌ دهان (زخم‌های کوچک در دهان شما)
• خشکی دهان و گلو
• از دست دادن چشایی
• پوسیدگی دندان‌ها
• تغییرات ذائقه (مانند حس طعم فلز در حین خوردن گوشت)
• عفونت در لثه‌ها، دندان‌ها یا زبان شما
• سفتی فک و عوارض استخوانی
• بزاق غلیظ و کشسان

پرتودرمانی در ناحیه مشخص شده موجب عوارض دهانی می شود.

چرا رخ می‌دهند؟

پرتودرمانی علاوه بر اینکه سلول‌های سرطان را نابود می‌کند، به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌رساند، از جمله به سلول‌هایی که بزاق می‌سازند و دهان را با پوششی نرم و مرطوب نگه می‌دارند.

چقدر طول می‌کشد؟

برخی عوارض مانند جراحت‌های دهان با پایان درمان از بین می‌روند. برخی دیگر مانند تغییر ذائقه ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بمانند. برخی عوارض مانند خشکی دهان ممکن است برای همیشه باقی بمانند.

حداقل ۲ هفته قبل از شروع پرتودرمانی ناحیه سر و گردن، پیش دندانپزشک بروید.

راه‌های مهار

• اگر در ناحیه سر یا گردن پرتودرمانی می‌کنید، دست کم ۲ هفته پیش از پرتودرمانی پیش دندانپزشک بروید. دندانپزشک دهان شما را معاینه می‌کند تا از سلامت دهان شما پیش از شروع پرتودرمانی اطمینان حاصل کند. اگر نمی‌توانید پیش از شروع درمان به دندانپزشک مراجعه کنید، از پزشک خود بپرسید که حتماً لازم است در روزهای شروع درمان به دندانپزشک مراجعه کنید یا خیر.
• هر روز دهان خود را بررسی کنید. در این صورت، می‌توانید مشکلات را به‌محض شروع ببینید یا احساس کنید. این عوارض شامل جراحت‌های دهان، لکه‌های سفید یا عفونت می‌باشد.
• دهان خود را مرطوب نگه دارید. این راه‌ها برای بازگرداندن رطوبت به دهان مفید هستند:
  • مزه مزه کردن آب در طول روز
  • مکیدن تکه یخ
  • جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آب‌نبات بدون قند
  • استفاده از مواد جانشین بزاق برای کمک به مرطوب کردن دهان
  • درخواست تجویز داروهایی که بزاق را افزایش می‌دهند

دهان، دندان‌ها، لثه‌ها و زبان خود را تمیز کنید.

• دندان‌ها، لثه‌ها و زبان خود را پس از هر وعده غذا و پیش از خواب مسواک بزنید.
• از مسواک بسیار نرم استفاده کنید. آب گرم، قبل از استفاده از مسواک پرزهای مسواک را نرم‌تر می‌کند.
• از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
• از ژل فلوراید مخصوص که دندانپزشک تجویز می‌کند استفاده کنید.
• از دهان‌شویه‌هایی که الکل دارند استفاده نکنید.
• هر روز دندان‌های خود را به‌آرامی با نخ دندان پاک کنید. اگر لثه‌هایتان اذیت می‌شود یا خونریزی می‌کند آن ناحیه را رها کنید اما ناحیه‌های دیگر را نخ دندان بکشید.
• هر ۱ یا ۲ ساعت یک‌بار دهان خود را با محلولی از ۱/۴ قاشق چایخوری جوش شیرین، ۱/۸ قاشق چایخوری نمک که در لیوان آب گرم حل کرده‌اید شست‌وشو دهید.
• اگر دندان مصنوعی دارید از خوب قرار گرفتن آنها اطمینان حاصل کنید و استفاده روزانه از آنها را محدود کنید. اگر وزن کم می‌کنید ممکن است لازم باشد دندانپزشک آنها را تنظیم کند.
• دندان‌های مصنوعی خود را در آب بگذارید و هر روز آنها را مسواک کنید.

وقتی دهانتان زخمی است مواظب تغذیه خود باشید.

• خوراکی‌هایی انتخاب کنید که جویدن و قورت دادن آنها آسان باشد.
• گازهای کوچک بزنید، آرام بجوید و غذای خود را با جرعه‌های کوچک مایعات نرم کنید.
• غذاهای آبدار و نرم، مانند غلات پخته، پوره سیب‌زمینی و املت بخورید.
• غذا را با آب گوشت، سس، سوپ آبکی، ماست یا مایعات دیگر ، نرم و آبدار کنید.
• غذاهای گرم یا هم دمای اتاق بخورید.

از موادی که دهان شما را آزار می‌دهند، می‌خراشند یا می‌سوزانند پرهیز کنید. از جمله:

• خوراکی‌های ترد یا برنده مانند چیپس‌های سیب‌زمینی یا ذرت
• غذاهای داغ
• خوراکی‌های تند و ادویه‌دار مانند سس تند، خوراک‌های کاری، سالسا و فلفل قرمز
• میوه‌ها یا آبمیوه‌هایی که ترشی آنها زیاد است مانند گوجه‌فرنگی، پرتقال، لیموترش و گریپ‌فروت
• خلال دندان یا اشیای تیز دیگر
• تمام دخانیات شامل سیگار، سیگار برگ پیپ گرفته تا تنباکوی جویدنی (ناس)
• نوشیدنی‌های الکلی

از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که قند بالا دارند بپرهیزید. خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که قند بالا دارند (مانند نوشابه، آدامس و آب‌نبات) باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.

عضلات فک خود را ورزش دهید. دهان خود را ۲۰ بار تا جایی که موجب درد نشود باز کنید و ببندید. این کار را سه بار در روز تکرار کنید. حتی اگر فکتان سفت نشده این تمرین را انجام دهید.

دارو: از پزشک یا پرستار خود بخواهید برای محافظت از غدد بزاقی و بافت‌های مرطوبی که دهان شما را پوشش می‌دهند دارو تجویز کنند.

اگر دهانتان درد می‌کند با پزشک یا پرستار خود تماس بگیرید. داروها و محصولات دیگری مانند ژل‌های دهان برای مهار درد دهان وجود دارند.

از این پس در طول زندگی مراقبت بیش‌تری از دهانتان به عمل آورید. از دندانپزشک خود بپرسید که چگونه به بهترین شکل از دهان و دندان خود مراقبت کنید و معاینه‌های دندانپزشکی شما بهتر است چگونه باشد.
فکتان را ۳ بار در روز ورزش دهید.

در زمانی‌که در ناحیه سر و گردن پرتودرمانی می‌کنید دخانیات مصرف نکنید و هرگز نوشیدنی الکلی ننوشید. این دو خود عامل بروز سرطان هستند.

تهوع و استفراغ

تهوع و استفراغ چیست؟

پرتودرمانی گاهی موجب تهوع یا استفراغ یا هر دو می‌شود. به میل به بالا آوردن تهوع می‌گویند. استفراغ وقتی است که غذا و مایعات را بالا می‌آورید. ممکن است عُق هم بزنید، که در استفراغ با معده خالی اتفاق می‌افتد.

چرا رخ می‌دهند؟

تهوع و استفراغ پس از پرتودرمانی در ناحیه شکم، روده کوچک، روده بزرگ، یا قسمت‌هایی از مغز رخ می‌دهد. احتمال ابتلا به تهوع و استفراغ به مقدار پرتویی که دریافت می‌کنید، گستره و محدوده ناحیه تحت درمان و اینکه شیمی‌درمانی هم دریافت می‌کنید یا نه بستگی دارد.

پرتودرمانی در ناحیه مشخص‌شده ممکن است باعث تهوع و استفراغ شود.

چقدر طول می‌کشد؟

تهوع و استفراغ بین ۳۰ دقیقه تا چندین ساعت بعد از پایان جلسه پرتودرمانی شروع می‌شود. در روز‌هایی که پرتودرمانی ندارید احساس بهتری خواهید داشت.

راه‌های مهار

• از تهوع جلوگیری کنید. بهترین راه جلوگیری از استفراغ مهار حالت تهوع است. یکی از راه‌ها، صرف غذا‌های ملایم و ساده هضم و نوشیدنی‌هایی است که حالتان را به هم نمی‌زند، از جمله نان برشته، ژله و آب سیب. برای اطلاع بیش‌تر به فهرست «خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که هضم آنها برای معده آسان است» سربزنید.
• پیش از درمان آرامش پیدا کنید. اگر پیش از هر جلسه پرتودرمانی آرامش پیدا کنید ممکن است کم‌تر حال تهوع داشته باشید. صرف وقت برای فعالیت‌های لذت‌بخش مانند مطالعه، گوش کردن به موسیقی یا سرگرمی‌های دیگر موجب آرامش می‌شود.
• زمان خوردن و آشامیدن را برنامه‌ریزی کنید. برخی افراد اگر پیش از پرتودرمانی غذا بخورند احساس بهتری دارند؛ اما برخی دیگر برعکس. مثلاً شاید دوست دارید ۱ یا ۲ ساعت پیش از پرتودرمانی بیسکویت و آب سیب بخورید. یا راحت‌تر و بهتر می‌دانید که با شکم خالی پرتودرمانی را انجام دهید، یعنی ۲ تا ۳ ساعت قبل از درمان چیزی نخورید.
• وعده‌ها و نیم‌چاشت‌های سبک بخورید. بهتر است به‌جای ۳ وعده سنگین در روز، ۵ یا ۶ وعده و نیم‌چاشت سبک بخورید. حتماً خوب بجوید و سریع غذا نخورید.
• خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی بخورید که سرد یا گرم هستند (نه داغ یا یخ). پیش از هر وعده، بگذارید دمای غذا‌ها و نوشیدنی‌های داغ پایین بیاید و غذا‌ها و نوشیدنی‌های سرد کمی گرم شوند.
• با پزشک یا پرستار صحبت کنید. ممکن است چند رژیم غذایی خاص به شما پیشنهاد یا دارو‌های جلوگیری از تهوع تجویز کنند تا ۱ ساعت قبل از هر جلسه پرتودرمانی مصرف کنید. از پزشک یا پرستار درباره طب سوزنی که به برطرف کردن تهوع و استفراغ کمک می‌کند سؤال کنید.

به‌جای ۳ وعده سنگین در روز، ۵ یا ۶ وعده و نیم‌چاشت سبک بخورید.

عوارض جنسی و باروری

عوارض جنسی و باروری چیست؟

پرتودرمانی گاهی موجب عوارض جنسی می‌شود که در بر گیرنده تغییرات هورمونی و از دست دادن میل و توانایی ارتباط جنسی است. در طول یا بعد از پرتودرمانی ممکن است باروری نیز تحت تأثیر قرار گیرد. معمولاً برای زن‌ها این به معنای عدم توانایی بارداری و بچه‌دار شدن است، و برای مردها به معنای عدم توانایی باردار کردن همسر. عوارض جنسی و باروری در مردان و زنان متفاوت است.

اگر باردار هستید، پیش از شروع پرتودرمانی به پزشک خود بگویید.

مشکلات زنان شامل این موارد می‌شود.

پرتودرمانی در ناحیه لگنی ممکن است سبب عوارض جنسی و تغییرات باروری شود.

• درد یا ناراحتی هنگام ارتباط جنسی
• خارش، سوزش، خشکی یا تحلیل رفتن واژن (وقتی که عضلات واژن ضعیف و دیواره‌های آن باریک می‌شوند)
• تنگی واژن (وقتی که واژن انعطاف خود را از دست می‌دهد، باریک و کوتاه می‌شود)
• علائم یائسگی در زنانی که هنوز یائسه نشده‌اند، از قبیل: گر گرفتگی (داغ شدن ناگهانی)، خشکی واژن و نداشتن قاعدگی
• ناتوانی در بارداری پس از خاتمه رادیوتراپی

مشکلات مردان این موارد را در بر می‌گیرد:

• ناتوانی جنسی (اختلال نعوظ نیز به آن گفته می‌شود) به این معنی که نمی‌توانید نعوظ داشته باشید یا در آن حالت بمانید.
• عدم توانایی بارور کردن بعد از پایان پرتودرمانی به علت تعداد اسپرم کم یا اسپرم کم‌اثر

چرا رخ می‌دهد؟

عوارض جنسی و باروری در افرادی که پرتودرمانی در ناحیه لگنی داشته‌اند رخ می‌دهد. در زنان شامل پرتودرمانی واژن، رحم و تخمدان می‌شود. و در مردان شامل پرتودرمانی به بیضه‌ها و پروستات. بسیاری از عوارض جنسی پرتودرمانی ناشی از بافت جوشگاه حاصل از پرتودرمانی هستند. دیگر عوارض مانند خستگی، درد، اضطراب یا افسردگی بر تمایل جنسی شما اثر می‌گذارند.

چقدر طول می‌کشد؟

بعد از پایان پرتودرمانی، تمایل جنسی بیش‌تر افراد به حال اول بر می‌گردد. بسیاری از عوارض جانبی جنسی بعد از پایان درمان از بین می‌روند. اما مشکلات تغییرات هورمونی و باروری گاهی برای بقیه عمر باقی می‌مانند. اگر بتوانید بعد از پایان پرتودرمانی بچه‌دار شوید پرتودرمانی انجام شده سلامت نوزاد و شما را به خطر نخواهد انداخت.

بسیار مهم است که مرد و زن در طول پرتودرمانی، با همسر خود درباره احساسات، نگرانی‌ها و اینکه ترجیح می‌دهند چگونه همدم هم باشند، راحت و روراست برخورد کنند.

مسائلی که زنان باید با پزشک یا پرستار در میان بگذارند:

• باروری. اگر می‌خواهید بعد از پایان پرتودرمانی باردار شوید، موضوع را پیش از شروع درمان با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارید. او راه‌های حفظ باروری مانند نگهداری تخمک‌های شما برای استفاده در آینده را پیش پای شما می‌گذارد.
• مشکلات جنسی. شاید مشکلات جنسی داشته باشید یا نداشته باشید. پزشک یا پرستار می‌توانند شما را از مشکلات و عوارض جانبی آگاه کنند و راه‌هایی برای تطابق با آنها پیش ‌پای شما بگذارند.
• جلوگیری از بارداری. بسیار مهم است که در طول پرتودرمانی باردار نشوید. پرتودرمانی به جنین در هر مرحله از بارداری که باشد آسیب می‌رساند. اگر هنوز یائسه نشده‌اید، با پزشک یا پرستار در مورد راه‌های مناسب جلوگیری و اجتناب از بارداری صحبت کنید.
• بارداری. اگر باردار هستید حتماً به پزشک یا پرستار خود بگویید.
• واژن خود را بکشید. تنگی واژن برای زنانی که پرتودرمانی لگن می‌شوند از مشکلات رایج است. این عارضه ممکن است به دردناک شدن ارتباط جنسی بینجامد. برای کمک به رفع این مشکل از گشادکننده (وسیله‌ای که به آرامی ‌بافت‌های واژن را می‌کشد) استفاده کنید. از پزشک یا پرستار خود محل تهیه و طرز استفاده از گشادکننده را بپرسید.
• نرم‌سازی (با چرب کردن). برای مرطوب نگه داشتن واژن در طول روز، از لوسیون‌های مخصوص استفاده کنید. برای ارتباط جنسی از نرم‌کننده‌هایی که مواد اصلی آنها آب یا روغن‌های کانی (مانند گلیسیرین و وازلین) است استفاده کنید.
• ارتباط جنسی. از پزشک یا پرستار خود از درست یا نادرست بودن ارتباط جنسی در طی پرتودرمانی بپرسید. بیش‌تر زنان می‌توانند ارتباط جنسی داشته باشند، اما بهتر است سؤال کنید و اطمینان حاصل کنید. اگر ارتباط به‌خاطر خشکی واژن دردناک می‌شود، از نرم‌کننده‌هایی که مواد اصلی آنها آب یا روغن‌های کانی است استفاده کنید.

اگر می‌خواهید در آینده بچه دار شوید این مسأله را با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارید.

مسائلی که مردان باید با پزشک یا پرستار در میان بگذارند:

• باروری. اگر فکر می‌کنید می‌خواهید در آینده پدر شوید، این موضوع را پیش از شروع پرتودرمانی با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارید. او با شما درباره راه‌های حفظ باروری پیش از شروع درمان مثل ذخیره اسپرم صحبت خواهد کرد. اسپرم شما باید قبل از شروع درمان ذخیره شود.
• ناتوانی جنسی. پزشک یا پرستار شما را از اینکه دچار ناتوانی جنسی می‌شوید یا نه، و چقدر این عارضه طول می‌کشد، آگاه می‌سازند. پزشک می‌تواند دارو یا درمان‌های مفید را تجویز کند.
• ارتباط جنسی. از درست یا نادرست بودن داشتن ارتباط جنسی در طول پرتودرمانی بپرسید. بیش‌تر مردان می‌توانند ارتباط جنسی داشته باشند اما برای اطمینان بیش‌تر، بهتر است بپرسید.

اگر می‌خواهید در آینده پدر شوید، اسپرم شما باید پیش از شروع درمان ذخیره شود.

عوارض پوستی

عوارض پوستی چیست؟

پرتودرمانی می‌تواند موجب تغییراتی در پوست ناحیه تحت درمان شود. چند عارضه رایج پوستی در زیر شرح داده شده‌اند:

• سرخی. ممکن است پوست ناحیه تحت درمان به آفتاب سوختگی یا برنزه شدن شدید یا خفیف شبیه باشد. این عارضه ممکن است در بخشی از بدن که تحت درمان باشد رخ ‌دهد.
• خارش شدید. پوست ناحیه تحت درمان ممکن است آنقدر خارش داشته باشد که دائم بخواهید پوست خودرا بخارانید. این امر مشکلاتی به‌وجود می‌آورد، زیرا خاراندن زیاد منجر به خراشیدگی پوست و عفونت می‌شود.
• پوست خشک و جدا شونده. وقتی دچار این عارضه می‌شوید که در ناحیه تحت درمان پوست شما خیلی خشک می‌شود، خشک‌تر از حد عادی. در واقع گاهی پوست آنقدر خشک می‌شود که کنده می‌شود، مانند زمانی‌که آفتاب سوخته می‌شوید.
• واکنش مرطوب. پرتودرمانی سلول‌های پوست در ناحیه تحت درمان را از بین می‌برد و موجب می‌شود پوست شما سریع‌تر از اینکه ترمیم شود، کنده شود. در این صورت، دچار جراحت و زخم می‌شود. پوست ناحیه تحت درمان ممکن است مرطوب، زخمی ‌یا دچار عفونت شود. این مشکل در محل چین‌های پوستی مانند نشیمنگاه، پشت گوش و زیر پستان شایع‌تر است. در جا‌هایی مانند گردن نیز که پوست نازک است، این عارضه قابل مشاهده است.
• تورم پوست. پوست شما در ناحیه تحت درمان ممکن است ورم یا پف کند.

چرا رخ می‌دهد؟

پرتودرمانی موجب تخریب و مرگ سلول‌های پوست می‌شود. سلول‌های پوست در افرادی که هر روز پرتودرمانی می‌شوند، زمان کافی برای ترمیم نخواهند داشت. عوارض پوستی در هر بخشی از بدن که پرتو دریافت کند رخ می‌دهد.

چقدر طول می‌کشد؟

عوارض پوستی ۱ هفته پس از شروع پرتودرمانی ظاهر می‌شوند. بسیاری از این عوارض با گذشت چند هفته از پایان درمان بر طرف می‌شوند. اما گاهی حتی پس از پایان پرتودرمانی نیز برخی از این عوارض باقی می‌مانند. پوست تحت تابش پرتو همیشه تیره‌تر و لکه‌دار به نظر می‌آید. پوست ممکن است خشک‌تر و ضخیم‌تر از گذشته به نظر برسد. همچنین زودتر می‌سوزید و به آفتاب حساس‌تر می‌شوید. در ناحیه تحت درمان همیشه احتمال دارد مبتلا به سرطان پوست بشوید. از برنزه کردن پوست اکیداً خودداری کنید و با کلاه، آستین بلند، شلوار بلند ضدآفتاب با SPF بالا تر از ۳۰، خود را از آفتاب محافظت کنید.

راه‌های مهار

• مراقبت از پوست. وقتی پرتودرمانی می‌کنید خیلی مراقب پوست خود باشید. با آن به ملایمت رفتار کنید و از کیسه کشیدن و خاراندن ناحیه تحت درمان خودداری کنید. همچنین از کرم‌هایی که پزشک تجویز می‌کند استفاده کنید.

وقتی پرتودرمانی می‌کنید خیلی مراقب پوست خود باشید. با آن ملایم رفتار کنید و از کیسه کشیدن و خاراندن ناحیه تحت درمان خودداری کنید.

• مواد خیلی داغ یا خیلی سرد را روی پوست خود قرار ندهید. از کیسه آب گرم، کیسه یخ یا هر چیز داغ یا سرد دیگر در ناحیه تحت درمان استفاده نکنید. همین‌طور بدن را نیز باید با آب ولرم بشویید.
• وقتی دوش می‌گیرید یا استحمام می‌کنید پوست خود را با ملایمت بشویید. می‌توانید هر روز دوش آب ولرم بگیرید. اگر می‌خواهید حمام آب ولرم بروید، یک روز در میان باشد و بیش‌تر از ۳۰ دقیقه در آب نمانید. چه دوش می‌گیرید، چه استحمام می‌کنید، از صابون ملایم استفاده کنید و دقت کنید حاوی خوشبوکننده یا ضدبو نباشد. خود را با حوله لطیف و به‌آرامی ‌خشک کنید، با حوله پوستتان را محکم مالش ندهید. دقت کنید که نشانه‌های جوهری را که برای پرتودرمانی نیاز دارید پاک نکنید.

دقت کنید که نشانه‌های جوهری پرتودرمانی را پاک نکنید.

فقط از لوسیون‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی که پزشک یا پرستار توصیه می‌کنند استفاده کنید. اگر در حال استفاده از کرمی‌ هستید که برای مشکل پوستی یا آکنه تجویز شده است، باید پیش از شروع پرتودرمانی به پزشک یا پرستار خود بگویید. پیش از استفاده از هر یک از این محصولات با پزشک یا پرستار خود هماهنگی کنید:

• وان پر کف
• نشاسته ذرت
• کرم
• دئودورانت
• مو بر‌ها
• آرایش
• روغن
• پماد (مرهم)
• عطر
• پودر
• صابون
• کرم ضدآفتاب

اگر در روز‌های پرتودرمانی از محصولات پوستی استفاده می‌کنید، آنها را دست کم ۴ ساعت پیش از جلسه استفاده کنید.

• مکان‌های سرد و مرطوب. پوست شما در محل‌های سرد و مرطوب بسیار راحت‌تر است. می‌توانید با گذاشتن یک کاسه آب روی رادیاتور یا استفاده از دستگاه‌های بخور، اتاق‌ها رامرطوب کنید. اگر از دستگاه بخور استفاده می‌کنید دستورالعمل آن را مطالعه کنید تا از تجمع باکتری جلوگیری شود.
• پارچه‌های نرم. از لباس و ملافه لطیف استفاده کنید، مانند آنهایی که از پنبه ساخته شده‌اند.
• لباس‌هایی مانند کرست و جوراب شلواری که تنگ یا مزاحم تبادل هوا هستند، نپوشید.
• پوست خود را هر روزه از آفتاب محافظت کنید. آفتاب گاهی حتی در روز‌های ابری و زمانی‌که برای چند دقیقه بیرون هستید پوست شما را می‌سوزاند. به ساحل نروید و حمام آفتاب نگیرید. وقتی بیرون می‌روید، کلاه لبه بلند، پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشید. در مورد لوسیون‌های ضدآفتاب با پزشک یا پرستار صحبت کنید. ممکن است ضدآفتاب با SPF بالای ۳۰ تجویز کند. شما باید از پوست خود را از خورشید، حتی پس از درمان، محافظت کنید زیرا در تمام عمر خطر ابتلا به سرطان پوست وجود دارد.
• از تخت‌های برنزه ساز پوست (سولاریوم) استفاده نکنید. این تخت‌ها شما را در معرض پرتوهای زیان‌آور مانند پرتوهای خورشید قرار می‌دهند.
• نوار چسب. روی پوست ناحیه تحت درمان از بانداژ، چسب زخم یا انواع دیگر نوار چسب استفاده نکنید. با پزشک یا پرستار درباره راه‌های پانسمان بدون استفاده از نوار چسب صحبت کنید.
• اصلاح کردن. از پزشک یا پرستار خود بپرسید که می‌توانید موی ناحیه درمان را بتراشید یا نه. اگر اصلاح می‌کنید، از ماشین اصلاح برقی استفاده کنید و از لوسیون قبل از اصلاح استفاده نکنید.
• ناحیه مقعدی. اگر پرتودرمانی در ناحیه مقعدی دارید احتمالاً دچار عوارض پوستی می‌شوید. این عوارض معمولاً بعد از اجابت مزاج بدتر می‌شوند. پس از شستشو، خود را با دستمال کودک خشک کنید. درباره لگن آب گرم از پرستار خود بپرسید (وان کوچکی از آب گرم که روی آن می‌نشینند و زیر نشیمنگاه و باسن را پوشش می‌دهد).
• با پزشک یا پرستار صحبت کنید. برخی عوارض پوستی ممکن است جدی باشد. گروه درمان شما هر بار که به پرتودرمانی می‌روید عوارض پوستی شما را بررسی می‌کنند. به ‌محض مشاهده هر عارضه، گزارش دهید.
• دارو. دارو‌ها گاهی برای برخی عوارض پوستی مفیدند، از جمله لوسیون‌ها برای خشکی یا خارش پوست، آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌ها و دارو‌های دیگر برای کاهش التهاب و خارش.

عوارض حلقی

عوارض حلقی چیست؟

پرتودرمانی گردن و سینه گاهی موجب التهاب یا جراحت بافت پوشاننده می شودکه به این مشکل التهاب مری می‌گویند. احساس می‌کنید غده‌ای در گلو وجود دارد یا سوزش در قفسه سینه یا گلو را حس می‌کنید ممکن است در بلع غذا مشکلی داشته باشد.

چرا رخ می‌دهند؟

پرتودرمانی به نواحی پر رنگ ممکن است سبب عوارض ناحیه گلو شود.

پرتودرمانی گردن و سینه موجب عوارض در گلو می‌شود؛ زیرا، پرتو درمانی نه تنها سلول‌های سرطان را نابود می‌کند، بلکه به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌رساند. شدت عوارض گلو در شما به میزان پرتویی که دریافت می‌کنید، دریافت شیمی‌درمانی، مصرف هم‌زمان سیگار و الکل بستگی دارد.

چقدر طول می‌کشد؟

با گذشت ۲ تا ۳ هفته از آغاز پرتودرمانی ممکن است، متوجه تغییرات در گلوی خود ‌شوید. به احتمال زیاد ۴ تا ۶ هفته پس از پایان درمان احساس بهبودی خواهید کرد.

راه‌های مهار

• وقتی گلوی شما زخمی‌است مواظب تغذیه خود باشید.
• خوراکی‌هایی را بخورید که بلع آنها راحت است.
• خوراکی‌ها را برای اینکه راحت‌تر بخورید تکه‌تکه، خرد یا مخلوط کنید.
• غذا‌های آبدار و نرم مانند غلات پخته، پوره سیب‌زمینی و املت بخورید.
• غذا‌ها را با آب گوشت، سس، سوپ آبکی، ماست و مایعات دیگر نرم و خیس کنید.
• نوشیدنی‌های خنک بنوشید.
• نوشیدنی‌ها را با نی جرعه‌جرعه بخورید.
• غذا‌های خنک یا هم دمای اتاق بخورید.
• ‌چاشت و نیم‌چاشت‌های سبک بخورید. کم‌تر غذا خوردن در هر وعده آسان‌تر است. بهتر است به‌جای روزانه ۳ وعده سنگین، ۵ یا ۶ چاشت و نیم‌چاشت سبک بخورید.
• خوراکی و نوشیدنی‌هایی انتخاب کنید که پروتئین و کالری بالا دارند. وقتی بلع مشکل است کم‌تر می‌خورید و وزن کم می‌کنید. ثابت نگه داشتن وزنتان در طول پرتودرمانی اهمیت بسیار دارد. خوراکی و نوشیدنی‌هایی را بخورید که پروتئین و کالری بالا دارند. به جدول خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که کالری و پروتئین بالا دارند سر بزنید.
• وقتی می‌خورید و می‌آشامید راست بنشینید و سر خود را اندکی به جلو خم کنید. تا ۳۰ دقیقه پس از صرف غذا راست بنشینید یا بایستید.
• چیز‌هایی را که گلوی شما را می‌سوزاند یا می‌خراشد نخورید. از جمله:
  • غذا‌ها و نوشیدنی‌های داغ؛
  • خوراکی‌های تند و ادویه‌دار؛
  • خوراکی‌ها و آبمیوه‌هایی که اسید زیاد دارند، مانند گوجه فرنگی و پرتقال؛
  • خوراکی‌های برنده و ترد مانند چیپس‌های سیب‌زمینی و ذرت؛
  • تمام انواع دخانیات از جمله سیگار، پیپ، سیگار برگ تنباکوی جویدنی (ناس)؛
  • نوشیدنی‌های الکلی.
• با کارشناس امور تغذیه صحبت کنید او می‌تواند جهت حفظ وزن با تغذیه کافی به شما کمک کند. از جمله کارهای کارشناس تغذیه انتخاب غذاهایی است که کالری و پروتئین بالا دارند و بلع آنها راحت است.
• با پزشک یا پرستار صحبت کنید. اگر متوجه تغییرات در گلوی خود مانند مشکل در بلع، احساس گرفتگی گلو یا سرفه هنگام خوردن و آشامیدن شدید پزشک یا پرستار خود را خبر کنید. همچنین اگر درد دارید یا وزن کم کرده‌اید به او بگویید. پزشک دارو‌هایی برای برطرف کردن این عوارض به شما می‌دهد، مانند آنتی اسید، ژلی که گلوی شما را پوشش دهد و مسکن.

در این موارد پزشک یا پرستار را خبر کنید: در بلع مشکل دارید در گلوی خود احساس گرفتگی دارید وقت خوردن یا نوشیدن سرفه می‌کنید.

عوارض ادراری مثانه‌ای

این عوارض چیستند؟

پرتودرمانی گاهی موجب مشکلاتی در مثانه و دفع ادرار می‌شود از جمله:

• سوزش یا درد هنگام شروع به دفع ادرار یا بعد از خالی شدن مثانه
• دشواری در شروع به دفع ادرار
• دشواری در خالی کردن مثانه
• نیاز فوری و مکرر برای دفع ادرار (به اصطلاح تکرر ادرار)
• التهاب مثانه، نوعی التهاب در دستگاه دفع ادرار
• بی‌اختیاری، وقتی که اختیار جریان ادرار را ندارید، به‌خصوص هنگام عطسه یا سرفه
• نیاز مکرر به برخاستن از خواب برای دفع ادرار
• خون در ادرار
• گرفتگی عضله‌ مثانه که به دردناکی گرفتگی‌ دردناک عضلانی است.

پرتودرمانی در ناحیه مشخص‌شده گاهی موجب عوارض درمثانه و دفع ادرار می‌شود.

چرا رخ می‌دهند؟

در پرتودرمانی ناحیه پروستات یا مثانه ممکن است مشکلات ادراری مثانه‌ای ایجاد شود. پرتودرمانی به سلول‌های سالم دیواره مثانه و دستگاه دفع ادرار آسیب می‌رساند و موجب التهاب، زخم، و عفونت می‌شود.

چقدر طول می‌کشد؟

مشکلات مثانه و دفع ادرار اغلب ۳ تا۵ هفته پس از شروع پرتودرمانی ظاهر می‌شوند. بیش‌تر مشکلات ۲ تا ۸ هفته بعد از پایان درمان، بر طرف می‌شوند.

راه‌های مهار

• مایعات زیاد بنوشید. روزانه ۶ تا ۸ لیوان. آنقدر بنوشید تا ادرار شما به رنگ زرد روشن در آید.
• از قهوه، چای پر رنگ، الکل، ادویه‌ها و هرگونه دخانیات بپرهیزید.
• اگر فکر می‌کنید مشکلات مثانه و دفع ادرار دارید با پزشک یا پرستار در میان بگذارید. ممکن است او جهت رد احتمال عفونت آزمایش ادرار درخواست کند.
• اگر بی‌اختیاری دارید حتماً با پزشک یا پرستار خود مشورت کنید ممکن است شما را به یک فیزیوتراپ ارجاع دهند تا مورد ارزیابی مشکل قرار گیرید. فیزیوتراپ با پیشنهاد تمرین‌هایی ممکن است سبب بهبود کنترل مثانه شود.
• اگر عوارض از عفونت ناشی شود، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. دارو‌های دیگر به شما در دفع ادرار، کاهش درد یا سوزش و کاهش گرفتگی عضلات مثانه کمک می‌کند.

روزانه ۶ تا ۸ لیوان مایعات بنوشید.

عوارض جانبی دیررس پرتودرمانی

• عوارض مغزی
• ناباروری
• عوارض مفصلی
• ادم لنفاوی
• عوارض دهانی
• سرطان ثانویه

عوارض دیررس آنهایی هستند که حداقل ۶ ماه بعد از پایان پرتودرمانی رخ می‌دهند. عوارض دیررس عوارض جانبی نادری هستند اما گاهی رخ می‌دهند. پس داشتن مراقبت‌های پیگیری به‌وسیله سرطان‌شناس متخصص پرتودرمانی یا پرستار حرفه‌ای در ادامه زندگی اهمیت دارد.

دچار شدن شما به عوارض جانبی به این موارد بستگی دارد:

• بخشی از بدن که تحت درمان بوده
• میزان و طول مدت پرتودرمانی
• انجام همزمان شیمی‌درمانی، قبل، بعد یا در طول پرتودرمانی

پزشک یا پرستار عوارض جانبی دیررس را به شما می‌گویند و راه‌های جلوگیری، نشانه‌های مورد نظر و چگونگی درمان در صورت رخداد را به شما توصیه می‌کنند.

برخی از این عوارض مشکلات مغزی، مفصلی، ادم لنفاوی، مشکلات دهانی و ناباروری و سرطان‌های ثانویه هستند.

عوارض مغزی

عوارض مغزی چیست؟

عوارض ناشی از پرتودرمانی مغز گاهی ماه‌ها یا سال‌ها بعد از پایان دوره درمان رخ می‌دهد، این عوارض شامل از دست دادن حافظه، مشکل در حل مسائل ریاضی، مشکلات حرکتی، بی‌اختیاری، ناتوانی در فکر کردن یا تغییر شخصیت هستند. گاهی سلول‌های مرده تومور، در مغز توده‌ای تشکیل می‌دهند که به آن مردگی بافت در اثر پرتو می‌گویند.

راه‌های مهار

در بقیه عمر خود باید پزشک یا پرستار به‌طور مرتب شما را معاینه کنند. اگر عوارض دارید باید تحت آزمون‌هایی قرار گیرید تا مشخص شود این علائم مربوط به سرطاناست یا عوارض دیررس.

اگر عوارض دیررس دارید، پزشک یا پرستار حرفه‌ای شما این کار‌هارا انجام می‌دهند:

• درباره مهار عوارض جانبی دیررس با شما صحبت می‌کنند.
• ممکن است شما را برای کمک به مشکلات ناشی از عوارض دیررس، به یکی از متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی، کار درمانی یا گفتاردرمانی ارجاع دهند.
• گاهی برای رفع علائم، دارو تجویز می‌کنند. یا جراحی را توصیه می‌کنند

ناباروری

ناباروری چیست؟

ناباروری مردان، ناتوانی در باردار کردن همسر و ناباروری زنان، ناتوانی در باردار شدن است.

راه‌های پدر شدن برای مردان نابارور:

• اسپرم اهدایی: به معنی باردار کردن زن با اسپرم مرد دیگر است.
• فرزند خواندگی. پذیرفتن مسئولیت قانونی بچه دیگران و بزرگ کردن او مانند فرزند خود.

راه‌های مادر شدن برای زنان نابارور

• جنین (رویان) اهدایی: زوج دیگری تخمک بارور شده‌‌ای اهدا می‌کنند و پزشک آن را در رحم شما قرار می‌دهد تا رشد کند و به دنیا بیاید.
• تخمک‌های اهدایی. یک تخمک(اهدایی فرد دیگر) که با اسپرم همسر شما بارور شده است. پزشک تخمک بارور شده را درون رحم شما قرار می‌دهد تا رشد کند.
• جایگیری. زن دیگری بچه شما را حمل می‌کند و به دنیا می‌آورد. او می‌تواند تخمک خود را که با اسپرم همسر شما بارور شده است اهدا کند.
• فرزند خواندگی. پذیرفتن مسئولیت قانونی بچه دیگران و بزرگ کردن او مانند فرزند خود.

عوارض مفصلی

عوارض مفصلی چیست؟

پرتودرمانی گاهی باعث ایجاد بافت جوشگاه یا ضعف در بافت‌های اندام تحت درمان می‌شود. این امر ممکن است موجب ناتوانی حرکتی در مفاصل شما شود، از جمله فک، شانه‌ یا لگن. عوارض مفصلی ماه‌ها یا سال‌ها پس از پایان پرتودرمانی بروز کنند.

راه‌های مهار

به نشانه‌های اولیه عوارض مفصلی توجه کنید، از جمله:

• ناتوانی در باز کردن کامل دهان
• درد در حرکات خاص مانند وقتی که دست به سرتان می‌زنید و دست در جیب پشتتان می‌کنید. با پزشک یا پرستار صحبت کنید. او شما را برای ارزیابی مشکلات مفصلی به کارشناس فیزیوتراپی معرفی می‌کند. فیزیوتراپ می‌تواند به شما تمریناتی جهت کاهش درد، افزایش توانایی و بهتر شدن حرکات بدهد.

ادم لنفاوی

ادم لنفاوی چیست؟

به تورم در دست یا پا که در اثر زیاد شدن مایع لنفی باشد ادم لنفاوی می‌گویند که در اثر برداشتن غدد لنفاوی هنگام جراحی یا آسیب دیدن آنها هنگام پرتودرمانی رخ می‌دهد. اگر دست یا پای شما در نزدیکی محل درمان تورم دارد، به پزشک یا پرستار اطلاع دهید.

راه‌های مهار

• با پزشک یا پرستار خود ملاقات کنید. از احتمال ابتلا به ادم لنفاوی و راه‌های جلوگیری از آن را بپرسید. پزشک یا پرستار ممکن است ورزش، دارو یا باند فشاری (پوشش‌های مخصوصی برای دست و پا) پیشنهاد می‌کنند. ممکن است از شما بخواهند نزد کارشناس فیزیوتراپی بروید.
• فعال باشید. ورزش به جلوگیری و درمان ادم لنفاوی کمک می‌کند. از پزشک، پرستار یا متخصص فیزیوتراپی درباره ورزش‌هایی که برای شما بی‌خطر هستند بپرسید.
• مراقب دست و پای خود باشید.
• دست کم روزی یک بار از لوسیون پوست استفاده کنید.
• از آفتاب سوختگی جلوگیری کنید. از ضدآفتاب با SPF بالای ۳۰ استفاده کنید و در هوای آفتابی پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشید.
• هنگام باغبانی وآشپزی از دستکش استفاده کنید.
• ناخن‌های پای خود را صاف بگیرید، ناخن‌های دست را از ته نگیرید. و پوست دور ناخن‌ها را نگیرید.
• پا‌های خود را پاکیزه نگه دارید و جوراب‌های خشک نخی بپوشید.
• بریدگی‌ها را با آب و صابون بشویید سپس از پماد‌های ضد باکتری استفاده کنید.
• از سرما یا گرمای زیاد مانند استفاده از کیسه آب گرم و کیسه یخ خودداری کنید.
• به دست و پای خود فشار نیاورید. مثلاً وقتی می‌نشینید پا‌هایتان را روی هم نیندازید یا سنگینی کیفتان را به سمتی که درمان شده تحمیل نکنید.
• لباس‌های گشاد که کمر یا آستین تنگ ندارند بپوشید.

به نشانه‌های اولیه ادم لنفاوی توجه کنید. اگر این موارد پیش آمد پزشک یا پرستار را باخبر سازید.

• درد یا احساس سنگینی در دست یا پا
• احساس سفتی در دست یا پا
• مشکل در پوشیدن کفش یا انگشتر
• ضعف در دست یا پا
• سرخی، تورم یا دیگر نشانه‌های عفونت

عوارض دهانی

عوارض دهانی چیست؟

پرتودرمانی در سر و گردن گاهی موجب عوارض جانبی دیررس در دهان شما می‌شود، از جمله خشکی دهان، پوسیدگی دندان‌ها یا آسیب‌دیدگی استخوان فک.

راه‌های مهار

• نزد دندانپزشک بروید. بهتر است در ۶ ماه اول پس از پایان پرتودرمانی هر ماه یا ۲ ماه یکبار پیش دندانپزشک بروید. در طول این مدت، دندانپزشک عوارض در دهان، دندان‌ها و فک شما را بررسی می‌کند.
• فک خود را ورزش دهید. دهان خود را روزانه۲۰ بار تا جایی که منجر به درد نشود، باز کنید و ببندید. بهتر است حتی اگر فک شما آسیب ندیده است این کار را ۳ بار در روز انجام دهید.
• از دندان‌ها و لثه‌های خود به خوبی مراقبت کنید. دندان‌های خود را پس از غذا و پیش از خواب مسواک بزنید و با نخ دندان پاک کنید، همچنین از درمان‌های روزانه فلوراید استفاده کنید.
• پیش از جراحی دندان یا لثه از دندانپزشک بخواهید با سرطان‌شناس متخصص پرتودرمانی که شما را درمان کرده است تماس بگیرد.دندان در ناحیه‌ای که پرتو دریافت کرده است نباید کشیده شود. شاید راه‌های دیگری غیر از جراحی وجود داشته باشد.

سرطان ثانویه

سرطان ثانویه چیست؟

با گذشت سال‌ها، پرتودرمانی گاهی می‌تواند موجب ابتلا به یک سرطان دیگر شود.

این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد.

راه‌های مهار

باید در بقیه عمر خود با سرطان‌شناس متخص پرتودرمانی و پرستار حرفه‌ای خود جلسات معاینه داشته باشید تا احتمال بروز سرطان را بررسی کنند. این بررسی هم برای سرطانی است که داشتید و درمان شدید، هم برای سرطان جدیدی که ممکن است به آن مبتلا شوید.

پرسش‌هایی که باید از پزشک یا پرستار بپرسید

به چند سؤال که گاهی لازم است از پزشک یا پرستار خود بپرسید اشاره می‌کنیم. اگر می‌خواهید، پاسخ‌ها را بنویسید تا بعداً آنها را دوباره دوره کنید.

از چه نوع پرتودرمانی استفاده می‌کنم؟

• پرتودرمانی چگونه کمک می‌کند؟
• دوره پرتودرمانی چقدر طول می‌کشد؟
• در طول پرتودرمانی به چه عوارض جانبی ممکن است دچار شوم؟
• آیا این عوارض، بعد از پایان پرتودرمانی از بین می‌روند یا نه؟
• بعد از پایان پرتودرمانی، به چه عوارض دیررسی ممکن است دچار شوم؟
• برای مهار این عوارض جانبی چه کاری از من ساخته است؟
• شما برای مهار این عوارض جانبی چه می‌کنید؟
• چگونه اطلاعات خود را از پرتودرمانی بیش‌تر کنم؟

فهرست خوراکی‌ها و مایعات

مایعات صاف‌شده

خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که کالری و پروتئین بالا دارند

خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که هضم آنها برای معده آسان است

مایعات صاف‌شده

اگر اسهال دارید این فهرست به شما کمک می‌کند. برای اطلاعات بیش‌تر «اسهال» را ببینید.

نوع مایعات	در بر گیرنده …
سوپ‌ها	بویون(bouillon) آب گوشت کم چربی و سبک کنسومه(سوپ رقیق) سوپ مخلوط سبزی
نوشیدنی‌ها	آب سیب نوشیدنی‌های گازدار آب توت قرمز یا انگور نوشیدنی‌های با طعم میوه میوه‌های له شده نوشیدنی‌های ورزشی چای آب
تنقلات شیرین	یخ‌های میوه‌ای بدون تکه‌های میوه یخ‌های میوه‌ای بدون شیر عسل ژله دسر ژلاتینی ساده بستنی یخی

خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که کالری یا پروتئین بالا دارند

اگر دنبال راه‌هایی می‌گردید که وزنتان ثابت بماند این فهرست به شما کمک می‌کند. برای اطلاعات بیش‌تر به «آیا هنگام پرتودرمانی برنامه غذایی خاصی را باید رعایت کرد؟» و «عوارض حلقی» سربزنید.

نوع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها	در بر گیرنده …
سوپ‌ها	سوپ‌های خامه‌ای
نوشیدنی‌ها	شیک‌های فوری صبحانه شیر و بستنی‌ها شیر طبیعی و کامل (به‌جای شیر کم‌چربی یا بدون سرشیر)
وعده‌های اصلی و خوراکی‌های دیگر	انواع لوبیا، تره‌بار(legumes) کره، مارگارین یا روغن
	پنیر مرغ، ماهی یا گوشت پنیر لور پنیر خامه‌ای روی بیسکویت یا کرفس ژامبون تنوری انواع تخم مرغ به‌صورت املت، تنوری یا آب پز کلوچه آجیل، دانه‌ها، جوانه گندم کره بادام زمینی
دسر‌ها و تنقلات شیرین دیگر	فرنی‌ها ماست یخی بستنی پودینگ‌ها ماست
جایگزین‌ها و مکمل‌ها	فرنی‌ها ماست یخی بستنی پودینگ‌ها ماست شیر خشک افزوده به غذا (پودینگ، شیر و بستنی‌ها یا املت) مکمل‌های با پروتئین بالا مانند Ensure (نام یک محصول تجارتی است که حاوی پروتئین بالاست) و صبحانه آماده Carnation (در ایران احتمالاً محصولات دیگر و با نام‌های دیگر وجود داشته باشد)

خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که هضم آنها راحت است

اگر اسهال، تهوع یا استفراغ دارید این فهرست به شما کمک می‌کند. برای اطلاعات بیش‌تر «اسهال» و «تهوع و استفراغ» را ببینید.

نوع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها	در بر گیرنده …
سوپ‌ها	آب گوشت رقیق مرغ یا گوشت گوساله
نوشیدنی‌ها	نوشیدنی‌های گاز دار آب توت قرمز یا انگور نوشیدنی‌ها با طعم میوه میوه‌های له شده نوشیدنی‌های ورزشی چای آب
چاشت‌ها و نیم‌چاشت‌ها	سیب‌زمینی آب‌پز مرغ، کبابی یا پخته بدون پوست بیسکویت‌ها کره گندم رشته فرنگی، ماکارونی بلغور جو دوسر چوب شور برنج نان برشته (سوخاری)
تنقلات شیرین	کیک سفید و سبک (بدون کره تهیه شده از سفیده تخم‌مرغ. در غرب به آن کیک غذای فرشته می‌گویند) کنسرو هلو ژلاتین شربت ماست

این مقاله یکی از مقاله‌های ویژه مبتلایان به سرطان است. در اینجا چند مقاله مفید دیگر را معرفی می‌کنیم:

• درمان زیست‌شناختی
• شما و شیمی‌درمانی
• راهنمایی‌های خوردن برای بیماران سرطان (قبل، در طول و بعد از درمان)
• ارزیابی طب مکمل و جایگزین
• مهار درد (پشتیبانی از افراد مبتلا به سرطان)
• عود سرطان
• صرف زمان (پشتیبانی برای افراد مبتلا به سرطان)