مواد غذایی گیاهی

مواد غذایی گیاهی

موادی که به‌طور طبیعی در گیاهان، جانوران، قارچ‌ها (قارچ‌های خوراکی یا کلاهک‌دار)، و باکتری‌ها (مانند پروبیوتیک‌ها) وجود دارند و خطر بیماری را کاهش می‌دهند را اجزای غذایی فعال از نظر زیست شناختی (BAFCs یا BiologicallyActive Food Constituents) می‌نامند. تحقیقات به عمل آمده حاکی از آن است که شاید خوردن غذاهای حاوی BAFCs خطر سرطان را کاهش دهد. اکثر تحقیقاتی که درباره BAFCs صورت گرفته است به مواد شیمیایی گیاهی(فیتوکمیکال ها یا Phytochemicals) مربوط می‌شود، که این مواد شیمیایی به‌طور طبیعی در گیاهان وجود دارند.

مواد شیمیایی گیاهی تقریباً در تمام میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند و شامل مواد زیر می‌باشند:

• کاروتنوئیدها، موادی شیمیایی که باعث نارنجی یا زرد رنگ شدن میوه‌ها و سبزیجات از قبیل هویج و سیب‌زمینی شیرین می‌شوند؛ بتاکاروتنوئید نمونه‌ای از این مواد است فنولیک‌ها، گروهی از مواد که در بسیاری از گیاهان، ادویه، سبزیجات، میوه‌ها، و چای سبز وجود دارند.
• ترکیبات آلی گوگرد، موادی که در سبزیجات خانواده چلیپاییان (مانند بروکلی و کلم) و سبزیجات جنس سیر یا Allium (مانند سیر، تره فرنگی، و پیاز) یافت می‌شوند.
• دیگر مواد غذایی رایج حاوی BAFCs که ممکن است از برخی از انواع سرطان پیشگیری کنند، شامل گوجه‌فرنگی، اسفناج ، شراب قرمز، مرکبات، زردچوبه (ادویه‌ای که در کاری یا غذای هندی پر ادویه وجود دارد)، توت (میوه سته یا سته‌ای)، سویا، و برخی از گوشت‌ها ولبنیات می‌باشند.

مواد شیمیایی که در گیاهان یافت می‌شوند به طرق مختلف از بدن در برابر سرطان محافظت می‌کنند، و احتمال دارد مواد شیمیایی گیاهی مختلف با هم عمل کنند تا خطر سرطان را کاهش دهند. برخی از این مواد به تنظیم نمودن هورمون‌هایی مانند استروژن کمک می‌کنند. مواد دیگربر ضد رشد سرطان عمل می‌کنند یا التهاب را متوقف می‌سازند (والتهاب فرآیندی در بدن است که به مبارزه با عفونت کمک می‌کند و شاید در ایجاد برخی از بیماری‌ها نقش داشته باشد). تعداد زیادی از مواد شیمیایی گیاهی آنتی‌اکسیدان هستند و احتمال وارد شدن خسارت اکسایشی (خسارتی که اکسیدان‌هایی مانند توتون یا اوزون به سلول‌ها وارد می‌کنند) را کاهش می‌دهند.

سویا و سرطان پستان

رابطه بین سویا و خطر سرطان پستان پیچیده می‌باشد، و نتایج حاصل از مطالعات تحقیقاتی متناقض بوده است. در برخی از مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که امکان دارد فرآورده‌های سویا از بدن در برابر سرطان محافظت کنند؛ اما، در آزمایشات بالینی که بر روی انسان صورت گرفته رابطه محافظت کننده‌ای مشاهده نشده است. علاوه بر آن، برخی از مطالعات حاکی از آن است که شاید سویا مانند هورمون استروژن عمل کند، و این امر برای زنانی نگران‌کننده است که دچار نوعی سرطان پستان به نام سرطان پستان دارای گیرنده استروژن هستند و استروژن این سرطان را تشدید می‌کند. شواهد موجود حکایت از آن دارد که بعید است خوردن مقادیر نرمال (به‌عنوان مثال سه پرس در روز) از غذاهای تهیه شده از سویا، مانند شیر سویا یا توفو (پنیر نرم گیاهی که از عمل‌آوری شیر سویا با مواد ضد انعقادی مانند کلرید منیزیم یا اسیدهای رقیق تهیه می‌شود)، خطر رشد و گسترش سرطان پستان را افزایش دهد. اما مصرف کنسانتره (غلیظ شده) ایسوفلاون (نوعی استروژن گیاهی که در سویا یافت می‌شود) یا مکمل‌های سویا برای زنان یائسه توصیه نمی‌شود، زیرا امکان دارد این مواد در بدن آنها مانند استروژن عمل کنند.

لیکوپن و سرطان پروستات

لیکوپن یکی از کاروتنوئیدها می‌باشد و در فرآورده‌های گوجه‌فرنگی مانند سس گوجه‌فرنگی، در گریپ‌فروت و هندوانه یافت می‌شود. در تعداد معدودی از مطالعات که درباره مردان مبتلا به سرطان پروستات به عمل آمده است، نتایج حاصله حاکی از آن می‌باشد که شاید لیکوپن به کاهش یافتن خطر این سرطان کمک کند. اما هنوز رابطه مستقیمی بین مصرف لیکوپن و کاهش خطر سرطان پروستات ثابت نشده و این رابطه در تمام موارد مشاهده نمی‌شود. باید آزمایشات بالینی بیش‌تری صورت گیرد تا مشخص شود که آیا لیکوپن خطر سرطان پروستات را کاهش می‌دهد.

سبزیجات خانواده چلیپاییان

پیوند بین خوردن سبزیجات خانواده چلیپاییان و خطر سرطان‌های پستان، روده بزرگ و راست‌روده و تخمدان بررسی شده است. یافته‌های مقدماتی حاکی از آن است که امکان دارد این سبزیجات (مخصوصاً بروکلی) خطر این سرطان‌ها را کاهش دهند. در برخی از مطالعات به عمل آمده این نکته جالب مشاهده شده است که بین افراد مختلف از نظر نحوه متابولیسم (تجزیه شدن) ماده شیمیایی موجود در این سبریجات تفاوت‌های ژنتیکی وجود دارد. به‌نظر می‌آید این تفاوت‌ها بر خطر سرطان تأثیر می‌گذارد. احتمال دارد ژنتیک و مواد غذایی در ارتباط با خطر سرطان بر هم تأثیر متقابل داشته باشند.

افزودن مواد غذایی گیاهی به رژیم‌غذایی

گرچه در تعداد معدودی از آزمایشات بالینی گسترده مواد غذایی گیاهی را به پیشگیری سرطان ربط داده‌اند، شواهد موجود برای اشاره به این نکته کفایت می‌کند که افزودن مقدار بیش‌تری میوه و سبزی به رژیم غذایی ضرری ندارد. علاوه بر آن، محققان نشان داده‌اند خوردن میوه و سبزیجات فواید بهداشتی دیگری، مانند کم‌تر شدن خطر بیماری قلبی و سکته مغزی، به همراه دارد.

پیشنهادات زیر برای کمک به افزایش دادن مقدار BAFCsهای موجود در رژیم غذایی ارائه می‌شود:

• هدف باید این باشد که هر روز ۵ تا ۹ پرس میوه و سبزی مصرف شود، که این تقریباً برابر با دو فنجان میوه و ۲.۵ فنجان سبزی می‌باشد. باید میوه و سبزیجات را به غذاهایی که معمولاً صرف می‌شود اضافه نمود، و از میوه و سبزی به‌عنوان غذای سبک یا سرپایی (اسنک) استفاده کرد.
• باید میوه‌ها و سبزیجات تازه‌ای را امتحان نمود، و سبزیجاتی با رنگ‌های متنوع انتخاب کرد، به این منظور که رژیم غذایی تا حد امکان شامل مواد شیمیایی گیاهی متعدد و مختلفی باشد.
• مقدار میوه و سبزی مصرفی باید یادداشت شود.
• باید از پزشک یا متخصص تغذیه پرسش نمود که چگونه می‌توان مقدار بیش‌تری میوه و سبزی را در رژیم غذایی گنجاند.