Farsi
English
telegram
instagram
سرطان راجعه: (پرسش و پاسخ)
نکات کلیدی
|
۱. سرطان چیست؟
سرطان مجموعهای از چندین بیماری مرتبط است. تمام انواع سرطانها در سلولها – واحدهای تشکیلدهندۀ بافتها- آغاز میشوند. سرطانی که در اندامها و بافتهای توپر ایجاد میشود، تومور توپر نام دارد. سرطانی که در سلولهای خونی آغاز میشود لوکمی، میلوم مولتیپل یا لنفوم نام دارد.
بهطور طبیعی، با توجه به نیاز بدن، سلولها برای تشکیل دادن سلولهای جدید رشد کرده و تقسیم میشوند. هنگامیکه سلولها پیر شده و میمیرند، سلولهای جدید جایگزین آنها میشوند. گاهی این فرایند منظم دچار اختلال میشود. سلولهای جدید هنگامی تولید میشوند که بدن بهآنها نیازی ندارد، و سلولهای پیر در زمانیکه باید، از بین نمیروند.
این سلولهای اضافه تودهای بافتی را تشکیل میدهند که به آن غده یا تومور میگویند. تومورها میتوانند خوشخیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. تومورهای خوشخیم به دیگر بخشهای بدن سرایت نمیکنند، و بهندرت موجب خطرات جدی میشوند. تومورهای بدخیم میتوانند به دیگر بخشهای بدن سرایت کنند (متاستاز) و خطراتی جدی ایجاد کنند.
۲. سرطان اولیه چیست؟
سرطان میتواند در هر یک از اندام یا بافتهای بدن آغاز شود. به تومور اصلی، سرطان اولیه یا تومور اولیه میگویند. معمولاً این تومور را با توجه به آن بخش از بدن یا نوع سلولهایی که سرطان در آنها آغاز شده است، نامگذاری میکنند.
۳. متاستاز چیست و چگونه روی میدهد؟
متاستاز بهمعنای سرایت سرطان است. سلولهای سرطانی گاهی از تومور اولیه جدا شده و وارد جریان خون یا سیستم لنفاوی (سیستمی که مولد، ذخیرهکننده و حامل سلولهایی است که با عفونتها مبارزه میکنند) میشوند. سلولهای سرطانی به این شکل به دیگر بخشهای بدن سرایت میکنند.
در صورتیکه سلولهای سرطانی به بخش دیگری از بدن سرایت کنند و در آنجا توموری جدید ایجاد کنند، به این تومور جدید، تومور متاستاتیک میگویند. منشأ سلولهای موجود در تومور متاستاتیک، تومور اصلی است. این بدان معناست که برای مثال، اگر سرطان پستان به ریههاسرایت کند، تومور متاستاتیک در ریه، متشکل از سلولهای سرطانی پستان است (و نه سلولهای ریه). در این مورد، نام بیماری موجود در ریهها سرطان پستان متاستاتیک است (و نه سرطان ریه). ظاهر سلولهای سرطان پستان متاستاتیک در زیر میکروسکوپ، روی هم رفته شبیه به سلولهای سرطانی موجود در پستان است.
۴. سرطان به کدام بخشهای بدن سرایت میکند؟
سلولهای سرطانی میتوانند تقریباً به هر بخشی از بدن سرایت کنند. خیلی از اوقات سلولهای سرطانی به غدد لنفاوی (تودههایی گرد از جنس بافت لنفاوی) مجاور تومور اولیه (غدد لنفاوی منطقهای) سرایت میکنند. به این حالت درگیری غدد لنفاوی یا سرطان منطقهای میگویند.
سرطانی که به دیگر اندامها یا به غدد لنفاوی غیرمجاور تومور اولیه سرایت میکند، سرطان متاستاتیک میگویند. پزشکان، به این حالت، سرطان دوردست میگویند.
شایعترین نواحی متاستاز مربوط به تومورهای توپر، ریهها، استخوانها، کبد و مغز هستند. برخی از انواع سرطانها بیشتر به بخشهای خاصی از بدن سرایت میکنند. برای مثال، متاستاز سرطان ریه، اغلب در مغز یا استخوانها روی میدهد، و سرطان رودۀ بزرگ اکثراً به کبد سرایت میکند. سرطان پروستات بیشتر به استخوانها سرایت میکند. سرطان پستان معمولاً به استخوانها، ریهها، کبد یا مغز سرایت میکند. با اینحال، هر یک از این سرطانها ممکن است به دیگر بخشهای بدن نیز سرایت کنند.
چون سلولهای خونی در سراسر بدن حرکت میکنند، سلولهای سرطانی مربوط به خون، میلوم مولتیپل و سرطان لنفوم در هنگام تشخیص سرطان، معمولاً در یک ناحیه از بدن متمرکز (Localized) نیستند. میتوان سلولهای تومور را در خون، چندین غدۀ لنفاوی یا دیگر بخشهای بدن، از جمله کبد یا استخوانها یافت. به این شکل از سرایت، متاستاز نمیگویند.
۵. سرطان متاستاتیک علائمی هم دارد؟
در برخی از مبتلایان به سرطان متاستاتیک علائمی بروز نمیکند. متاستاز، در این افراد پس از انجام عکسبرداری با اشعۀ ایکس و دیگر آزمایشهایی که برای دیگر مقاصد انجام میشود، مشخص میشود.
در صورتیکه علائم سرطان متاستاتیک بروز کنند، نوع و تعداد این علائم به اندازه و محل متاستاز بستگی دارد. برای مثال، سرطانی که به استخوانها سرایت کند به احتمال زیاد موجب بروز درد شده و ممکن است منجر به شکستن استخوان شود. سرطانی که به مغز سرایت کند میتواند موجب بروز علائم متعددی از جمله سردرد، حملات صرع و بیثباتی (Unsteadiness) شود. تنگی نفس ممکن است نشانۀ درگیری ریه باشد. تورم در ناحیۀ شکم یا یرقان (زرد شدن پوست) نشاندهندۀ سرایت احتمالی سرطان به کبد است.
گاهی، پیش از بروز علائم ناشی از تومور متاستاتیک، به سرطان اولیۀ فرد پی نمیبرند. برای مثال، در صورتیکه سرطان پروستات مردی به استخوانهای لگنیاش سرایت کند، ممکن است پیش از بروز هرگونه علائمی ناشی از تومور اولیۀ موجود در پروستاتش، به پشت درد (ناشی از سرطان موجود در استخوانهایش) دچار شود.
۶. چگونه یک پزشک تشخیص میدهد که سرطان، اولیه است یا ثانویه؟
بهمنظور تعیین اینکه یک تومور اولیه است یا ثانویه، آسیبشناس نمونهای از تومور را در زیر میکروسکوپ معاینه میکند. بهطور کلی، ظاهر سلولهای سرطانی، شبیه به نسخهای غیرطبیعی از سلولهای همان بافتی هستند که سرطان در آن آغاز شده است. آسیبشناس، اغلب با استفاده از آزمایشهای مخصوص تشخیصی منشأ سلولهای سرطانی را مشخص میکند. نشانگرها یا عاملهای موجود برروی سلولهای سرطانی یا درون آنها میتوانند نشاندهندۀ محل اولیۀسرطان باشند.
ممکن است وجود سرطانهای متاستاتیک پیش از پی بردن به وجود تومور اولیه یا همزمان با آن، یا ماهها یا سالها پس از آن مشخص شود. در صورتیکه بهوجود تومور جدیدی در بیماری که در گذشته تحت درمان سرطان قرار گرفته پی ببرند، آن تومور غالباً متاستاتیک است و کمترپیش میآید که یک تومور اولیۀ دیگر باشد.
۷. آیا امکان دارد فردی بدون اینکه به سرطان اولیه مبتلا شده باشد، دچار تومور متاستاتیک شود؟
پاسخ منفی است. منشأ تومور متاستاتیک همیشه سلولهای سرطانی موجود در بخش دیگری از بدن است. در بیشتر موارد، هنگامیکه ابتدا وجود تومور متاستاتیک مشخص میشود، میتوان تومور اولیه را یافت. جستوجو برای تومور اولیه شامل آزمایشهای آزمایشگاهی، عکسبرداری با اشعۀ ایکس و دیگر فرایندها است. با اینحال، موارد اندکی وجود دارد که در آنها تومور متاستاتیک تشخیص داده میشود، اما با وجود انجام آزمایشهای گسترده نمیتوان تومور اولیه را یافت. آسیبشناس از آنجا میتواند به متاستاتیک بودن تومور پی ببرد که سلولهای موجود در تومور، به سلولهای اندام یا بافتی که تومور در آن پیدا شده، شبیه نیستند. پزشکان در این موارد تومور اولیه را باعنوان ناشناخته یا مستتر (پنهان) میشناسند، و میگویند بیمار دچار سرطان با منشأ اولیۀ نامعلوم (Cancer Of UnknownPrimary Origin- Cup) است. برای درمان سرطان متاستاتیک از چه روشهای درمانی استفاده میشود؟ در صورت متاستاز سرطان، میتوان آن را با استفاده از شیمیدرمانی، پرتودرمانی، درمان بیولوژیک، هورموندرمانی، جراحی، جراحی سرمایشی (Cryosurgery) یا ترکیبی از این موارد درمان کرد. انتخاب درمان بهطور کلی به نوع سرطان اولیه، اندازه و محل متاستاز، سن بیمار، سلامت عمومی وی و روشهای درمانی که در گذشته بر روی او انجام شده بستگی دارد. در بیماران مبتلا به سرطان با منشأ اولیۀ نامعلوم، میتوان این سرطان را با وجود مشخص نبودن محل تومور اولیه درمان کرد. که هدف درمان، مهار سرطان یا درمان علائم یا عوارض جانبی درمان خواهد بود.
۸. آیا روشهای درمانی جدیدی برای سرطان متاستاتیک ایجاد شدهاست؟
بله، بسیاری از روشهای درمانی جدید برای سرطان تحت بررسی هستند. برای ایجاد روشهای درمانی انجمن ملی سرطان، پشتیبانی پژوهشهای بالینی (بررسیهای تحقیقاتی) متعددی را بر روی مبتلایان به سرطان در بسیاری از بیمارستانها، دانشگاهها، دانشکدههای پزشکی و مراکز سرطان در سراسر کشور بر عهده گرفته است. پژوهشهای بالینی گام مهمی در بهبود روشهای درمانی محسوب میشوند. پیش از آنکه یک درمان جدید قابلیت استفاده توسط عموم را بیابد، پزشکان بررسیهایی را بر روی آن روش انجام میدهند تا میزان بیخطر بودن روش درمانی جدید برای بیماران و مؤثر بودن آن مشخص شود. نتیجۀ چنین بررسیهایی نه تنها منجر به پیشرفتهایی در درمان سرطان شده، بلکه به شناسایی، تشخیص و پیشگیری سرطان نیز کمکهای بسیاری کرده است. بیمارانی که مایل به شرکت در پژوهشهای بالینی هستند میتوانند با پزشک خود مشورت کنند.