اسید‌های چرب امگا-۳

اسید‌های چرب امگا-۳

دیگر نام‌(های) رایج: روغن ماهی، مکمل روغن ماهی، روغن دریایی، روغن کبد ماهی روغن (Cod) نام (های) علمی/پزشکی: آلفا –لینولنیک اسید، ایکوساپنتائنوئیک اسید، و دوکوزاهگزائنوئیک اسید، که آنها را اسید‌های چرب N-3 یا اسید‌های چرب چند اشباع نشدهN-3 هم می‌نامند.

توصیف

اسید‌های چرب امگا-۳ مواد مغذی مهمی هستند که در بسیاری از فرآیند‌های بدن درگیر می‌باشند. بدن انسان نمی‌تواند این اسید‌های چرب را تولید کند و باید آنها را از منابع غذایی یا مکمل‌ها تأمین نمود. سه اسید چرب تشکیل‌دهنده خانواده امگا-۳ عبارتند ازآلفا-لینولنیک اسید،ایکوساپنتائنوئیک اسید، و دوکوزاهگزائنوئیک اسید. آلفا- لینولنیک اسید (ALA) در گردوی انگلیسی، در برخی از انواع لوبیا، و در روغن‌های کانولا، سویا، بذر کتان/ بزرک، و روغن زیتون یافت می‌شود. دو اسید چرب دیگر، یعنی ایکوساپنتائنوئیک اسید (EPA) ودوکوزاهگزائنوئیک اسید (DHA) در ماهی و از جمله در روغن و در مکمل‌های ماهی وجود دارد.

شرح کلی خواص امگا-۳

در برخی از مطالعات به عمل آمده در حیوانات مشخص شده است روغن‌های ماهی که از نظر اسید‌های چرب امگا – ۳ موجود غنی باشند، تشکیل و رشد برخی از انواع سرطان را مهار می‌کنند. در مطالعاتی که در مورد انسان صورت گرفته نتایج متناقضی به‌دست آمده است.تحلیل دوباره‌ای که اخیراً در مورد ۴۰ سال تحقیقات به عمل آمده صورت گرفته است به این اشاره دارد که مکمل‌های اسید چرب امگا-۳ خطر سرطان را کاهش نمی‌دهند. در مورد اینکه آیا مکمل‌های روغن ماهی کاهش وزن مرتبط با سرطان را بهبود می‌بخشند شواهد جورواجوری در دست است.

در مطالعات به عمل آمده مشخص شده که اسید‌های چرب موجود در روغن ماهی در محافظت از قلب در برابر بیماری قلبی و کاهش دادن عوامل خطر مانندتری گلسرید‌ها مفید هستند. در یکی از بررسی‌ها، به نظر می‌آمد روغن‌های ماهی به بهبود مشکلات مربوط به ریتم قلب، کهامکان دارد باعث مرگ ناگهانی شود، کمک می‌کنند. اما امکان دارد این روغن‌ها کلسترول را هم افزایش دهند و لخته شدن خون را کمتر کنند. در مطالعاتی که تا بحال انجام شده، تأثیر اسید چرب امگا-۳ حاصل از روغن‌های گیاهی (ALA)، به اندازه تأثیر اسید چرب امگا-۳ موجود روغن ماهی نبوده است، گرچه امکان دارد ALA خطر بیماری قلبی مهلک را کاهش دهد.

مصرف اسید‌های چرب امگا – ۳ را چگونه تبلیغ می‌کنند؟

برخی از مردم باور دارند اسید‌های چرب امگا – ۳ از بدن در برابر گسترش سرطان‌های دارای تومور توپر (تومور‌هایی که توده‌های سفت تشکیل می‌دهند) که با تولید هورمون مرتبط هستند، مخصوصاً سرطان پستان، محافظت می‌کنند. بعضی از اشخاص این اعتقاد را هم دارند کهاسید‌های چرب امگا – ۳ مانع از رشد سرطان‌های روده بزرگ، لوزالمعده، و پروستات می‌شوند. برخی از افراد و گروه‌ها از مصرف اسید‌های چرب امگا – ۳ برای محافظت در برابر بیماری قلبی عروقی و حمله‌های قلبی مهلک طرفداری می‌کنند. اشخاص دیگر اعتقاد دارند اسید‌های چرب امگا – ۳ برای درمان آرتریت روماتوییدی، بیماری کرون، اگزما، آسم، نارسایی کلیوی، افسردگی، و بیماری‌های دیگر مفید می‌باشند.

نحوه مصرف اسید‌های چرب امگا – ۳

در روغن‌های حاصل از برخی از ماهیان سردآبی مانند ساردین، آزاد، حشینه (اومه یا عوما که نوعی ماهی ساردین است)، اسقومری (خال مخالی)، هلیبوت، گرگ ماهی (خورشید ماهی) راه راه، تون، کوسه، و ماهی روغن، اسید‌های چرب امگا – ۳ (DHA وEPA) در غلظت‌های بالا وجود دارد. روغن بذر کتان بیشتر از هر منبع گیاهی شناخته شده دیگر حاوی آلفا لینولنیک اسید است (به Flaxseed Oil ]روغن بذر کتان[ مراجعه شود). دیگر منابع گیاهی دارای ALA شامل لوبیا درشت شمالی (GreatNorthern Beans )، لوبیا قرمز(سبز)، لوبیا سفید (Navy Beans) و سویا است (به Soybeans ]سویا[ مراجعه شود).
مکمل‌های امگا – ۳ ، مانند روغن ماهی، کپسول روغن ماهی، و روغن جگر ماهی روغن (که روغن‌های دریایی هم نامیده می‌شوند)، در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی طبیعی در دسترس می‌باشند.

برخی از متخصصان تغذیه، استفاده از رژیم‌غذایی غنی از نظر ماهی‌های حاوی اسید‌های چرب امگا – ۳، خوردن روزانه ۱ تا ۲ قاشق چایخوری روغن بذر کتان یا روغن بزرک، یا مصرف مکمل‌های حاوی ۱ تا ۲ گرم امگا – ۳ را توصیه می‌کنند. اسید‌های چرب امگا – ۳ بسیار ناپایدارند و به‌راحتی فاسد می‌شوند، و بنابراین تولید کنندگان مواد غذایی دراغلب موارد این اسید‌های چرب را از مواد غذایی خارج می‌کنند تا بتوان موادغذایی را برای مدت بیشتری در فروشگاه‌ها نگهداری نمود.

تاریخچه مصرف اسید‌های چرب امگا – ۳ در ارتباط با سرطان

روغن کبد ماهی روغن (Cod Liver Oil) در قرن ۱۹ در انگلستان به‌عنوان مکمل ویتامین D برای کودکانی که از آفتاب محروم بودند پرطرفدار شد. در دهه ۱۹۵۰ میلادی، دانشمندی آلمانی به نام دکتر جوهانا بودویگ (JohannaBudwig) اسید‌های چرب ضروری را کشف کرد و یک رژیم‌غذایی تهیه نمود که می‌گفت با به‌کارگیری آن می‌توان با سرطان مبارزه نمود. دکتر بودویگ ادعا می‌کرد در بسیاری از بیماران او ظرف مدت سه ماه تومور کوچک‌تر می‌شود، و اظهار داشت که در برخی ازبیماران حتی نتایج چشمگیرتری به‌دست می‌آید. گزارش شده که دکتر بودویگ برای درمان هزاران نفرکه به سرطان و بیماری‌های دیگر مبتلا بودند از اسید‌های چرب امگا – ۳ همراه با مواد مغذی دیگر استفاده نمود.

در سال ۱۹۹۶، انجمن آمریکایی قلب گزارشی را منتشر کرد که در آن گفته شد خوردن غذا‌های حاوی اسید‌های چرب امگا – ۳ منطقی می‌باشد و احتمالاً در کاهش دادن خطر بیماری قلبی مفید است. در توصیه‌های جدیدتر، خوردن دو وعده (پرس) ماهی چرب در هفته وخوردن غذا‌هایی که از نظر موجودی آلفا لینولنیک اسید غنی می‌باشند، مانند بزرک و روغن کانولا و سویا و گردو، برای کاهش دادن خطر بیماری قلبی عروقی پیشنهاد شده است. به افراد مبتلا به بیماری قلبی عروقی توصیه می‌شود مقدار بیشتری از این مواد را بخورند یا ازمکمل‌ها استفاده نمایند.

چه شواهدی در دست است؟

گرچه در برخی از تحقیقات به عمل آمده از ادعای ضدسرطان بودن اسید‌های چرب امگا – ۳ حمایت نموده‌اند، در بعضی دیگر از تحقیقات این حمایت صورت نگرفته است. حتی در برخی از مطالعات نشان داده‌اند که با مصرف مکمل‌های امگا – ۳ موارد بروز بیماری افزایش می‌یابد. قوی‌ترین شواهد دارا بودن فوائد بهداشتی اسید‌های چرب موجود در ماهیان در ارتباط با بیماری قلبی و عوامل خطر مربوط به آن است؛ اما رابطه بین اسید‌های چرب امگا – ۳ و سرطان و بیماری‌های دیگر به این خوبی مشخص نمی‌باشد در سال ۲۰۰۶، محققان ۳۸ مطالعه را که در طی ۴۰ سال گذشته درباره اثرات اسید‌های چرب امگا – ۳ صورت گرفته بود بررسی نمودند. محققان مطالعاتی را بررسی نمودند که در آنها مصرف این اسید‌های چرب بر تکامل سرطان اثرات مثبت داشته، بی‌تأثیر بوده، یا اثرات منفی نشان داده بود. در تحلیل نهایی، به نظر می‌آمد که مصرف این اسید‌های چرب در کل هیچ تأثیری بر سرطان ندارد. محققان نتیجه گرفتند که بعید است مکمل‌های امگا – ۳ پیشگیری کننده سرطان باشند.

در مطالعه‌ای بالینی که در مجله علمی‌Cancer به چاپ رسید، محققان نتیجه‌گیری کردند که به نظر می‌آید اسید‌های چرب امگا- ۳ زمان بقای بیماران سرطانی که دچار سوءتغذیه حاد هم هستند را افزایش می‌دهد. در مطالعه محدودی که پیش از آن صورت گرفته بود، وضعیت بیمارانی را بررسی کرده بودند که به سرطان پیشرفته لوزالمعده و کاهش شدید وزن بدن دچار بودند. در این مطالعه، استفاده از EPA مخلوط با یک مکمل پرپروتئین و پرکالری با به‌کارگیری این مکمل بدون استفاده از EPA مقایسه شده بود. پس از ۸ هفته، در این مطالعه مشخص شد که EPA به افزایش وزن بیماران کمک نمی‌کرد. در مروری جدیدتر که درباره تمام تحقیقات به عمل آمده درباره کاربرد EPA برای کاهش وزن مرتبط با سرطان صورت گرفت، تنها ۵ مطالعه به‌دست آمد. مرور کنندگان نتیجه گرفتند که اطلاعات کافی دردست نمی‌باشد تا بتوان تعیین نمود که آیا EPA به بیماران دچار کاهش وزن مرتبط با سرطان کمک می‌کند.

در مطالعات به عمل آمده نشان داده‌اند اسید‌های چرب موجود در روغن ماهی به محافظت از بدن در برابر بیماری قلبی و در کاهش دادن عوامل خطری مانند بالا بودن سطح تری گلیسرید‌های خون مفید هستند. در یکی از این مطالعات، به نظر می‌آمد روغن‌های ماهی به بهبود مشکلات مربوط به ریتم قلب، که امکان دارد باعث مرگ ناگهانی شود، کمک می‌کنند. اما امکان دارد این روغن‌ها سطح کلسترول را هم بالا ببرند و لخته شدن خون را کاهش دهند. در مطالعاتی که تا به امروز صورت گرفته است، آلفا – لینولنیک اسید (ALA)، یعنی اسید چرب امگا – ۳ حاصل از روغن‌های گیاهی، به اندازه اسید‌های چرب امگا – ۳ به‌دست آمده از ماهیان مؤثر نبوده است، گرچه امکان دارد ALA خطر بیماری قلبی مهلک را کاهش دهد.

تحقیقات بر نقش اسید‌های چرب امگا – ۳ در ارتباط با اسید‌های چرب امگا – ۶ هم متمرکز می‌باشد. امگا – ۶ نوع دیگری از اسید‌های چرب ضروری است که در بسیاری از روغن‌های گیاهی (مانند روغن ذرت، گلرنگ، و آفتابگردان)، غلات، غذا‌های سبک یا سرپایی (اسنک)، و غذا‌های پخته یافت می‌شود. اسید‌های چرب امگا – ۶، بر خلاف اسید‌های چرب امگا – ۳، به مقدار زیاد در رژیم‌غذایی نمونه‌ای (تیپیک) امریکایی پیدا می‌شود. برخی از محققان اعتقاد دارند یکی از علل بالا بودن نرخ بیماری قلبی عروقی در بین آمریکاییان شایدنامتوازن بودن نسبت اسید‌های چرب امگا – ۳ به اسید‌های چرب امگا – ۶ باشد. در شرایط آرمانی، نسبت اسید‌های چرب امگا – ۳ به اسید‌های چرب امگا – ۶ در بدن انسان ۱ به ۱ است. اما، در رژیم‌غذایی تیپیک آمریکایی، مقدار اسید‌های چرب امگا – ۳ کم و مقدار اسید‌های چرب امگا – ۶ زیاد است. مقدار اسید‌های چرب امگا-۶ موجود در بدن بسیاری از افراد ده تا بیست برابر مقدار اسید‌های چرب امگا – ۳ می‌باشد.

در یک مطالعه گسترده، وضعیت بیش از ۳۴۰۰۰ نفر زن در فاصله سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۸ پیگیری شد، به این صورت که مقدار ماهی مصرفی آنها و نسبت اسید‌های چرب مربوط به ماهیان به اسید‌های چرب امگا– ۶ که در رژیم‌های غذایی آنها وجود داشت را زیر نظر گرفتند تا تعیین کنند این نسبت چگونه بر خطر سرطان روده بزرگ و راست روده در این زنان تأثیر می‌گذارد. در زنانی که اسید‌های چرب امگا – ۳ بیشتری مصرف می‌کردند، خطر سرطان روده بزرگ و راست روده کمتر نبود، اما تعداد تومورهای بزرگ خوش خیم روده بزرگ و راست روده در آنها کمتر بود. در این مطالعه به این اشاره می‌شود که شاید اسید‌های چرب امگا-۳ خطر سرطان روده بزرگ و راست روده را کاهش ندهند ولی رشد این سرطان را کندتر سازند. برای مشخص شدن این موضوع، باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد.

در جدیدترین رهنمود‌های محققان توصیه می‌شود از رژیم‌غذایی متوازنی پیروی شود که شامل ۵ پرس یا بیشتر میوه و سبزی در روز و انتخاب غلات سبوس نگرفته به‌جای غذا‌های فرآوری و تصفیه شده است. محدود کردن مصرف گوشت قرمز و چربی حیوانی (از جمله چربیموجود در لبنیات) نیز توصیه می‌شود تا به کاهش دادن خطر سرطان کمک شود. یکی از راه‌های خوب انجام دادن این کار انتخاب ماهی، طیور، یا لوبیا به‌جای گوشت گاو، گوشت خوک، یا گوشت گوسفند برای برخی از وعده‌های غذایی است. در این رهنمود‌ها گفته شده که گرچهامکان دارد رژیم‌غذایی شامل مقدار زیادی ماهی در کاهش دادن خطر بیماری قلبی مفید باشد، شواهد بالینی مربوط به سرطان قطعی نمی‌باشد.

آیا مشکلات یا عوارض جانبی احتمالی وجود دارد؟

این فرآورده به‌عنوان مکمل غذایی به فروش می‌رسد. برخلاف دارو‌ها ( که پیش از صدور مجوز فروش باید تست شوند)، شرکت‌های تولید کننده مکمل‌ها مجبور نیستند به سازمان دارو و غذا ثابت کنند که مکمل‌های آنها بی‌خطر یا مؤثر است، به شرط آن که ادعا نکنند این مکمل‌ها می‌توانند بیماری خاصی را پیشگیری، درمان، یا معالجه کنند.

برخی از اینگونه فرآورده‌ها شاید حاوی مقداری از گیاه یا ماده‌ای نباشند که روی برچسب نوشته شده است، و امکان دارد بعضی از آنها شامل مواد دیگر (آلاینده‌ها) باشند. مقادیر واقعی موجود در هر دوز شاید بین برند‌های مختلف یا حتی بین مجموعه‌های (بچ‌های) مختلف از یک برند متفاوت باشد. اکثر اینگونه مکمل‌ها تست نشده‌اند تا مشخص شود که آیا بر دارو‌ها، مواد غذایی، یا دیگر دارو‌های گیاهی و مکمل‌ها تأثیر متقابل دارند. گرچه امکان دارد تعدادی گزارش درباره تأثیرات متقابل و اثرات مضر به چاپ برسد، مطالعات کامل درباره تأثیرات متقابل و اثرات این مکمل‌ها در اغلب موارد در دسترس نمی‌باشد. به دلیل وجود این محدودیت‌ها، تمام اطلاعاتی که درباره عوارض جانبی و تأثیرات متقابل که در زیر می‌آید را باید به‌عنوان اطلاعات ناقص به حساب آورد.

اطلاعات کافی درباره اسید‌های چرب امگا – ۳ در دست نیست تا بتوان تعیین نمود که اگر از این مواد به مقادیر زیاد مصرف شود، یا اگر با دارو‌های دیگر به‌کار گرفته شوند، بی خطر هستند. امکان دارد امگا – ۳ مقدار کل کلسترول خون را افزایش دهد و از لخته شدن خون جلوگیری نماید. افرادی که از دارو‌های رقیق کننده خون (دارو‌های ضد انعقاد خون) یا آسپیرین استفاده می‌کنند نباید، به دلیل خطر خونریزی بسیار زیاد، مقدار زیادی امگا – ۳ مصرف کنند.

منبع برخی از اسید‌های چرب امگا – ۳ هم امکان دارد باعث ایجاد نگرانی درباره سلامتی مردم شود. بسیاری از ماهیان بزرگتر صیاد (شکارچی) حاوی مواد شیمیایی سمی هستند که از آلاینده‌ها جذب کرده‌اند. به‌عنوان مثال، اره ماهی، کوسه، و کاشی ماهی (Tilefish یا Golden Bass یا Golden Snapper) دارای مقدار زیادی اسید‌های چرب امگا – ۳ هستند، اما امکان دارد حاوی سطوح بالایی از جیوه هم باشند. نوعی ماهی اسقومری (King Mackerel )، که یکی از منابع کم‌اهمیت‌تر اسید‌های چرب امگا – ۳ می‌باشد، نیز ممکن است حاوی سطوح بالایی از جیوه باشد. ماهی گروپر (Grouper که یکی از انواع ماهیان کف‌زی آب‌های گرم است)، نوعی ماهی به رنگ مایل به قرمز (Red Snapper)، و ماهی تون تازه یا یخزده هم ممکن است دارای مقادیر متوسط‌تری از جیوه باشند. دیگر ماهیان بزرگ، مانند ماهی تون و آزاد، امکان دارد حاوی مواد شیمیایی دیگری مانند دی اوکسین و بی‌فنیل‌های چند کلردار شده (Pcbs یا Polychlorinated Biphenyls) باشند، گرچه ماهی آزاد تازه یا یخ‌زده معمولاً حاوی سطوح پایینی از جیوه و مقادیر زیادی از اسید‌های چرب امگا – ۳ است. در برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ماهیان پرورشی شاید، در مقایسه با ماهیانی که در طبیعت صید می‌شوند، حاوی توکسین‌های بیشتری باشند. متأسفانه، راهی برای مشتریان ماهی وجود ندارد که بدانند چه چیزی امکان دارد در ماهی وجود داشته باشد، گرچه برخی از ماهیان، در مقایسه با ماهیان دیگر، بیشتر مستعد آلوده شدن هستند.

در حال حاضر، فوائد و خطرات خوردن این ماهیان مشخص نیست. کارشناسان توصیه می‌کنند افراد بزرگسال از انواع مختلف ماهی به‌عنوان بخشی از رژیم‌غذایی متوازن و سالم خود مصرف کنند تا احتمال وارد شدن تعداد بسیار زیادی آلاینده به بدنشان کاهش یابد. جیوه بزرگترین خطری است که کودکان کم سن و سال و کودکانی که هنوز به دنیا نیامده‌اند را تهدید می‌کند. کودکان کم سن و سال و زنان باردار، زنانی که سعی دارند باردار شوند، یا زنان شیرده نباید نوعی ماهی مصرف کنند که احتمال دارد به شدت آلوده باشد، و همچنین باید میزان مصرف ماهیانی که آلودگی متوسطی دارند را محدود سازند.

برای مردان و زنان میانسال یا پیر تر (بعد از یائسگی)، شاید فوائد خوردن ماهی از خطر جیوه یا آلاینده‌های دیگر بیشتر باشد. با این وجود، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند میزان مصرف آلوده ترین ماهیان به یک پرس در هفته کاهش یابد. در اکثر مکمل‌های تصفیه شده روغن ماهی این آلاینده‌ها وجود نداشته یا در مقادیر اندکی موجود می‌باشند.

امکان دارد مصرف طولانی مدت مکمل‌های روغن ماهی باعث کمبود ویتامین E شود، و به این دلیل است که به بسیاری از مکمل‌ها ویتامین E اضافه می‌کنند. روعن‌های کبد ماهی (مانند روغن کبد ماهی روغن)، اگر بیش از اندازه مصرف شود، امکان دارد باعث سمی‌شدن سطوح ویتامین‌های A و D موجود در بدن شود. همچنین، ممکن است مکمل‌ها باعث بوی ماهی گرفتن نفس شخص، آروغ زدن، یا نفخ شکم شوند، و همچنین، در زنانی که ماهانه قاعده می‌شوند، حساسیت به کم خونی را افزایش دهند. زنان باردار یا شیرده، پیش از افزودن امگا– ۳ اضافی به رژیم‌غذایی خود، باید با پزشک مشورت کنند.

ممکن است افرادی که به ماهی آلرژی دارند واکنش‌های خطرناکی به روغن ماهی یا مکمل‌های تولید شده از ماهی نشان دهند و باید از مصرف آنها اجتناب کنند. افرادی که به میوه‌های آجیلی آلرژی دارند باید از مصرف مکمل‌های تهیه شده از انواعی از میوه‌های آجیلی که به آنهاواکنش نشان می‌دهند اجتناب کنند.

متکی بودن تنها به این نوع درمان و اجتناب از یا به تأخیر انداختن مراقبت‌های مرسوم بهداشتی مربوط به سرطان امکان دارد پیامد‌های خطرناک بهداشتی به همراه داشته باشد.