استفاده از جراحی سرمایشی در درمان سرطان (پرسش‌ و پاسخ‌)

استفاده از جراحی سرمایشی در درمان سرطان (پرسش‌ و پاسخ‌)

Cryosurgery in Cancer Treatment: Questions and Answers

نکات کلیدی جراحی سرمایشی روشی است برای منجمد کردن و از بین بردن سلول‌های غیرعادی. از این روش برای درمان بعضی از انواع سرطان و بعضی از شرایط پیش سرطانی (Precancerous conditions) یا غیر‌سرطانی استفاده می‌کنند. این روش هم از راه بدن و هم از راه پوست امکان‌پذیراست. (پرسش یک را مشاهده کنید). می‌توان به‌جای جراحی معمولی از جراحی سرمایشی برای درمان سرطان کبدی که گسترش نیافته و یا سرطانی که از قسمت‌های دیگر بدن به کبد سرایت کرده است استفاده کرد. علاوه براین، این روش برای درمان سرطان پروستات محدود به غدۀ پروستات، شرایط پیشسرطانی دهانۀ رحم و تومور‌های سرطانی و غیر‌سرطانی استخوان قابل استفاده است. (پرسش‌های دو، سه و چهار را مشاهده کنید). جراحی سرمایشی معمولاً نسبت به روش‌های درمانی دیگر عوارض جانبی و هزینۀ کم‌تری دارد. علاوه براین، زمان مورد نیاز برای بازیابی سلامتی در این روش کوتاه‌تر است. (پرسش پنج و شش را مشاهده کنید). این روش هنوز در دست بررسی است و میزان تأثیر بلندمدت آن شناخته نشده است. (پرسش هفت و هشت را مشاهده کنید).

۱. جراحی سرمایشی چیست؟

در جراحی سرمایشی (یا سرمادرمانی) از سرمای خیلی زیاد حاصل از نیتروژن مایع (یا گاز آرگون) برای نابودی بافت غیرعادی استفاده می‌کنند. جراحی سرمایشی راجهت درمان تومور‌های خارجی، مانند تومورهای روی پوست، به‌کار می‌گیرند. هنگام درمان تومورهای خارجی، نیتروژن مایع را به‌طور مستقیم به‌وسیلۀ دستگاه اسپری یا سواب پنبه‌ای (Cotton Swab) به سلول‌های سرطانی می‌پاشند.

از این روش برای درمان تومورهایی هم که در داخل بدن قرار دارند (تومورهای داخلی و تومورهای درون استخوان) استفاده می‌کنند. برای درمان تومورهای داخلی، گاز ارگون یا نیتروژن مایع در داخل دستگاهی توخالی به نام کرایوپروب (Cryoprobe) که در تماس با تومور قرار داده شده است جریان پیدا می‌کند. پزشک از ام.ار.ای(MRI) یا اولتراسوند (ultrasound) برای هدایت کرایوپروب و نظارت بر انجماد سلول‌ها استفاده می‌کند و در نتیجه بافت‌های سالم مجاور تومور کم‌تر آسیب می‌بینند. (در اولتراسوند، امواج صوتی را از اندام‌ها و دیگر بافت‌ها می‌گذرانند تا تصاویری به نام سونوگرام به‌دست آید). گلوله‌ای از کریستال‌های یخ در اطراف پروب تشکیل می‌شود و سلول‌های مجاور را منجمد می‌کند.

گاهی اوقات از بیش از یک پروب برای اعمال نیتروژن مایع به قسمت‌های مختلف تومور استفاده می‌شود. گاهی، پروب‌ها را در حین جراحی و یا از طریق پوست (Percutaneously) در داخل تومور کار می‌گذارند.

پس از جراحی سرمایشی بافت منجمد شده ذوب می‌شود و به‌طور طبیعی بدن آن را جذب می‌کند (برای تومور‌های داخلی)، یا تحلیل می‌رود و حالتی دلمه‌ای را روی پوست تشکیل می‌دهد (برای تومور‌های خارجی).

۲ . چه سرطان‌هایی را می‌توان با جراحی سرمایشی درمان کرد؟

از جراحی سرمایشی جهت درمان انواع مختلفی از سرطان و شرایط پیش سرطانی یا غیر‌سرطانی استفاده می‌کنند. جراحی سرمایشی علاوه بر درمان تومورهای کبد و پروستات در درمان این موارد هم مؤثراست:

• رتینو بلاستوما(Retinoblastoma)، نوعی از سرطان مربوط به دوران کودکی که شبکیه چشم را درگیر می‌کند) پزشکان به این نتیجه رسیده‌اند که جراحی سرمایشی زمانی که تومور کوچک است و تنها بخش خاصی از شبکیه را اشغال کرده است بیش‌ترین تأثیر خود را دارد.
• سرطان پوست در مراحل ابتدایی ،‌ سرطان‌های سلول بازال (BCC (Basal cell carcinoma و سلول سنگفرشی( Scc(Squamous cell carcinoma رشد پیش سرطانی پوست که به آن اکتینیک کراتوسیس (actinic keratosis) می‌گویند.
• شرایط پیش سرطانی دهانۀ رحم که به آن نئوپلاسم درون اپیتیلیومی دهانۀ رحم (cervical intraepithelial neoplasia : تغییرات غیر‌عادی سلول در دهانۀ رحم که گاه منجر به سرطان دهانۀ رحم می‌شود) می‌گویند.

علاوه براین، از جراحی سرمایشی برای درمان بعضی از انواع تومورهای استخوان غیر‌سرطانی یا سرطانی درجه پایین نیز استفاده می‌شود. در مقایسه با جراحی‌های گسترده تر، این روش خطر آسیب به مفصل را کاهش می‌دهد و نیاز به قطع عضو را کم می‌کند.

همچنین از این روش برای درمان کاپوسی سارکوما مرتبط با ایدز در صورتی‌که جراحات پوستی کوچک و موضعی باشند استفاده می‌شود.

محققان در حال ارزیابی جراحی سرمایشی به‌عنوان درمانی برای چندین نوع سرطان از جمله سرطان پستان، روده بزرگ Colon و سرطان کلیه هستند. علاوه براین، محققان در حال حاضر در مورد استفاده از جراحی سرمایشی همراه با سایر روش‌های درمانی سرطان نظیر هورمون‌درمانی، شیمی‌درمانی، پرتو‌درمانی یا جراحی تحقیقاتی انجام می‌دهند.

۳ . در چه شرایطی می‌توان از جراحی سرمایشی برای درمان سرطان پروستات استفاده کرد؟ عوارض جانبی آن چه هستند؟

می‌توان از جراحی سرمایشی برای درمان سرطان پروستات مردانی که در مراحل اولیه و تنها محدود به غدۀ پروستات است استفاده کرد. این روش در مقایسه با روش پروستاتکتومی استاندارد Prostatectomy ، به معنی بیرون آوردن غدۀ پروستات) و روش‌های پرتو‌درمانی مختلف کم‌تر به‌کار گرفته می‌شود و پیامد‌های طولانی‌مدت آن شناخته شده نیست. چون این روش تنها برای نواحی کوچک مؤثر است از آن برای درمان سرطان پروستاتی که به خارج از غده پروستات یا قسمت‌های دیگر بدن منتشر شده باشد استفاده نمی‌کنند.

از جمله مزیت‌های جراحی سرمایشی می‌توان به قابلیت تکرار کردن این عمل اشاره کرد. علاوه براین می‌توان این روش را برای درمان مردانی که به دلیل سن یا دیگر مشکلات پزشکی نمی‌توانند از جراحی یا پرتو‌درمانی استفاده کنند به‌کار گرفت.

جراحی سرمایشی غدۀ پروستات می‌تواند عوارض جانبی را در پی داشته باشد. این عوارض جانبی در مردانی که از پرتودهی پروستات استفاده کرده‌اند بیش‌تر رخ می‌دهند.

• جراحی سرمایشی گاه مانعی برای جریان ادرار به‌وجود می‌آورد یا منجر به بی‌اختیاری ادرار (از دست دادن کنترل جریان ادرار) می‌شود. معمولاً این عوارض جانبی موقتی هستند.
• بسیاری از مردان از لحاظ جنسی ناتوان می‌شوند (از دست دادن توانایی جنسی).
• در بعضی از موارد، این عمل موجب جراحاتی به رکتوم می‌شود.

۴ . در چه شرایطی می‌توان از جراحی سرمایشی برای درمان سرطان کبد ابتدایی یا متاستاز‌های کبد (سرطانی که از قسمت‌های دیگر به کبد منتشر شده است) استفاده کرد؟ عوارض جانبی آن چیست؟

می‌توان از جراحی سرمایشی برای درمان سرطان ابتدایی کبد که منتشر نشده باشد استفاده کرد. از این روش مخصوصاً در صورتی‌که به دلیل عواملی نظیر وضعیت سلامتی بیمار امکان استفاده از جراحی معمولی وجود نداشته باشد به کار می‌گیرند. همچنین از این روش درمانی برای درمان سرطانی که از قسمت‌های دیگر (نظیر کولون یا رکتوم) به کبد منتشر شده باشد استفاده می‌کنند.

در بعضی از موارد، گاه قبل یا بعد از انجام جراحی سرمایشی از شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی استفاده می‌کنند.

جراحی سرمایشی در ناحیۀ کبد ممکن است به مجاری صفراوی و یا رگ‌های اصلی خونی آسیب برساند که این امر منجر به خونریزی شدید یا عفونت می‌شود.

۵ . آیا استفاده از جراحی سرمایشی عوارض جانبی در بردارد؟

استفاده از جراحی سرمایشی معمولاً عوارض جانبی به همراه دارد ولی گاهی شدت این عوارض از عوارض ناشی از جراحی معمولی یا پرتو‌درمانی کم‌تر است. این عوارض به محل تومور بستگی دارد. نشانه‌ای از تأثیر استفاده از جراحی سرمایشی در درمان سرطان درون اپیتیلیومی دهانۀ رحم (Intraepithelial Neoplasia) بر روی باروری زنان مشاهده نشدهاست ولی این روش گاه منجر به ایجاد کرامپ، درد یا خونریزی می‌شود.

استفاده از این روش برای درمان سرطان پوست از جمله سارکوم کاپوسی (Sarcoma Kaposi ) در برخی موارد منجر به بروز جوشگاه و تورم می‌شود؛ در صورتی‌که رشته‌های عصبی آسیب دیده باشند گاهی فرد حس خود را از دست می‌دهد و این روش در موارد نادر منجر به ریزش مو و از بین رفتن رنگ دانه‌ها در ناحیه تحت درمان می‌شود. استفاده از جراحی سرمایشی برای درمان تومورهای استخوان بعید نیست بافت استخوانی مجاور را نابود کند و موجب بروز شکستگی شود. ولی این عوارض معمولاً تا مدتی پس از درمان اولیه قابل مشاهده نیست و می‌توان آنها را با روش‌های درمانی دیگر به تأخیر انداخت.

در موارد نادر، جراحی سرمایشی با انواع خاصی از شیمی‌درمانی تداخل زیان‌آوری پیدا می‌کنند. با وجود اینکه شدت عوارض جانبی این جراحی در مقایسه با عوارض جانبی جراحی‌های متعارف یا پرتو‌درمانی کم‌تر است ولی برای تعیین عوارض بلندمدت آن باید تحقیقات بیش‌تری صورت بگیرد.

۶ . استفاده از جراحی سرمایشی چه مزیت‌هایی دارد؟

جراحی سرمایشی در مقایسه با روش‌های دیگر درمانی سرطان مزایایی دارد. این روش نسبت به جراحی کم‌تر تهاجمی است و تنها کافی است شکاف کوچکی برای عبور کرایوپروب (Crayo probe) در پوست ایجاد کرد. در نتیجه درد، خونریزی و سایر عوارض جراحی به حداقل می‌رسند. جراحی سرمایشی در مقایسه با روش‌های دیگر درمانی کم هزینه‌تر است و به زمان بازیابی سلامتی کم‌تری نیاز خواهد داشت. در این روش، بیمار مدت کم‌تری در بیمارستان بستری می‌شود و گاهی اوقات به‌طور کلی نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.

گاهی اوقات می‌توان تنها با استفاده از بیهوشی موضعی جراحی سرمایشی را انجام داد. به دلیل اینکه پزشکان می‌توانند این روش درمانی را در نواحی محدودی متمرکز کنند، امکان جلوگیری از آسیب رساندن به بافت‌های سالم مجاور وجود دارد. می‌توان این روش درمانی را بدون خطر، چندین بار تکرار کرد و یا از آن همراه با سایر روش‌های درمانی متعارف مانند جراحی، شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی و پرتو‌درمانی استفاده کرد.

ممکن است بتوان از جراحی سرمایشی به عنوان گزینه‌ای برای درمان سرطان‌هایی که به‌عنوان سرطان‌های غیر‌قابل جراحی در نظر گرفته می‌شوند یا سرطان‌هایی که به درمان‌های متعارف پاسخ نداده‌اند استفاده کرد. علاوه براین، می‌توان این روش را برای درمان بیمارانی که به دلیل سن یا وضعیت سلامتی شان امکان استفاده از جراحی متعارف را ندارند به‌کار گرفت.

۷ . مشکلات استفاده از جراحی سرمایشی چیست؟

مشکل اساسی جراحی سرمایشی نامشخص بودن اثرات طولانی مدت آن است. اگرچه برای درمان تومورهایی که با استفاده از آزمایش‌های عکس‌برداری (آزمایش‌هایی که تصاویری از نقاطی در درون بدن تهیه می‌کنند) برای پزشکان قابل مشاهده هستند مؤثر است ولی در این روش امکان نادیده گرفته شدن انتشار میکروسکوپی سرطان وجود دارد.

۸ . جراحی سرمایشی چه آینده‌ای را پیش رو دارد؟

برای تعیین مؤثر بودن جراحی سرمایشی در مهار سرطان و نقش آن در افزایش احتمال زنده ماندن، باید به مطالعات بیش‌تری دست زد. داده‌هایی که از این مطالعات به‌دست می‌آید این امکان را برای پزشکان فراهم می‌کند که جراحی سرمایشی را با سایر گزینه‌های درمانی متعارف مانند جراحی، شیمی‌درمانی و پرتو‌درمانی مقایسه کنند. علاوه براین، پزشکان هنوز هم در حال بررسی امکان استفاده از این روش همراه با روش‌های دیگر درمانی هستند.

۹. جراحی سرمایشی در حال حاضر در چه مکان‌هایی ارائه می‌شود؟

جراحی سرمایشی به‌صورت گسترده در مطب متخصصان بیماری‌های زنان در دسترس است و از آن برای درمان نئوپلاسم دهانۀ رحم (Cervical Neoplasias) استفاده می‌کنند. در حال حاضر، تعداد محدودی از بیمارستان‌ها و مراکز درمان سرطان در کشور، پزشکان متخصص و فن‌آوری لازم را جهت انجام جراحی سرمایشی برای درمان سایر شرایط پیش سرطانی، غیر‌سرطانی یا سرطانی در اختیار دارند.

افراد می‌توانند با پزشک خود مشورت کنند یا با بیمارستان‌ها و مراکز درمانی سرطان تماس بگیرند تا اطلاعاتی در مورد با مکان‌هایی که جراحی سرمایشی را انجام می‌دهند به‌دست آورند.