آنتی‌اکسیدان‌ها و پیشگیری سرطان: اطلاعات موجود

آنتی‌اکسیدان‌ها و پیشگیری سرطان: اطلاعات موجود

نکات مهم اکسیدان‌ها از سلول‌ها در برابر صدمه‌ای که توسط مولکول‌های ناپایدار موسوم به رادیکال‌های آزاد ایجاد حفاظت می‌کنند (به پرسش ۱ و ۳ مراجعه نمایید) در تحقیقات بر روی حیوانات و در تحقیقات آزمایشگاهی مشخص شده است آنتی‌‌اکسیدان‌ها از وارد شدن صدمه رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند، که این صدمه با بروز سرطان مرتبط است. اما نتایج اخیر حاصل از انجام مطالعات در انسان (آزمایشات بالینی) همواره نامتناقض نیستند (به پرسش ۲ مراجعه شود). آنتی‌اکسیدان‌ها از رژیم‌غذایی مناسبی تأمین می‌شوند که شامل میوه و سبزیجات متنوع باشد (به پرسش ۴ مراجعه شود).

۱. آنتی‌‌اکسیدان‌ها چیستند؟

آنتی‌‌اکسیدان‌ها موادی هستند که امکان دارد از سلول‌ها در برابر صدمه وارده توسط مولکول‌های ناپایدار موسوم به رادیکال‌های آزاد حفاظت نمایند. ممکن است صدمه وارده توسط رادیکال‌های آزاد به بروز سرطان منجر شود. آنتی‌‌اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد بر هم کنش می‌کنند و آنها را پایدار می‌سازند، و ممکن است از مقداری از صدمه‌ای جلوگیری نمایند که امکان دارد، در صورت عدم انجام این برهم کنش، وارد شود. بتاکاروتن، لیکوپن، ویتامین‌های C، E، و A و مواد دیگر نمونه‌هایی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.

۲. آیا آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند از بروز سرطان پیشگیری کنند؟

شواهد قابل ملاحظه‌ای که از مطالعات شیمیایی و کشت سلول و تحقیقات بر روی حیوانات به‌دست آمده است نشان می‌دهد که ممکن است آنتی اکسیدان‌ها بروز سرطان را کند نمایند، یا احتمالاً از بروز آن جلوگیری کنند. اما اطلاعاتی که از آزمایشات بالینی اخیر به‌دست آمده است تااین اندازه روشن نیست. در سال‌های اخیر، از آزمایشات بالینی تصادفی که در سطح گسترده انجام شده‌اند نتیجه‌گیری‌های متناقضی به عمل آمده است.

۳. در آزمایشات بالینی که قبلاً در سطح گسترده‌ای انجام شد و نتایج آنها را چاپ کردند، چه چیزهایی نشان داده شد؟

در ۵ آزمایش بالینی که در دهه ۱۹۹۰ در سطح گسترده‌ای انجام شد، درباره تأثیر آنتی‌اکسیدان‌ها بر سرطان نتیجه‌گیری‌های متفاوتی به عمل آمد. در این مطالعات، تأثیر بتاکاروتن و دیگر آنتی‌اکسیدان‌ها بر سرطان در گروه‌های مختلف بیماران بررسی شد. اما به‌نظر می‌آمد بتاکاروتن، بسته به جمعیت بیمارانی که بررسی می‌شدند، تأثیرات متفاوتی داشته باشد. نتایج حاصل ازتمام این مطالعات به‌طور خلاصه به شرح زیر ارائه می‌شود.

• اولین آزمایش بالینی تصادفی در مقیاس گسترده درباره آنتی‌اکسیدان‌ها و خطر سرطان، مطالعه پیشگیری سرطان در چین (Chinese Cancer Prevention Study) بود که نتایج آن در سال ۱۹۹۳ چاپ شد. در این آزمایش بالینی،تأثیر ترکیبی از بتا کاروتن، ویتامین E، و سلنیم بر سرطان در مردان و زنان سالم چینی بررسی شد که با بالا بودن خطر سرطان معده مواجه بودند. در این مطالعه مشخص شد ترکیب بتاکاروتن، ویتامین E، و سلنیم به میزان قابل ملاحظه‌ای موارد بروز سرطان معده، و در کل، موارد بروز سرطان را کاهش می‌دهد.
• در یک مطالعه پیشگیری سرطان در سال ۱۹۹۴ با عنوان مطالعه پیشگیری سرطان با آلفاتوکوفرول (ویتامین E)/ بتاکاروتن (ATBC یا Alpha-Tocopherol(Vitamin E)/Beta-Carotene Cancer Prevention Study)، محققان نشان دادند که نرخ (بروز) سرطان ریه در مردان فنلاندی که سیگارت (یا سیگار) می‌کشیدند با مصرف بتاکاروتن به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد، ولی مصرف ویتامین E تأثیری بر نرخ (بروز) این سرطان ندارد.
• در یک مطالعه دیگر که در سال ۱۹۹۴ انجام شد، یعنی در آزمایش بالینی کارآیی بتاکاروتن و رتینول (ویتامین A) (CARET یا Beta-Carotene And Retinol(Vitamin A) EfficacyTrial)، هم محققان نشان دادند که مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها احتمالاً با افزایش موارد بروز سرطان ریه ارتباط دارد.
• در مطالعه شماره ۱ بهداشت پزشکان (PHSیا Physicians′ Health Study) در سال ۱۹۹۶، با مصرف بتاکاروتن و آسپیرین توسط پزشکان مرد آمریکایی هیچ تغییری در نرخ (بروز) سرطان‌ها مشاهده نشد.
• در مطالعه بهداشت زنان (WHS یا Women′S Health Study) در سال ۱۹۹۶ تأثیرات ویتامین E و بتاکاروتن در پیشگیری سرطان و بیماری قلبی عروقی زنان ۴۵ ساله و مسن‌تر تست شد. در بین زنانی که سالم به‌نظر می‌رسیدند، استفاده از مکمل بتاکاروتن هیچ فایده یا ضرری نداشت. تحقیق در مورد اثر ویتامین E همچنان ادامه دارد.

۴. آیا اینک آنتی‌اکسیدان‌ها درسطحی گسترده در آزمایشات بالینی بررسی می‌شوند؟

در سه آزمایش بالینی، اثر آنتی‌اکسیدان‌ها بر سرطان در سطحی گسترده بررسی می‌شود. هدف از هر یک از این آزمایشات به شرح زیر توصیف می‌شود.

• در حال حاضر در مطالعه بهداشت زنان (WHS) اثر ویتامین E در پیشگیری اولیه سرطان در بین زنان دست‌اندرکار در امر بهداشت که ۴۵ ساله یا مسن‌تر هستند ارزیابی می‌شود.
• آزمایش پیشگیری سرطان با سلنیم و ویتامین E (SELECT یا Selenium And Vitamin E Cancer Prevention Trial) در ایالات متحده، پورتوریکو، و کانادا انجام می‌شود. محققان در SELECT تلاش می‌کنند مشخص سازند که آیا با مصرف مکمل سلنیم و یا ویتامین E می‌توان از بروز سرطان پروستات در مردان ۵۰ ساله و مسن‌تر پیشگیری نمود.
• مطالعه شماره ۲ بهداشت پزشکان (PHS II) پیگیری آزمایش بالینی قبلی است که با همین نام انجام می‌شود. در این مطالعه اثرات ویتامین E، C، و مولتی‌ویتامین‌ها بر سرطان پروستات و بر تعداد کل موارد بروز سرطان بررسی می‌شود.

۵. آنتی‌اکسیدان‌ها احتمالاً چگونه از بروز سرطان پیشگیری می‌کنند؟

آنتی‌اکسیدان‌ها خنثی‌کننده رادیکال‌های آزادی هستند که به‌صورت فرآورده‌های جانبی در فرآیند‌های نرمال سلولی تولید می‌شوند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌هایی دارای پوسته‌های الکترونی ناکاملی هستند که باعث می‌شوند آنها از نظر شیمیایی واکنش‌پذیرتر از مولکول‌هایی باشند کهپوسته الکترونی کامل دارند. قرار گرفتن در معرض فاکتور‌های مختلف محیطی، از جمله دود توتون و تشعشعات، نیز ممکن است به تشکیل رادیکال‌های آزاد منجر شود. در انسان، اکسیژن رایج‌ترین شکل رادیکال‌های آزاد است. هنگامی‌که یک مولکول اکسیژن (O2) دارای بارالکتریکی می‌شود، یا «رادیکالیزه» می‌شود، سعی می‌کند الکترون‌های مولکول‌های دیگر را سرقت کند، و از این طریق به DNA و مولکول‌های دیگر صدمه می‌زند. به مرور زمان، ممکن است چنین صدمه‌ای برگشت‌ناپذیر شده و به بروز بیماری، از جمله سرطان، منجرشود. آنتی‌اکسیدان‌ها را اغلب «جارو کننده یا ته کشنده» رادیکال‌های آزاد می‌نامند، یعنی اینکه آنتی‌اکسیدان‌ها بار الکتریکی را خنثی می‌کنند و از گرفتن الکترون‌های مولکول‌های دیگر توسط رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌نمایند.

۶. کدام مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند؟

آنتی‌اکسیدان‌ها در میوه‌ها و سبزیجات، و همچنین در مواد غذایی دیگر مانند میوه‌های آجیلی، غلات و برخی از گوشت‌ها، ماکیان و ماهی به فراوانی یافت می‌شوند. در فهرست زیر، منابع غذایی دارای آنتی‌اکسیدان‌های رایج قید شده است.

• بتاکاروتن در بسیاری از مواد غذایی که رنگ نارنجی دارند یافت می‌شود، از جمله سیب‌زمینی شیرین، هویج، طالبی، نوعی کدوی مسمایی، زردآلو، کدو حلوایی، و انبه. برخی از سبزیجات برگی سبز رنگ، از جمله نوعی کلم سبز (کلم‌پیچ) ساقه‌دار که برگ‌های صاف و نرمی دارد،اسفناج، و کلم سبز (کلم پیچ) هم سرشار از بتاکاروتن هستند.
• لوتین (Lutein)، که بیش‌تر از همه به‌خاطر ارتباطی که با سالم بودن چشمان دارد معروف است، در سبزیجات برگی سبز رنگ مانند کلم سبز ساقه داری که دارای برگ‌های صاف و نرم است، و در اسفناج و کلم سبز به وفور یافت می‌شود.
• لییکوپن یک آنتی‌اکسیدان قوی است که در گوجه فرنگی، هندوانه، گواوا، پاپایا، زردآلو، گریپ فروت صورتی، پرتقال خونی، و دیگر موادغذایی یافت می‌شود. برآوردهای به عمل آمده حاکی از آن است که ۸۵ درصد از لیکوپن حاصل از رژیم‌غذایی آمریکایی‌ها از گوجه فرنگیتأمین می‌شود.
• سلنیم یک عنصر بوده و ماده مغذی آنتی‌اکسیدانی نمی‌باشد، اما بخشی از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان را تشکیل می‌دهد. در اکثر کشورها، مواد غدایی گیاهی مانند برنج و گندم منابع عمده غذایی تأمین کننده سلنیم می‌باشند. مقدار سلنیم موجود در خاک، که در هر منطقه متفاوت است، مقدارسلنیم موجود در مواد غذایی، که از این خاک‌ها به‌دست می‌آید، را تعیین می‌کند. حیواناتی که غلات یا گیاهانی را می‌خورند که در خاک‌های غنی از نظر موجودی سلنیم کشت می‌شوند، در ماهیچه‌های خود سطوح بالایی از سلنیم دارند. در ایالات متحده، گوشت و نان منابع معمولسلنیم در رژیم‌های غذایی هستند. میوه‌های آجیلی برزیلی نیز حاوی مقدار زیادی سلنیم هستند.
• ویتامین A در سه شکل عمده رتینول (ویتامین A1)، ۳,۴-Didehydroretinol (ویتامین A2)، و ۳-Hydroxy-Retinol (ویتامینA3) یافت می‌شود. مواد غذایی غنی از نظر ویتامین A شامل جگر، سیب‌زمینی شیرین، هویج، شیر، زرده تخم مرغ و پنیر ماتسارلا می‌باشد.
• ویتامین C را اسید آسکوربیک هم می‌نامند، و این ویتامین به مقدار زیاد در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات و همچنین در غلات، گوشت گاو، ماکیان و ماهی یافت می‌شود.
• ویتامین E، که آن را آلفا- توکوفرول هم می‌نامند، در بادام، در بسیاری از روغن‌ها از جمله روغن جوانه گندم، گلرنگ، ذرت و سویا، و همچنین در انبه، میوه‌های آجیلی، کلم بروکلی و دیگر مواد غذایی موجود است.

منابع :

۱) Blot Wj, Li JY, Taylor PR, Et Al. Nutrition Intervention Trials In Linxian, China:

Supplementation With Specific Vitamin/Mineral Combinations, Cancer Incidence, And Disease –

Specific Mortality In The General Population. J Natl Cancer Inst 1993; 85: 1483-91.

۲) The Alpha-Tocopherol, Beta Carotene Cancer Prevention Study Group. The Effects Of Vitamin E And

Beta Carotene On The Incidence Of Lung Cancer And Other Cancers In Male Smokers. N Engl J Med

۱۹۹۴; ۳۳۰: ۱۰۲۹-۳۵.

۳) Omenn GS, Goodman G, Thomquist M, Et Al. The Beta-Carotene And Retinol Efficacy Trial (CARET)

For Chemoprevention Of Lung Cancer In High Risk Populations: Smokers And Asbestos-Exposed Workers.

Cancer Res 1994; 54(7 Suppl):2038s-43s.

۴) Hennekens CH, Buring JE, Manson JE, Stampfeer M, Rosner B, Cook NR , Et Al. Lack Of Effect Of

Long-Term Supplementation With Beta Carotene On The Incidence Of Malignant Neoplasms And

Cardiovascular Disease. N Engl J Med 1996; 334:1145-9.

۵) Lee IM, Cook NR, Manson JE. Beta-Carotene Supplementation And Incidence Of Cancer And

Cardiovascular Disease: Women′S Health Study. J Natl Cancer Inst 1999; 91:2102-6.