آمار مربوط به عوامل خطر بروز سرطان

عوامل خطر بروز سرطان

سرطان از عوامل مهم مرگ و میر در کل جهان است. میزان مرگ ناشی از سرطان در کل دنیا در سال ۲۰۰۷ حدود ۹/۷ میلیون نفر (حدود ۱۳% کل موارد مرگ و میر) تخمین زده می‌شود. از میان انواع سرطان‌ها، بیشتر موارد مرگ‌ومیر ناشی از سرطان‌های معده، ریه، روده بزرگ، کبد و پستان می‌باشد. میزان موارد مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در آینده رو به افزایش است و تخمین زده می‌شود در سال ۲۰۳۰ حدود ۱۲ میلیون نفر در سراسر جهان به علت ابتلا به سرطان جان خود را از دست بدهند.

با اینحال حدود ۳۰% موارد مرگ و میر ناشی از سرطان قابل پیشگیری است و با کنترل عوامل خطر بروز سرطان‌ها می‌توان از ایجاد بسیاری از آنها جلوگیری کرد.

• مصرف دخانیات به‌تنهایی مهمترین عامل خطرزا در ایجاد سرطان است. حدود ۹۰-۸۰% موارد مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه و ۳۰% مرگ ناشی از انواع دیگرسرطان‌ها یعنی معده، مری، حنجره و حفره دهانی، به‌علت مصرف دخانیات است. مصرف دخانیات مهم‌ترین علت قابل پیشگیری مرگ در تمام دنیا است و تخمین زده می‌شود سالیانه در حدود ۵ میلیون نفر در کل دنیا به‌دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و بیشتر این موارد در کشورهای متوسط و فقیر اتفاق می‌افتد.
• رژیم غذایی عامل خطر عمده دیگر ایجاد سرطان است؛ بین اضافه وزن و چاقی با انواع سرطان‌ها شامل سرطان مری، کولورکتال، پستان، اندومتر (رحم) و کلیه یک رابطه مستقیم و مشخص وجود دارد.
• رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد میوه و سبزیجات از بروز انواع بسیاری سرطان‌ها جلوگیری می‌کند و برعکس مصرف زیاد گوشت قرمز با افزایش خطر بروزسرطان کولورکتال همراه است. رژیم غذایی سالم علاوه بر کاهش خطر بروز سرطان‌ها شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی را نیز کمتر می‌کند.
  براساس گزارش جهانی سلامت در سال ۲۰۰۲ میلادی، در حالی که ۱۷۰ میلیون کودک در کشورهای فقیر با کمبود وزن مواجه هستند و سالانه بیش از سه میلیون نفر از آنها به این علت می‌میرند، بیش از ۱ میلیارد انسان بالغ در جهان اضافه وزن دارند و ۳۰۰ میلیون‌ نفر از آنها از نظر بالینی چاق هستند. از این میان سالانه حدود ۵/۰ میلیون نفر در امریکای شمالی و اروپای غربی بر اثر بیماری‌های مرتبط با چاقی جان خود را از دست می‌دهند.

براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالیانه به‌طور متوسط ۷/۲ میلیون مرگ به‌علت کمبود مصرف میوه و سبزیجات تازه و ۹/۱ میلیون مرگ به‌علت کم بودن فعالیت بدنی در جهان اتفاق می‌افتد. میزان مصرف فعلی میوه و سبزیجات در نقاط مختلف دنیا متفاوت و از کمتر از ۱۰۰ گرم در روز در کشورهای کمتر توسعه‌یافته تا بیش از ۴۵۰ گرم در روز در کشورهای غربی متغیر است.

براساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی مصرف روزانه حداقل ۴۰۰ گرم میوه و سبزیجات (به‌جز سیب‌زمینی و مواد نشاسته‌ای) برای جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها، دیابت و بروز چاقی توصیه می‌شود.

فعالیت‌ بدنی مناسب نیز از عوامل مهم کاهش خطر بروز سرطان و سایر بیماری‌های مزمن می‌باشد. فعالیت بدنی امکان بروز بیماری‌های قلبی و سکته و دیابت نوع دو را کم می‌کند و در کاهش بروز سرطان روده بزرگ و پستان مؤثر است.

براساس توصیه سازمان بهداشت جهانی حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط، در اکثر روزهای هفته درکاهش خطر بروز بیماری‌های فوق تأثیر زیادی دارد.

عوامل عفونی موجب حدود ۲۲% مرگ و میر ناشی از سرطان در کشورهای درحال توسعه و ۶% در کشورهای توسعه‌یافته است. از میان عوامل عفونی انواع هپاتیت B و C‌ در ایجاد سرطان کبد، عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در ایجاد سرطان دهانه رحم (سرویکس) و عفونت باکتری هلیکوباکترپیلوری در ایجادسرطان معده دخیل است.

در برخی کشورها عفونت انگلی شیستوزومیاز میزان بروز سرطان مثانه را افزایش می‌دهد.

تماس با اشعه یونیزان از دیگر عوامل خطر بروز انواعی از سرطان‌ها است. برخورد بیش از حد با اشعه UV نور خورشید در ایجاد تمامی انواع سرطان پوست مؤثر است. جلوگیری از تماس بیش از حد با اشعه یونیزان، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و پوشش مناسب پوست بدن در کاهش خطر فوق تأثیر زیادی دارد.

تماس‌های شغلی و محیطی نیز عامل خطر دیگر بروز برخی سرطان‌ها است. تماس با انواع خاص از مواد در محیط کار باخطر بروز سرطان همراه است. به‌‌عنوان مثال تماس با آزبستوز در ایجاد سرطان ریه و تماس با ترکیبات بنزن در ایجاد سرطان خون (لوکمی) نقش دارد.

مطالعات مختلفی در مورد تعیین وضعیت عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ایران انجام شده است. در بررسی که برروی افراد بالای ۱۵ سال در سال ۱۳۷۸ در کشور انجام شد مشخص گردید که ۱/۱۱% مردان و ۹/۱۱% زنان دارای فشار خون بیش از هستند چاقی در زنان شیوع بیشتری داشته و حدود ۲/۱۴% است، در حالی‌که ۶/۵% مردان چاق هستند.

در مورد مصرف دخانیات این مسأله برعکس است و میزان مصرف دخانیات در مردان حدود ۹/۲۳% و در زنان ۷/۱% گزارش شده است؛ در مطالعه‌ای که در مناطق شهری و روستایی استان تهران در سال ۷۹-۷۸ انجام شد، مصرف روزانه دخانیات در بین مردان بالای ۱۵ سال ۲/۲۲% و در زنان بالای ۱۵ سال ۱/۲% بوده است.

میزان چاقی نیز در گروه‌های سنی بالای ۲۰ سال در مردان ۴/۱۴% و در زنان ۵/۲۹% بوده است.

در اولین دور بررسی‌های نظام مراقبت عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در سال ۱۳۸۳، مطالعه‌ای روی ۸۹۴۰۴ نفر در سراسر کشور انجام شده است.

جداول و نمودارهای زیر، نتایج تحلیل داده‌های مربوط به مهمترین متغیرهای مطالعه فوق می‌باشد؛ این نتایج حاصل برآورد کشوری داده‌های تجمعی تمام استان‌هاست که بر اساس گروه‌های سنی مختلف و برآورد کل گروه‌های سنی تنظیم شده است:

جدول شماره ۱: توزیع فروانی نسبی وضعیت تحصیلی نمونه‌های مورد بررسی

گروه سنی مرد (%)

ول شماره ۱: توزیع فروانی نسبی وضعیت تحصیلی نمونه‌های مورد بررسی