آزمایشهای جدید غربالگری برای سرطان پروستات
New Screening Tests For Prostate Cancer
آزمایشهای غربالگری چیستند؟
غربالگری معاینات یا آزمایشهای عادی گفته میشود که در افرادی که هیچ نشانهای از سرطان ندارند، ولی احتمال بروز سرطان خاصی در آنها وجود داشته باشد، استفاده میشود.
چه کسی در خطر ابتلا به سرطان پروستات است؟
همۀ مردان در خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند. سرطان پروستات دومین علت مرگ ناشی از سرطان در ایالات متحده است. مثل خیلی از سرطانها، تشخیص زودهنگام، امکان علاج را افزایش میدهد. با اینحال مشخص نیست که آزمایشهای غربالگری کنونی برای سرطان پروستات میتوانند باعث کاهش تعداد مرگ ناشی از این بیماری شوند یا نه. اغلب اوقات بعد از تشخیص سرطان پروستات، پزشکان و بیماران، دورۀ «تحت نظر گرفتن» را بهجای آغاز درمان شروع میکنند.
آزمایشهای غربالگری کنونی برای سرطان پروستات چیستند؟
علیرغم اختلاف نظر بر روی فواید غربالگری بر میزان بقا، توصیه میگردد که مردان سالانه بهمنظور غربالگری این بیماری، با استفاده از معاینۀ پروستات از راه مقعد با انگشت (DRE) و آنتیژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون، اقدام کنند. توصیه میگردد که مردان نژاد قفقازی آزمایشهای غربالگری سالیانه بهوسیلۀ PSA و DRE را در سن ۵۰ سالگی و مردان آمریکایی آفریقاییتبار و مردان با سابقۀ قوی خانوادگی سرطان پروستات، آزمایشهای غربالگری سالیانه را در سن ۴۵ سالگی شروع کنند.
معاینۀ پروستات از راه مقعد با انگشت (DRE) چیست؟
در معاینۀ مقعد با انگشت (DRE) پزشک بعد از پوشیدن دستکش، بهمنظور ارزیابی اندازه و نوع بافت پروستات، انگشت خود را در راستروده بیمار وارد میکند. DRE رایجترین آزمایش غربالگری پروستات است و سالهاست که مورد استفاده قرار گرفته است. با اینحال مشخص نشده است که آیا این آزمایش در کاهش میزان مرگ ناشی از سرطان پروستات مؤثر بوده است یا نه.
آزمایش PSA خون چیست؟
تکنیسین آزمایشگاه با یک آزمایش سادۀ خون میتواند میزان PSA را پیدا کند: آنتیژن اختصاصی پروستات (PSA) پروتئینی است که بهصورت عادی بهوسیلۀ غدۀ پروستات تولید و مصرف میشود. میزان بالای PSA (بیشتر از ۴ng/ml) میتواند نشاندهندۀ وجود سرطان پروستات و یا دیگر شرایط غیرسرطانی پروستات باشد. با اینحال در ۱۰% موارد سرطان پروستات میزان PSA به بیشتر از این مقدار افزایش پیدا نمیکند که این عامل میتواند در این گروه افراد، مشکل در تشخیص بهوجود آورد.
چه اتفاقی بعد از اینکه PSA بالا می رود یا DRE مثبت باشد، خواهد افتاد؟ اقدام بعدی پس از مواجهه با PSA افزایش یافته یا DRE چیست؟
بیماران بهمنظور جستوجو جهت سرطان معمولاً تحت اولتراسونوگرافی داخل راستروده قرار میگیرند. در حین سونوگرافی داخل راستروده، یک پروب کوچک بهداخل راستروده وارد میشود. پروب امواج صوتی با فرکانس بالا میفرستد که بعد از برخورد با پروستات منعکس میشود و تولید موج برگشتی اکو میکند. یک کامپیوتر با استفاده از این امواج برگشتی، تولید تصویری بهنام سونوگرام میکند که میتواند نواحی غیرطبیعی را نشان دهد. آزمایش نهایی برای تشخیص سرطانپروستات نمونهبرداری از پروستات است.
اگر منطقۀ مشکوکی بهوسیلۀ سونوگرافی داخل راستروده مشاهده شد از آن نمونهبرداری میشود. اکثر اوقات از نواحی مختلف نمونهبرداری میشود.
برای بهبود آزمایشهای غربالگری سرطان پروستات چه کارهایی شده است؟
چندین رویکرد جدید در غربالگری سرطان پروستات وجود دارد از قبیل:
- غربالگری در سن پایینتر.
- نمونهبرداری در میزان پایینتری از PSA.
- اندازهگیری انواع مختلف PSA.
- بهبود دقت نمونهبرداری.
- استفاده از تست EPCA.
- بهبود تست سونوگرافی.
غربالگری در سن پایینتر
اگرچه توصیههای کنونی در مورد غربالگری PSA که در بالا توضیح داده شده است، استاندارد هستند ولی بعضی تحقیقات عنوان کردهاند که آغاز غربالگری در سن پایینتر ممکن است بهتر باشد. پژوهشگران مطالعهای را انجام دادند که با استفاده از یک برنامۀ کامپیوتری تعداد سالهای زندگی در هر یک از هفت نمونه مختلف را که با دادن آزمایش PSA احیا میکردیم، تخمین میزد. محققان به این نتیجه رسیدند که مؤثرترین استراتژی این بود که آزمایش PSA در ۴۰ سالگی آغاز شود و در ۴۵ سالگی و ۵۰ سالگی تکرار شود و پس از آن هر ۲ سال یکبار تکرار شود. این توصیه برای افرادی که بهعلت داشتن سابقۀ خانوادگی و یا نژاد آمریکایی آفریقایی در خطر بالا هستند، اهمیت ویژهای دارد.
نمونهبرداری در میزان پایینتر PSA
میزان استاندارد PSA که موجب میشود پزشک از پروستات نمونهگیری کند، ۱/۴ng/mlاست. مطالعهای بر روی مردان بالای ۵۰ سال با نژاد قفقازی و مردان آمریکایی آفریقاییتبار بالای ۴۰ سال بهمنظور تعیین تأثیر قرار دادن مرز عددی پایینتر برای تشخیص سرطان پروستات انجام شد. محققان نمونهبرداری پروستات را در مردان با ۶/۲ng/ml یا بالاتر انجام دادند. آنها تعداد قابل توجهی از مردان مبتلا به سرطان پروستات با مقدار PSA بین ۱/۴- ۶/۲ پیدا کردند. در این تحقیق اگر مرز عددی را همان استاندارد ۱/۴ در نظر بگیریم، ۸.۲۶۰ مردان جوان زیر ۶۰ سال مبتلا به سرطان پروستات را از قلم خواهیم انداخت. در گروه مردان ۶۰ ساله و یا بالاتر در صورتیکه میزان PSA را همان ۱/۴ استاندارد در نظر بگیریم، ۶۵% افراد مبتلا به سرطان پروستات را از قلم خواهیم انداخت. در گروه مردان جوانتر از ۶۰ سال اگر مرز عددی PSA را ۶/۲ در نظر بگیریم، در ۶% افراد نمونهبرداری غیرلازم انجام دادیم و اگر مرز عددی PSA را ۱/۴ در نظر بگیریم، این میزان ۲% خواهد شد. در گروه افراد ۶۰ سال و یا بالاتر، اگر مرز عددی را ۶/۲ در نظر بگیریم، میزان نمونهبرداریهای غیرلازم ۴۰% میشود و اگر مرز عددی را ۱/۴ در نظر بگیریم، این میزان ۱۲% میشود. محققان به این نتیجه رسیدند که کم کردن مرز عددی PSA که در آن توصیه به نمونهبرداری میکنیم، میتواند بهخصوص در افراد زیر ۶۰ سال به وضوح باعث بهبود تشخیص سرطان پروستات شود. بهعلاوه این میتواند بدون افزایش قابل توجه در تعداد نمونهبرداریهای غیرلازم انجام شده صورت گیرد. گرچه این سؤال هنوز باقی مانده است که این افزایش دقت تشخیص میتواند باعث بهبود زندگی بیمار شود یا نه، که به این سؤال فقط با پیگیریهای درازمدت و پژوهشهای بالینی آینده میتوان جواب داد.
اندازهگیری فرمهای مختلف PSA
میزان PSA کل در برابر PSA مرکب: آنتیژن اختصاصی پروستات (PSA) میتواند در فرمهای مختلفی در خون وجود داشته باشد. به اندازهگیری عادی PSA، PSA کل یا Tpsa گفته میشود. PSA همچنین میتواند با مولکولهای دیگر ترکیب شود که به آن Cpsa یا PSA مرکب گفته میشود. اخیراً محققان یک مطالعۀ بالینی را بهمنظور مقایسه بین Tpsa و Cpsa برای تشخیص سرطان پروستات طراحی کردهاند. مطالعه شامل ۸۳۱ مرد میشد که مقادیر PSA خون خود را قبل از انجام نمونهبرداری داشتند.
مطابق نتایج نمونهبرداری این مردان ۵/۳۷% از آنها مبتلا به سرطان پروستات بودند. با استفاده از مرز عددی۲/۲ng/mlبرای PSA و ۵/۲ng/mlبرای Tpsa هر دو تست به درستی ۸۵% بیماران سرطان را شناسایی کردند. با اینحال در این مرحله از اندازهگیری PSA، میزان نیاز به نمونهبرداریهای غیرلازم در مردان را ۱۴% کاهش داده است. این محققان به این نتیجه رسیدند که میزان Cpsa ممکن است فاکتور دقیقتری از وجود سرطان باشد و در مقایسه با Tpsa استاندارد، هنگامیکه بهمنظور تشخیص سرطان پروستات بهکار گرفته میشود، از تعداد نمونهبرداری غیرلازم میکاهد.
Tpsa ترکیب شده با مهارکنندۀ آلفا-۱ پروتئاز: PSA همچنین میتواند با مولکولهای مخصوصی که قابل اندازهگیری هستند ترکیب شود. مهارکنندۀ آلفا-۱ پروتئاز یکی از پروتئینهای مخصوصی است که بهطور شایع به PSA در خون متصل است. مطالعات قبلی نشان دادهاند که میزان PSA آزاد به PSA کل (تمام اشکال PSA) باعث بهبود دقت تشخیص سرطان پروستات میگردد. جهت بهبود اختصاصیت آزمایش PSA محققان اخیراً تست خونی ابداع کردهاند که میتواند وجود مهارکنندۀ آلفا-۱ پروتئاز متصل به PSA را شناسایی کند. در این پژوهش بالینی، ۳ نوع مختلف PSA بهمنظور تعیین دقت تشخیص سرطان پروستات مورد ارزیابی قرار گرفتند. بیمارانی که در این مطالعه حضور داشتند، به دو گروه تقسیم شدند: آنهایی که وجود سرطان پروستاتشان تأیید شده و آنهایی که سرطان پروستات نداشتند. نمونۀ خونی این افراد برای میزان آزاد PSA، میزان مهارکنندۀ آلفا-۱ پروتئاز در مقایسه با میزان PSA کل در افراد سرطانی کمتر است، این تست به تنهایی باعث بهبود دقت تشخیصسرطان پروستات شد. علاوه براین، وقتی که نتایج مهارکنندۀ آلفا-۱ پروتئاز PSA با نتایج PSA آزاد مخلوط شد، دقت تشخیص سرطان پروستات تا حدود ۹۰% بهبود یافت.
بهبود دقت نمونهبرداری
در بعضی موارد حتی اگر PSA افزایش یافته باشد، نمونهبرداری، سرطان را تشخیص نمیدهد. بعضی تحقیقات به سوی روشهای حساستر از دیدن بافت در زیر میکروسکوپ برای تشخیص سرطان رفتهاند.
محققان در مرکز پزشکی دانشگاه جان هاپکینز از سال ۱۹۹۴ دربارۀ ارتباط ژن GSTP1 با سرطان پروستات تحقیق کردهاند. آنها نگاهی به میزان اثر اندازهگیری GSTP1 متیله (Methylate) شده در نمونههای کوچک نمونهبرداری را در تشخیص سرطان پروستات انداختهاند. در این مطالعۀ بالینی، نسبت GSTP1 متیله شده به میزان ژن در منبع رفرانس در نمونههای کوچک نمونهبرداری ۲۱ بیمار با PSA بالا اندازهگیری شد. از بین این ۲۱ بیمار، ۱۰ نفر بهدرستی بهعنوان غیرمبتلا به سرطان پروستات تشخیص داده شدند و ۱۰ نفر از ۱۱ نفر نیز، با کمک نسبت GSTP1 بهدرستی بهعنوان مبتلا به سرطان پروستات تشخیص داده شدند. این نتایج تحسین انگیز است و نشان میدهد که اندازهگیری GSTP1 متیله شده میتواند جهت بهبود دقت تشخیص سرطان پروستات در مراحل ابتدایی مورد استفاده قرار گیرد.
نتایج تحقیق همچنین نشان میدهد که نمونههای کوچک بافتی نیز برای آزمایش GSTP1 متیله شده کافی است و این عامل باعث بیشتر قابل اجرا بودن آزمایش میگردد. بهبود دقت تشخیص در سرطان پروستات بهوسیلۀ آزمایشهای عملی قابل اجرا میتواند باعث شود که بیماران با میزان PSA بالا، وقتی که وضعیت خوشخیم پزشکی دارند کمتر تحت نمونهبرداریهای غیرلازم قرار گیرند. مطالعات آینده نقش اینگونه تحقیقات موفق را در آزمایش سرطان پروستات بیشتر مشخص خوهد کرد.
محققان دانشگاه میشیگان تعیین کردهاند که بیان بیش از حد ژن میتل اسیل کوآنزیم A راسماز (AMACR) با سرطان پروستات در ارتباط است نه هایپوتروفی خوشخیم. AMACR بهوسیلۀ واکنش زنجیرهای پلیمراز ترانس کریپتاز معکوس و ایمونوبلات و تجزیه و تحلیل ایمونوهیستوشیمی ارزیابی شد. میزان AMACR در بافتهای سرطانی پروستات در مراحل مختلف پیشرفت سرطان پروستات مورد مطالعه قرار گرفت. سه مورد از ۴ تجزیۀ DNA Microarray منتقل (۱۲۸= N) نشاندهندۀ میزان بالای بیان ژن AMACR در سرطان پروستات بود (۰۰۱/0P <) میزان بالای AMACR در سرطان پروستات هم بهوسیلۀ RT-PCR آنالیز ایمونوبلات تأیید شده بود. آنالیز ایمونوهیستوشیمی نشاندهندۀ افزایش بیان AMACR در اپیتلیوم پروستات بدخیم بود تا اپیتلیوم خوشخیم. این دو آزمایش تفاوت واضحی را در شدت رنگ بین سرطان پروستات موضعی (Localized) در مقایسه با بافت خوشخیم پروستات با امتیاز بیان متوسط (Mean Eupressian Score) بهترتیب ۲/۳ و ۳/۱ را نشان داد.
با در نظر گرفتن شدت رنگ متوسط و یا قوی بهعنوان مثبت (امتیاز= ۲/۴) ارزیابی علائم پروتئین AMACR در ۹۴ نمونه سوزنی نمونهبرداری پروستات نشاندهندۀ وجود ۹۷% حساسیت و ۱۰۰% اختصاصیت برای تشخیص سرطان پروستات بود. این محققان با استفاده از روشهای تجربی مستقل و نمونههای سرطان پروستات به این نتیجه رسیدند که AMACR در سرطان پروستات بیش از حد بیان میشود. AMACR میتواند در تغییر نمونههای نمونهبرداری سوزنی پروستات که از لحاظ جنجالی مشکل هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
تست EPCA
مردانی با PSA بالا گاهی نمونهبرداریهای منفی دارند. ولی در نهایت سرطان پروستات در آنها پیشرفت میکند. رویکرد معمول در این چنین بیماران، این است که بهمنظور تشخیص سرطان نمونهبرداریهای سری (مجموعهای- پشت سر هم) آنها با یک وقفۀ زمانی تکرار شود. EPCA یک پروتئین نشانگر است که ممکن است تغییر زودهنگامیکه در سلولها در حین پیشرفت به سمت سرطان پروستات رخ میدهد را نشان دهند.
محققان دانشگاه پیتسبورگ گزارش دادهاند که رنگی شدن (مثبت شدن) بافت پروستات برای نشانگر سرطان پروستاتی به نام EPCA میتواند باعث تشخیصسرطان پروستات زودتر از بافتشناسی شود. در این مطالعه محققان آزمایش ایمونوهیستوشیمی را برای EPCA بر روی نمونههای نمونهبرداری ۲۷ مرد که سرطاننداشتند و ۲۹ نمونۀ باقی از بیمارانی که مبتلا به سرطان پروستات بودند ولی نمونهبرداری اولیۀ آنها منفی بود، انجام دادند.آنها متوجه شدند که نمونههای منفی نمونهبرداری بیمارانی که در نهایت تشخیص سرطان پروستات در آنها داده شده بود، EPCA را بیان میکرد. علاوه براین EPCA در نمونههای بقیه افرادی که بیماری را نداشتند، بیان نمیشد. تخمین زده شد که حساسیت این تست ۸۴% و ویژگی آن ۸۵% میباشد. محققان همچنین متوجه شدند که EPCA نه فقط در تومور بلکه در سراسر پروستات مردانی که مبتلا به سرطان پروستات هستند، بیان میشود که این نشاندهندۀ قابل استفاده بودن آن بهعنوان نشانگری پیشآگاهانه (Prognostic) با خصوصیت نشان دادن سرپایی بیماری برای سرطان پروستات است. در این مطالعه بعضی از بیماران تا بعد از ۵ سال از زمانیکه نمونهبرداری اول از لحاظ بافتی منفی و از لحاظ EPCA مثبت شد، دچار سرطان پروستات قطعی نشدند.
بهبود تست اولتراسوند (سونوگرافی)
پیشرفتهای جدید در سونوگرافی شامل استفاده از تصویربرداری داپلر رنگی همراه کنتراست ریزحباب (Microbubble Contrast) میشود بهطوری که پزشکان بهتر میتوانند وجود توده و محل دقیق آن را در پروستات مشخص کنند. تصویربرداری داپلر میتواند تغییر سرعت را حس کند (برای مثال جریان خون در برابر بافت جامد) و این تغییرات را از طریق پیکسلهای رنگی متفاوت برای ساختن تصویر بر روی صفحه نمایش مخابره میکند. ریزحبابها، حبابهای ریزی از گاز هستند که میتوانند بدون ایجاد آسیب در عروق کوچک نفوذ کنند. ریزحبابها از طریق افزایش سیگنالهای Backscatter، کیفیت تصویربرداری را بهبود میبخشند. از آنجا که تعداد عروق خونی و مقدار جریان خون در بافت سرطانی بیشتر از بافت عادی است، حبابهای ریز تمایل دارند که در بافت سرطان تجمع پیدا کنند که این عامل در تصویر ایجاد شده نشان داده میشود. این عامل، پزشکان را قادر میسازد که با دقت بیشتر محل گرفتن نمونهبرداری را تعیین کنند.
محققان اخیراً استفاده از اولترا سونوگرافی داپلر با کنتراست ریزحباب را با اولتراسونوگرافی ساده مقایسه کردهاند. (۷) ۸۴ مرد در این مطالعه حضور داشتند که در ابتدا تحت اولتراسونوگرافی داپلر و پنج (۵) نمونهبرداری قرار گرفتند. بیماران سپس تحت اولتراسونوگرافی ساده و ده (۱۰) نمونهبرداری قرار گرفتند، و سپس دقت نمونهبرداری را در یک بیمار با هم مقایسه کردند. در یک قیاس میزان تشخیص سرطان پروستات بهوسیلۀ نمونهبرداری با کمک داپلر ۲۷% و با اولتراسونوگرافی معمولی ۲۰% بود. میزان کلی تشخیص نمونهبرداری از مرکز پروستات برای نمونهبرداری با کمک داپلر ۱۳% در مقایسه با فقط ۹/۴% اولتراسونوگرافی عادی بود. این نتایج نشاندهندۀ آنند که نمونهبرداری به کمک داپلر با کنتراست ریزحبابها میتواند پزشک را قادر سازد که با دقت بیشتری بهترین محل نمونهبرداری را تعیین کند. با این عامل میتوان با نمونهبرداری کمتری نسبت به اولتراسونوگرافی عادی به یک میزان تشخیص قطعی سرطان رسید. نمونهبرداریها همراه با درد، عفونت، خون در ادرار و یا خون در اسپرم هستند بهعلاوه هزینه تا حدود ۵۰% میتواند کاهش پیدا کند.
خلاصه
محققان راههای تشخیص زودتر سرطان پروستات بدون افزایش تعداد نمونهبرداریهای منفی را همچنان بررسی میکنند. هیچ یک از آزمایشهایی که در این بررسی اشاره شد، نمیتواند در زمان کنونی بهعنوان استاندارد تلقی شود. در حال حاضر کارآمدترین توصیه میتواند این باشد که تا جای ممکن تست PSA در افراد با خطر بالا، زودتر آغاز شود و باید دانست که سرطان پروستات میتواند در میزان PSA کمتر از ۱/۴ng/mlنیز رخ دهد. همچنین مردان برای شرکت در پژوهشهای بالینی ارزیابیکنندۀ روشهای جدید غربالگری در سرطان پروستات تشویق میشوند.