استفاده از‌هایپرترمیا در درمان سرطان (پرسش‌ و پاسخ‌)

استفاده از‌هایپرترمیا در درمان سرطان (پرسش‌ و پاسخ‌)

(Hyperthermia in Cancer Treatment: Questions and Answers)

۱. هایپرترمیا چیست؟

هایپرترمیا (که به آن گرما درمانی یا حرارت درمانی نیز می‌گویند) یک روش درمان سرطان است که در آن بافت بدن در معرض حرارت زیاد (تا حدود ۱۱۳ درجه فارنهایت) قرار می‌گیرد.

تحقیقات نشان داده است که دمای بالا– با حداقل آسیب به بافت‌های سالم – به سلول‌های عادی آسیب وارد می‌کنند و باعث نابودی آنها می‌شود. هایپرترمیا با نابودی سلول‌های سرطانی و آسیب رساندن به پروتئین‌ها و ساختار درون سلول‌ها، تومورها را کوچک می‌کند.

استفاده از هایپرترمیا در بررسی‌های‌ بالینی (مطالعات تحقیقاتی بر افراد) در دست بررسی است

و در حال حاضر به صورت گسترده در دسترس نیست.

۲.چگونه از هایپرترمیا در درمان سرطان استفاده می‌کنند؟

از هایپر ترمیا تقریبا همیشه همراه با سایر روش‌های درمانی سرطان مانند  پرتو‌درمانی و شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند. هایپرترمیا بعضی از سلول‌های سرطانی را نسبت به پرتو حساس‌تر می‌کند یا به سلول‌های دیگر سرطانی که پرتو توانایی نابود کردنشان را ندارد صدمه می‌زند. هنگام استفاده از ترکیب هایپرترمیا و پرتو‌درمانی، این دو روش معمولاً با فاصلۀ یک ساعت از هم اعمال می‌شوند. علاوه بر این، هایپرترمیا اثر انواع خاصی از دارو‌های ضد سرطان را افزایش می‌دهد.

بررسی‌های بالینی زیادی ترکیب هایپرترمیا با پرتو‌درمانی و/یا شیمی‌درمانی را آزموده‌اند. این مطالعات بر درمان انواع زیادی از سرطان متمرکز شده‌اند که از جملۀ آنها می‌توان به تومور بدخیم بافت همبندی(Sarcoma) ، ملانوما (Melanoma) و سرطان‌های سر و گردن، مغز، ریه، مری، پستان، مثانه، مقعد ، کبد، آپاندیس ، دهانۀ رحم و پوشش صفاقی ( مزوتلیوما – peritoneal lining mesothelioma) اشاره کرد.

بسیاری از این مطالعات، ولی نه همۀ آنها، این‌طور نشان داده‌اند که ترکیب هایپرترمیا با سایر روش‌های درمانی منجر به کاهش قابل توجه اندازه تومور می‌شود.

با وجود این، افزایش احتمال زنده ماندن در بیمارانی که از این درمان‌های ترکیبی استفاده کرده‌اند در همۀ این مطالعات اثبات نشده است.

۳. هایپرترمیا به چند روش مختلف انجام می‌شود؟

روش‌های مختلف هایپرترمیا در حال حاضر در دست مطالعه هستند و شامل هایپرترمیای تمام بدنی (Whole-body)، ناحیه‌ای و موضعی‌اند.

• در هایپرترمیای موضعی، وسیلۀ فنون مختلفی که انرژی را برای گرم کردن تومور انتقال می‌دهند حرارت به ناحیۀ کوچکی مانند تومور اعمال می‌شود. گاهی از انواع مختلفی از انرژی برای اعمال حرارت استفاده می‌شود که از جمله این انرژی‌ها می‌توان به انرژی مایکروویو، فرکانس رادیویی و اولتراسوند (فراصوت) اشاره کرد. بسته به محل تومور، روش‌های مختلفی برای هایپرترمیای موضعی وجود دارد.
• از روش‌های خارجی برای درمان تومورهایی که روی پوست یا دقیقاً زیر آن قرار دارند استفاده می‌کنند. اپلیکاتورهای خارجی در اطراف یا نزدیک به منطقۀ مناسب جایگذاری می‌شوند و انرژی بر تومور متمرکز می‌شود تا دمای آن را افزایش دهد.
• از روش‌های اینترالومینال (Intraluminal) یا درون حفره‌ای (endocavitary) برای درمان تومورهایی در داخل یا نزدیک حفره‌های خالی بدن مانند مری یا مقعد (rectum) استفاده می‌کنند. پراب‌ها در داخل حفرۀ خالی قرار دارند و در داخل تومور فرو برده می‌شوند تا انرژی را منتقل کنند و به طور مستقیم به آن ناحیه حرارت دهند.
• از فنون داخل منبعی (Interstitial) برای درمان تومورهایی در نواحی عمقی در بدن، مانند تومور‌های مغزی، استفاده می‌شوند. این روش این امکان را فراهم می‌کند که در مقایسه با روش‌های خارجی، حرارت بالاتری به تومور اعمال شود. هنگامی‌که بیمار بیهوش است، پراب‌ها یا سوزن‌ها را در داخل تومور فرو می‌برند. از فنون تصویر برداری مانند استفاده از فراصوت (اولتراسوند) برای اطمینان از صحیح قرار گرفتن پراب در داخل تومور استفاده می‌کنند. سپس منبع گرما به داخل تومور اعمال می‌شود. ریشه کنی فرکانس رادیویی (ار.اف.ای) (RFA(Radio Frequency Ablation نوعی از هایپرترمیای درون شبکه‌ای است که در آن از امواج رادیویی برای حرارت دادن و نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند.
• در هایپرترمیای ناحیه‌ای از روش‌های متعددی برای حرارت دادن به ناحیۀ وسیعی از بافت مانند حفره‌ای خالی در بدن، یک اندام یا عضو استفاده می‌کنند.
• از روش‌های بافت عمیق(deep tissue) برای درمان سرطان‌هایی در داخل بدن مانند سرطان دهانۀ رحم(cervical) یا مثانه استفاده می‌کنند. اپلیکاتورهای خارجی را در اطراف حفرۀ خالی در داخل بدن یا اندامی که باید درمان شود کار می‌گذارند و انرژی مایکروویو یا فرکانس رادیویی در ناحیه متمرکز می‌شود تا دمای این بخش‌ها را افزایش دهد.
• می‌توان از فنون تزریق وریدی ناحیه‌ای (Regional perfusion) برای درمان سرطان‌هایی در دست‌ها و پا‌ها مانند ملانوما (تومور سیاه‌رنگ قشر عمیق پوست) یا سرطان در بعضی از اندام‌ها نظیر کبد یا ریه استفاده کرد. در این روش مقداری از خون بیمار را خارج می‌کنند، به آن حرارت می‌دهند و سپس مجدداً به اندام یا عضو باز می‌گردانند (تزریق می‌کنند). معمولاً در طی این درمان از داروهای ضد سرطان استفاده می‌کنند.
• تزریق وریدی صفاقی هایپرترمیک پیوسته (سی.اچ.پی.پی) (CHPP(Continuous Hyperthermic Peritoneal Perfusion   روشی است که آن را برای درمان سرطان‌های داخل حفره صفاقی ( فضایی در داخل شکم که روده، معده و کبد در آن قرار دارند به‌کار می‌گیرند. از جمله این سرطان‌ها می‌توان به سرطان معده و مزوتلیومای صفاقی اولیه( primary peritoneal mesothelioma) اشاره کرد. در طی جراحی، داروهای ضد سرطانحرارت داده شده از دستگاه گرم کننده‌ای در حفرۀ صفاقی جاری می‌شوند و دمای حفرۀ  صفاقی را به ۱۰۶ تا ۱۰۸ درجه فارنهایت می‌رسانند.
• از هایپرترمیای تمام بدنی برای درمان سرطان منتشر شده (متاستاتیک ) که در سرتاسر بدن گسترش یافته است استفاده می‌کنند. این روش به وسیله فنون مختلفی که دمای بدن را به ۱۰۷ تا ۱۰۸ درجه فارنهایت می‌رسانند امکانپذیر است. از جمله این فنون می‌توان به استفاده از محفظه‌های گرمایی (مشابه با انکوباتور‌های بزرگ) یا روکش‌های آب داغ اشاره کرد.

میزان اثرگذاری درمان هایپرترمیا به دمای استفاده شده در طی درمان، طول درمان و خصوصیات بافت و سلول بستگی دارد . برای اطمینان از رسیدن به دمای مطلوب، و نه بیش‌تر از آن، دمای تومور و بافت اطراف آن در طی درمان هایپرترمیا چک می‌شود .

پزشک با استفاده از بیهوشی موضعی سوزن‌های کوچک یا لوله‌هایی با دماسنج‌های کوچک را در محل تحت درمان می‌گذارد تا بر دما نظارت کند. برای اطمینان پیدا کردن از استقرار پروب در محل صحیح، از فنون تصویر برداری نظیر توموگرافی کامپیوتری (سی.تی C.T) استفاده می‌کنند.

۴. آیا استفاده از هایپرترمیا عوارض جانبی هم در پی خواهد داشت؟

در صورتی که دما را در طی هایپرترمیا زیر ۱۱۱ درجه فارنهایت ثابت نگه دارند بافت‌های عادی آسیب نخواهند دید. با وجود این، به دلیل تفاوت‌های ناحیه‌ای در خصوصیات بافت‌ها در بعضی از نقاط دما بالاتر از این مقدارمی‌رود. این حالت به سوختگی، تاول زدن، درد یا ناراحتی منجر می‌شود .

فنون تزریق وریدی گاهی موجب تورم بافت، لخته شدن خون، خونریزی و وارد آمدن صدمات دیگر به بافت‌های عادی در محل تزریق می‌شود. با وجود این، بیش‌تر این عوارض جانبی موقتی هستند. هایپرترمیایتمام بدنی ممکن است به بروز عوارض جانبی شدیدتری بینجامد. از جمله این عوارض می‌توان به اختلالات عروقی یا قلبی اشاره کرد ولی این عوارض رایج نیستند . معمولاً پس از هایپرترمیای تمام بدنی اسهال، حالت تهوع و استفراغ مشاهده می‌شود.

۵. هایپرترمیا چه آینده‌ای را در پیش رو دارد؟

پیش از اینکه هایپرترمیا درمانی متعارف به شمار آید، باید بر چند معضل غلبه کرد .بررسی‌های بالینی زیادی برای ارزیابی مؤثر بودن هایپرترمیا انجام می‌شود. بعضی از آزمایش‌ها به بررسی ترکیب هایپرترمیا با سایر روش‌های درمانی برای درمان سرطان‌های مختلف می‌پردازند.

بقیۀ مطالعات در جهت بهبود بخشیدن به فنون هایپرترمیا متمرکز شده‌اند.