راهنماییهای تغذیه ای در بیماران سرطان (قبل، در طول و بعد از درمان)
Eating Hints: Before, During, and After Cancer Treatment
برنامه غذایی شما بخش مهمیاز درمان شماست
برنامه غذایی شما بخش مهمی از درمان سرطان شماست. خوردن غذاهای مناسب، قبل، در طول و بعد از درمان موجب میشود بهبود یابید و قوی بمانید.
پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان این اطلاعات را برای شما فراهم آورده است تا در دانستن رژیم مناسب در طول درمان به شما کمک کند و شما را در رویارویی با عوارض جانبی که برخورد و خوراک تأثیر میگذارند یاری کند. این اطلاعات ویژه بیماران سرطان، خانوادههایشان و دیگر علاقهمندان است. این اطلاعات از منابع زیادی گردآوری شدهاند و تجربههای آزموده و درست را از بیماران سرطان و پزشکان، پرستاران و کارشناسان امور تغذیهای که با آنها کار کردهاند منعکس میکند.
کارشناس تغذیه رسمی بهترین منبع برای اطلاعات برنامه غذایی شماست. اطلاعات موجود در این بخش علاوه بر اطلاعاتی است که کارشناس به شما میگوید. وقتی به کمک یا راهنمایی نیاز دارید خویشتنداری نکنید. یادداشت پرسشها به شما اطمینان میدهد که اطلاعات مورد نیاز را گردآوری کردهاید. اگر چیزی برایتان روشن نیست از کارشناس تغذیه بخواهید تکرار کند یا توضیح دهد. اگر در مورد مطالب این مقاله ابهامهایی دارید میتواند توضیح دهد و اطلاعات را با جزئیات بیشتری در اختیار شما قرار دهد. پزشک یا پرستار شما نیز راهنماییهای مفیدی در اختیار شما میگذارند یا حتی شما را به کارشناس مجاز تغذیه ارجاع میدهند. در ایران اداره تغذیه وزارت بهداشت و درمان وجود دارد ولی خدمات مذکور را ارائه نمیدهد.
پیش از شروع درمان
توصیههای تغذیه به بیماران سرطان متفاوت است.
خود را برای درمان سرطان آماده کنید.
اولین بار که مشخص شد سرطان دارید، پزشک از برنامهریزی درمان با شما صحبت میکند، که شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمیدرمانی، هورموندرمانی و ایمندرمانی زیستی یا ترکیبهایی از این روشها میباشد.
همه این روشهای درمان سرطان، سلولها را نابود میکنند. در فرآیند نابودسازی سلولهای سرطان، برخی سلولهای سالم نیز آسیب میبینند. این چیزی است که موجب بروز عوارض جانبی درمان سرطان میشود. عوارض جانبی که بر خورد و خوراک شما تأثیر میگذارند اینها هستند:
- بیاشتهایی
- تغییرات وزن (افزایش یا کاهش)
- زخم در دهان یا گلو
- خشکی دهان
- مشکلات دندان و لثه
- تغییر در حس بویایی یا چشایی
- احساس تهوع و استفراغ
- اسهال
- حساسیت به لاکتوز (قند شیر)
- یبوست
- خستگی و یا افسردگی
شاید شما به این عوارض دچار بشوید، شاید هم نشوید. عوامل زیادی تعیین میکند شما به کدام یک از اینها دچار میشوید و شدت آن چقدر است. این عوامل به نوع سرطان شما، بخشی از بدن که تحت درمان است، نوع و طول دوره درمان و میزان درمان بستگی دارد. خبر خوش این است که اگر دچار عوارض جانبی شدید اغلب میتوان آن را به خوبی مهار کرد. بیشتر عوارض جانبی با پایان درمان از بین میروند. پزشک یا پرستار میتواند از احتمال بروز عوارض جانبی برای شما و چگونگی آنها بیشتر صحبت کنند.
توصیههای تغذیه برای بیماران سرطان متفاوت است
توصیه در مورد خورد و خوراک و طرز غذا خوردن به بیماران سرطان و افراد سالم بسیار متفاوت است. این گوناگونی توصیهها گاهی بیماران سرطان را گیج میکند. چون ممکن است برخلاف آنچه تاکنون شنیدهاند باشد. توصیههای تغذیهای بیشتر بر خوردن زیاد میوهها، سبزیها و نانها و بنشنهای سبوسدار تأکید دارند؛ همراه با مقدار متعادلی گوشت و فراوردههای لبنی؛ و پرهیز از چربی، قند، الکل و نمک. اطلاعات و نکات بیشتر درباره این توصیهها در بخش پس از پایان درمان آمده است.
توصیههای تغذیهای برای بیماران سرطای بیشتر بر صرف غذاهای پرکالری که پروتئین زیاد دارند متمرکز میشود. توصیهها میبایست خوردن بیشتر شیر، خامه، پنیر و تخممرغ پخته را در بر گیرد. توصیههای دیگری برای افزایش مصرف سسها و عصاره گوشت یا تغییر روش آشپزی برای استفاده بیشتر از کره، مارگارین یا روغن وجود دارد. توصیههای تغذیهای، گاهی به شما میگویند غذاهای با فیبر بالا کمتر بخورید چون ممکن است به مشکلاتی چون اسهال و زخم دهان، دامن بزنند.
توصیههای تغذیهای به بیماران سرطان متفاوت هستند زیرا برای بازیابی توان خود و پایداری در برابر تأثیراتی که از سرطان و درمانش میگیرید، طراحی شدهاند. وقتی سالم هستید خوردن غذا در حد دریافت مواد غذایی که نیاز دارید چندان اهمیتی ندارد و مشکلی ایجاد نمیکند. اما وقتی تحت درمان هستید این امر به گرفتاری تبدیل میشود بهخصوص زمانیکه دچار عوارض جانبی میشوید یا حالتان خوب نیست.
خود را برای درمان سرطان آماده کنید
تا زمانیکه درمان شما شروع نشود نخواهید دانست دقیقاً به چه عوارض جانبی دچار میشوید یا چه احساسی خواهید داشت. یک راه برای آمادگی این است که درمان خود را دورهای ببینید که باید اعتماد به نفس خودتان را تقویت کنید و بهبود یابید. چند راه دیگر برای آمادگی:
مثبت فکر کنید
- بسیاری از افراد مشکلی در خورد و خوراک خود ندارند یا مشکل کمی دارند. اگر شما مشکلی دارید، ممکن است چندان حاد نباشد و بیشتر این عوارض پس از پایان درمان از بین میروند. همچنین داروهای جدیدی هستند که در مهار عوارض جانبی بسیار خوب عمل میکنند.
- داشتن رویکرد مثبت، بازگو کردن احساسات، کسب اطلاعات کافی از سرطان و درمان آن و برنامهریزی برای فائق آمدن بر مشکلات، همه و همه کمک میکنند نگرانی و اضطراب کاهش یابد، احساس تسلط بیشتری کنید، و اشتهای بهتری داشته باشید.
- حتی اگر در خوردن مشکل داشته باشید، روزی میرسد که خوردن باز هم برایتان لذتبخش میشود.
برنامه غذایی سالم تدارک ببینید
- برنامه غذایی سالم برای اینکه بدن به بهترین شکل کار کند حیاتی است. این موضوع برای بیماران سرطان اهمیت بیشتری دارد.
- اگر پیشاپیش برنامه غذایی سالمی داشتهاید با دستی پر درمان میشوید. به شما کمک میکند نیروی خود را حفظ کنید، از متلاشی شدن بافتهای بدن جلوگیری کنید، بافتها را بازسازی کنید و قدرت دفاعی خود را در برابر عفونتها حفظ کنید.
- افرادی که خوب میخورند بهتر از پس عوارض جانبی برمیآیند. گاهی حتی تحمل میزان بیشتری از هر درمان را دارید. مثلاً میدانیم که اگر بیمار خوش خوراک باشد و به میزان کافی کالری و پروتئین در برنامه خود گنجانده باشد، برخی از روشهای درمان خیلی مؤثرترند.
- از امتحان کردن غذاهای تازه نترسید. برخی از چیزهایی که پیش از این دوست نداشتهاید گاهی در حین درمان به دهانتان مزه میکند.
برنامهریزی کنید
- انبار و فریزر را از خوراکیهای دلخواه خود پر کنید تا مجبور نشوید زیاد به خرید بروید. خوراکیهایی را جا بدهید که میدانید وقت ناخوشی هم میتوانید بخورید.
- غذاهایی که راحت درست میشوند و آماده کردن نمیخواهند یا آماده کردن آنها آسان است نگه دارید، از جمله پودینگ، کره بادام زمینی، ماهی تن، پنیر و تخم مرغ.
- کمی آشپزی کنید و در بستههایی به اندازه یک وعده فریز کنید.
- با دوستان یا خانواده صحبت کنید تا به شما در خرید و آشپزی کمک کنند. یا از آنها بخواهید بر این کارها نظارت کنند.
- از نگرانیهایی که دارید و انتظاراتی که باید داشته باشید با یک کارشناس تغذیه رسمی صحبت کنید. او راهی پیش پای شما میگذارد یا در برنامهریزی وعدههای غذایی کمکتان میکند. در فهرست خرید خوراکیهایی را بگنجانید که احتمال ابتلای شما به عوارض جانبی مثل یبوست یا تهوع را کاهش میدهند. بپرسید که بیماران سرطان دیگر از چه کارهایی نتیجه گرفته اند.
اداره مشکلات خورد و خوراک در طول درمان
- رویارویی با عوارض جانبی
- بیاشتهایی
- کاهش وزن
- افزایش وزن
- زخم دهان یا گلو
- خشکی دهان
- عوارض دندان و لثه
- تغییر در حس بویایی و چشایی
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- حساسیت به لاکتوز
- یبوست
- خستگی و افسردگی
- جلوگیری از مسمومیت غذایی
- ویتامینها و مواد معدنی بیشتر کمک هم میکنند؟
- درمانهای جایگزین چطور؟
همه روشهای درمان سرطان شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمیدرمانی، هورموندرمانی و درمان زیستشناختی (ایمندرمانی) بسیار قوی هستند. این درمانها که سلولهای سرطان با رشد سریع را هدف قرار میدهند، به سلولهای سالم نیز آسیب میرسانند. سلولهای دهان، دستگاه گوارش و مو که در حالت عادی به سرعت رشد میکنند و تقسیم میشوند، اغلب از درمان سرطان آسیب میبینند. آسیب رسیدن به سلولهای سالم است که عوارض جانبی ناخوشایند را بهوجود میآورد و موجب مشکلات در خورد و خوراک میشود. جدول ۱ برخی عوارض ناشی از درمان سرطان را نشان میدهد.
عوارض جانبی درمان سرطان از بیماری تا بیمار دیگر فرق دارد. منطقه تحت درمان بدن، نوع و طول مدت درمان و میزان درمان بهکار رفته در بروز و نوع عوارض جانبی تعیین کنندهاند.
خبر خوب این است که همه افراد در طول دوره درمان دچار عوارض جانبی نمیشوند، و بیشتر عوارض جانبی پس از پایان درمان از بین میروند. همچنین، عوارض جانبی گاهی به کمک داروهای جدید بهخوبی مهار میشوند. از پزشک خود بپرسید که احتمال بروز چه عوارض جانبی وجود دارد و چگونه میشود از پس آنها برآمد.
برخی از مشکلات در خورد و خوراک، ناشی از خود درمان است. گاهی هم ناامیدی، نگرانی یا ترس از غذا خوردن مشکلساز میشود. از دست دادن اشتها و تهوع دو واکنش عادی نسبت به ترس و دلواپسی هستند.
وقتی دوره درمان شما آغاز میشود و میدانید چه چیزی در انتظار شماست و چگونه واکنش نشان دهید، مشکلات خورد و خوراک ناشی از نگرانی آسانتر میشوند.
وقتی که در بیمارستان یا تحت درمان هستید با پزشک، پرستار یا کارشناس تغذیه رسمی صحبت کنید. آنها با شما صحبت میکنند و برای وعدههای خاص، نیمچاشتها و غذاها و روبرو شدن با مشکلات خورد و خوراکی که دارید راههایی پیش پای شما میگذارند. آنها حتی گاهی در اولویتبندی برنامه غذایی که ریشه در پیشینههای فرهنگی و نژادی دارند، شما را یاری میکنند. اگر در طول دوران بهبودی مشکلات شما بالا گرفت از آنها کمک بگیرید. بپرسید که چه چیزهایی برای بیماران دیگر مفید بوده است.
به خاطر داشته باشید، هیچ قانون سریع و خدشهناپذیر تغذیهای در طول درمان سرطان وجود ندارد. برخی بیماران گاهی هنوز هم از غذا خوردن لذت میبرند و در طول درمان سرطان اشتهای خود را از دست نمیدهند. برخی دیگر هم گاهی روزهایی را سپری میکنند که هیچ اشتهایی ندارند، و حتی تصور غذا خوردن هم آنها را ناخوش میکند. چند چیز که باید بهخاطر داشته باشید:
- وقتی میتوانید بخورید، سعی کنید وعدهها و نیمچاشتهایی که کالری و پروتئین مؤثر دارند بخورید؛ که به شما کمک میکنند نیروی خود را حفظ کنید، از تخریب بافتهای بدن جلوگیری کنید و بافتهایی را که ممکن است از درمان سرطان آسیب دیده باشند بازسازی کنید.
- بسیاری از افراد معتقدند اشتهای آنها صبحها بهتر است. از این مزیت استفاده کنید و صبحها بیشتر بخورید. در طول روز زمان زودتری برای وعده اصلی در نظر بگیرید و اگر بعد از آن اشتهایی ندارید بهجای وعدههای خود نوشیدنی در نظر بگیرید (نمونههایی از غذاهای تمام مایع را ببینید).
- اگر حالتان خوب نیست و فقط یکی دو چیز میتوانید بخورید، تا زمانیکه باز هم بتوانید خوراکیهای دیگر بخورید به همانها بسنده کنید. جایگزین مایعی را انتخاب کنید که کالری و پروتئین بیشتری به بدن شما برساند.
- روزهایی که هیچ چیز نمیتوانید بخورید، نگران نباشید. دست به کاری بزنید که احساس بهتری داشته باشید. بهمحض اینکه توانستید غذا بخورید. اگر مشکل بیش از دو روز ادامه پیدا کرد پزشک خود را در جریان بگذارید.
- سعی کنید زیاد مایعات بنوشید، بهخصوص روزهایی که غذا نمیتوانید بخورید. آب برای کارکرد درست بدن شما حیاتی است، بنابراین مصرف مایعات کافی تضمین میکند که بدن شما، آب مورد نیاز را دارد. برای بیشتر بزرگسالان، در روز ۶ تا ۸ لیوان مایعات خوب است. در طول روز یک بطری آب همراه داشته باشید. در این صورت، کمکم به نوشیدن مرتب مایعات عادت میکنید. جدولهای ۲ و ۳ مایعات زیادی را نشان میدهند که میتوانید امتحان کنید.
این بخش راهنماییهایی کاربردی برای مقابله با عوارض جانبی ارائه میکند. این پیشنهادها به افرادی که مانند شما در خوراک مشکلاتی داشتهاند کمک کرده است. همه راهها را امتحان کنید تا آنهایی را که برای شما بهترین تأثیر را دارند پیدا کنید. نیازها و نگرانیهایتان را با دوستان یا خانوادهتان در میان بگذارید، بهخصوص کسانی که برای شما غذا آماده میکنند.
بگذارید بدانند که قدر حمایت آنها را میدانید. به آنها از نکتههای مخصوص مراقبتکنندگان بگویید.
در انتهای راهنماییهای خوراک، دو مورد خواهید دید که هنگام رفتن برای درمان و استفاده از این مقاله مفید خواهند بود. اول «پیگیری عوارض جانبی»، جدولی است که شما از آن رونوشتی تهیه میکنید و وضعیت خود را وقتی برای درمان میروید با آن مطابقت میدهید. از دومی، «یادداشتها»، برای طرح پرسشها و نگرانیهایی که میخواهید با گروه درمانی خود در میان بگذارید استفاده کنید.
بیاشتهایی یا کماشتهایی یکی از رایجترین عوارض سرطان و درمان سرطان به شمار میآید. کسی نمیداند دلیل بیاشتهایی دقیقاً چیست. ممکن است ناشی از درمان یا خود سرطان باشد. احساساتی چون ترس یا افسردگی نیز احتمال دارد جلوی اشتها را بگیرند. از پرستار یا مددکار اجتماعی راه چارهای برای کاستن از این احساسات بخواهید. گاهی از عوارض جانبی درمان مانند تهوع، استفراغ یا تغییر در مزه یا بوی غذاها ناشی میشود و فرد نمیخواهد چیزی بخورد. دراین صورت، با پزشک یا پرستار خود صحبت کنید تا بتوانید عوارض جانبی را بهتر مهار کنید.
برخی افراد، در هر صورت فقط یکی دو روز بیاشتها میشوند؛ دیگران ناچارند طولانیمدت با آن دست و پنجه نرم کنند. در هر صورت، این پیشنهادها میتواند کمک کند:
- هنگامیکه غذا خوردن برایتان مشکل است، جایگزینهای مایع و پودری مانند «صبحانههای آماده» بخورید.
- بهجای وعدههای سنگین، وعدههای سبک و پی در پی بخورید. در این صورت، بدون اینکه سیر شده باشید، بهآسانی بیشتر میخورید.
- نیمچاشتها را در دسترس بگذارید که هر وقت میل پیدا کردید بخورید، از جمله پنیر و بیسکویت، کلوچه، بستنی، کره بادامزمینی، میوه و پودینگ. وقتی بیرون میروید، نیمچاشتهای قابل حمل از قبیل بیسکویتهای کره بادام¬زمینی یا کمی کشمش همراه داشته باشید. در جدول ۴ راهنماییهای بیشتری مییابید.
- حتی اگر احساس میکنید میلی به خوراکیهای جامد ندارید، در طول روز انواع نوشیدنی بنوشید. آبمیوه، سوپ و مایعاتی از این قبیل به بدن شما مواد غذایی مهم و کالری میرسانند. نوشیدنیهای حاوی شیر نیز پروتئین را تأمین میکنند. جدولهای ۲ و ۳ نمونههای زیادی از مایعات دارند.
- حتیالامکان پیش از خواب چیزی بخورید. این کار اشتهای شما را برای وعده بعدی کم نمیکند.
- گاهی عوض کردن شکل، غذا را بیشتر اشتها برانگیز میکند و به خورد و خوراک شما کمک میکند. مثلاً اگر خوردن میوه درسته و تازه مشکل است، میوه را در شیر و بستنی مخلوط کنید. (دستور درست کردن شیر موز)
- خوراکیهای نرم، خنک یا یخزده مانند ماست، مخلوط شیر و بستنی و بستنی یخی بخورید.
- وقتی حالتان خوب است فرصت را غنیمت بدانید و بیشتر بخورید. بیشتر افراد صبحها که خوب استراحت کردهاند اشتهای بهتری دارند.
- هنگام غذا خوردن کمتر مایعات بخورید زیرا نوشیدن باعث احساس سیری میشود. اگر دلتان مایعات بیشتری میخواهد، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل یا بعد از غذا بنوشید.
- زمانهای غذا خوردن را تا میتوانید آرام و دلنشین کنید. نحوه کشیدن غذا و جذاب کردن آن نیز مؤثر است.
- نرمش منظم به اشتهای شما کمک میکند. با پزشک خود هماهنگ کنید تا ببینید چه نرمشهایی مجازید که انجام دهید.
محصولات تجاری برای بهبود بخشیدن به تغذیه
اگر نمیتوانید از رژیم خود به میزان کافی کالری و پروتئین دریافت کنید، از جایگزینهای غذایی مانند نوشیدنیها، مخلوطها و پودرهای صبحانه سریع موجود در بازار استفاده کنید. محصولات دیگری نیز هستند که به غذا یا نوشیدنیها افزوده شوند. این مکملها پروتئین و کالری بالایی دارند و ویتامین و مواد معدنی بیشتری نیز دارند. این محصولات در شکلهای مایع، پودینگ و پودر عرضه میشوند. بیشتر جایگزینهای غذایی یا لاکتوز ندارند یا بسیار کم لاکتوزند. با اینحال اگر عدم تحمل به لاکتوز دارید باید برچسب آن را بخوانید. پرستار یا کارشناس تغذیه رسمی محصولات مناسب و در دسترس را به شما خواهد گفت.
بیشتر این محصولات تا قبل از باز شدن نیازی به نگهداری در یخچال ندارند. در نتیجه، میتوانید آنها را با خود هر کجا میخواهید ببرید و هر وقت تشنه یا گرسنه شدید بخورید. برخی از این محصولات که مصرف خنک آنها توصیه میشود برای نیمچاشت و شبچره نیز خوب هستند. وقتی برای جلسات درمان میروید یا جایی میروید که باید زیاد صبر کنید، یک قوطی از این محصولات با خود بر دارید.
بسیاری از سوپر مارکتها و داروخانهها تعداد زیاد و متنوعی از این محصولات ارائه میکنند. اگر در قفسهها این محصولات را نمیبینید، به فروشنده سفارش بدهید.
بسیاری از بیماران سرطان در طول درمان وزن از دست میدهند. بخشی از این کاهش وزن ناشی از اثرات سرطان است. همچنین اگر در اثر درمان یا نگرانیهای عاطفی اشتهای خود را از دست بدهید وزن کم میکنید. جدول ۵: چگونه کالری غذا را بیشتر کنیم ؟ ” و جدول ۶: ” چگونه پروتئین غذا رابیشتر کنیم ؟” به شما در کند کردن کاهش وزن یا حتی افزودن چند کیلوگرم وزن کمک میکند. راهنماییهای بخش بیاشتهایی نیز مفید هستند.
سه مثال از افزودن پروتئین و کالری برای خوراکیهای آشنا نشان میدهیم:
- شیر غنی شده
- مخلوطهای شیر و بستنی سرشار از پروتئین
- نان با رومال کره بادام زمینی
شیر خشک بهجای پودر پروتئین
برای دریافت پروتئین بیشتر از خوراکیها کمی شیر خشک بدون چربی به تخممرغ املت، سوپ، بنشن، سس و عصاره گوشت اضافه کنید.
وزن برخی از بیماران تحت درمان تغییری نمیکند. ممکن است حتی وزنشان افزایش یابد، بهخصوص مبتلایان به سرطانهای پستان، پروستات و تخمدان که داروهای خاصی مصرف میکنند یا در حال هورمون درمانی یا شیمیدرمانی هستند.
مهم این است که اگر متوجه افزایش وزن خود شدید بلافاصله برنامه غذایی خود را عوض نکنید. گاهی ممکن است افزایش وزن، ناشی از داروهای ضدسرطان باشد که موجب میشوند بدن مایعات بیشتری را نگه دارد. این شرایط ورم یا خیز نام دارد. این وزن از آب زیادی میآید. در این صورت، پزشک شما را به کارشناس تغذیه معرفی میکند تا راه چاره برای محدود کردن مقدار نمکی که مصرف میکنید پیش پای شما بگذارد. این امر مهم است چون نمک باعث میشود بدن شما آب بیشتری نگه دارد. گاهی پزشک داروی مدر تجویز میکند. این دارو بدن شما را از آب زیادی خلاص میکند.
بیماران مبتلا به سرطان پستان به عوارض متفاوتی دچار میشوند. بیش از نیمی از آنها در طول درمان بهجای کاهش، افزایش وزن دارند. به همین دلیل، بسیاری از توصیهها برای مبتلایان به سرطان پستان بر مصرف چربی کمتر، و کم کردن کالری در رژیم غذایی تأکید دارد، درست مثل توصیههایی که برای افراد بعد از درمانسرطان داشتیم.
افزایش وزن گاهی به دلیل زیاد شدن اشتها و خوردن کالری و پروتئین بیشتر است. اگر دلیلش همین است و میخواهید جلوی افزایش وزن را بگیرید، چند نکته هست که میتواند اثربخش باشد. برای راهنمایی بیشتر با کارشناس تغذیه صحبت کنید:
- میوه، سبزی، نان و بنشن را حتماً در برنامه غذایی خود بگنجانید.
- گوشت لخم (گوشت لخم گوساله یا گوسفند که چربی آن گرفته شده و مرغ بدون پوست) و فرآوردههای لبنی کمچربی (سرشیر یا شیر با ۱٪ چربی و ماست سبک) انتخاب کنید.
- از کره زیاد، مایونز، شیرینی و چیزهای اضافی دیگر پرهیز کنید.
- از روشهای پخت کمچربی و کم کالری بهره بگیرید (آبپز، بخارپز).
- از خوردن نیمچاشتهای پرکالری خودداری کنید.
- اگر احساس میکنید توانش را دارید، تمرینهای ورزشی خود را بیشتر کنید.
زخمهای دهان، لثههای حساس و زخم گلو یا مری، اغلب از پرتودرمانی، شیمیدرمانی یا عفونت ناشی میشوند. اگر در دهان یا لثهها زخمیدارید با پزشک خود در میان بگذارید تا اطمینان حاصل کنید از عوارض جانبی درمان است نه از مشکلات دیگر دهان و دندان که ارتباطی با سرطان و درمان ندارد. ممکن است پزشک داروهایی برای کاهش درد دهان و گلو به شما بدهد. دندانپزشک نیز برای مراقبت از دهان، شما را راهنمایی میکند. برخی غذاها ممکن است دهان زخمیشما را تحریک و جویدن و قورت دادن را سخت کنند. با دقت در انتخاب خورد و خوراک و با مراقبت خوب از دهان، دندان و لثه میتوانید غذا خوردن را آسان کنید. چند پیشنهاد مفید هم داریم:
غذاهای نرم که جویدن و فرو بردن آنها راحت است بخورید:
- مخلوط شیر و بستنی
- موز، فالوده سیب و میوههای نرم دیگر
- آب هلو، گلابی و زردآلو
- هندوانه
- پنیر لور، ماست
- پوره سیبزمینی، رشته فرنگی
- ماکارونی و پنیر
- فرنی، پودینگ و ژلاتین
- املت
- بلغور جو دوسر یا دیگر بنشنها
- سبزی و ترهبار چرخ کرده و پوره شده، مانند نخود فرنگی و هویج
- گوشت چرخ کرده
دستور تهیه به کمک مخلوطکن که زخم دهان را آزار نمیدهد: میوه و خامه
از خوراکیها و نوشیدنیهایی که دهان شما را تحریک میکنند بپرهیزید، از جمله:
- پرتقال، گریپفروت، لیمو و دیگر میوهها و آبمیوههای مرکبات
- سس یا آب گوجه فرنگی
- غذاهای پر نمک یا تند و ادویه دار
- سبزی خام، دانههای آماده برای نیمچاشت، نان برشته، بیسکویت یا خوراکیهای زبر، زمخت و خشک دیگر
- دهانشویههای الکلدار
غذاها را بپزید تا نرم و ترد شوند.
خوراکیها را به اندازههای کوچک خرد کنید.
از مخلوط کن یا غذا ساز برای خرد کردن غذا استفاده کنید.
برای اینکه قورت دادن غذا آسان شود آن را با کره، مارگارین، آب گوشت رقیق یا سس مخلوط کنید.
برای نوشیدن مایعات از نی استفاده کنید.
از قاشقی کوچکتر از معمول مثلاً قاشق کودک استفاده کنید.
غذاهای خنک یا همدما با دمای اتاق بخورید. غذاهای داغ دهان و گلوی حساس را تحریک میکنند.
حریره گرم یا آبگوشت نمکدار بخورید؛ معمولاً درد گلو را تسکین میدهد.
تکه یخ بمکید.
اگر قورت دادن سخت است، خم کردن سر رو به عقب یا جلو آوردن آن گاهی کارساز است.
اگر دندانهایتان دردناک هستند یا لثههایتان زخم هستند، ممکن است دندانپزشک برای تمیز کردن دندانهایتان محصولات خاصی را توصیه کند.
دهان خود را با آب بشویید تا غذا و باکتری بیرون بیایند و بهبودی زودتر حاصل شود.
از پزشک خود اسپری یا قرص مکیدنی بیحس کننده بخواهید تا وقت غذا خوردن دهان و گلوی شما را کرخت کند.
شیمیدرمانی و پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن ترشح بزاق را کم میکند و موجب خشکی دهان میشود. در اینصورت، جویدن و قورت دادن غذا مشکلتر میشود. خشکی دهان بر چشایی و طعم غذاها نیز تأثیر میگذارد. برخی راهحلها برای دهان و گلوی زخمی در این مورد نیز کار آمدند. این پیشنهادها نیز به رویارویی با خشکی دهان کمک میکنند:
- برای اینکه بتوانید راحتتر بخورید و حرف بزنید، هر چند دقیقه یکبار جرعهای آب بنوشید. همیشه یک بطری آب همراه خود داشته باشید و دم دست خود بگذارید.
- خوراکیها و نوشیدنیهای خیلی شیرین یا ترش بخورید تا دهان شما بزاق بیشتری ترشح کند. (اگر دهانتان حساس شده یا گلویتان زخم است این کار را نکنید، ممکن است بدتر شود.)
- آبنبات سفت یا بستنی یخی بمکید یا آدامس بجوید، تا ترشح بزاق بیشتر شود.
- غذاهای نرم و چرخ کرده که فرو بردن آنها راحتتر است بخورید.
- لبهای خود را با مرهم لب مرطوب نگه دارید.
- غذا را با سس، آب گوشت یا سالاد، آبدار کنید تا قورت دادن آن آسان شود.
- اگر خشکی دهانتان زیادی آزارنده است از پزشک یا دندانپزشک خود بخواهید محصولاتی که دهان و گلو را پوشش میدهند، محافظت یا مرطوب میکنند، به شما معرفی کنند. به برخی از اینها «بزاق مصنوعی» میگویند.
سرطان و درمان آن گاهی موجب خرابی دندان یا عوارض دیگر دندان و لثه میشود. مثلاً، دهانی که پرتو درمانی شده باشد بزاق کمتری ترشح میکند که موجب خشکی دهان و بالا رفتن احتمالی خرابی دندانها میشود. تغییرات در عادتهای خوراک نیز مشکلافزاست. پزشک و دندانپزشک باید با هم کار و مشورت کنند تا پیش از شروع درمان هر مشکلی که دندانهای شما دارد حل کنند. اگر به خوردن چیزهای شیرین عادت دارید باید بیشتر مسواک بزنید. مسواک زدن پس از هر غذا و نیمچاشت فکر خوبی است. چند نکته دیگر برای پیشگیری از عوارض دندان:
- پزشک خود را در جریان هر مشکل دندان که داشتهاید قرار دهید.
- مرتب نزد دندانپزشک بروید. بیمارانی که درمان تأثیر گذار بر دهان (مانند پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن) دارند، باید بیشتر به دندانپزشک مراجعه کنند.
- از مسواک نرم استفاده کنید. اگر لثههای حساسی دارید، از پزشک، پرستار یا دندانپزشک بخواهید مسواک و خمیر دندان مخصوص پیشنهاد کنند.
- وقتی لثه یا دهان شما زخم است آب گرم غرغره کنید.
- اگر غذاهای شیرین یا چسبناک میخورید، بلافاصله مسواک بزنید تا قند به دندان شما آسیب نرساند، یا از محصولات بدون قند استفاده کنید. سوربیتول (Sorbitol) که یکی از جایگزینهای قند در بسیاری از خوراکیهای بدون قند است در بسیاری از مردم موجب اسهال میشود. (اگر اسهال هم دارید قبل از خرید خوراکیهای بدون قند، بر چسب آنها را به دقت مطالعه کنید و مصرف آنها را محدود کنید.)
حس بویایی یا چشایی شما احتمال دارد در اثر بیماری یا درمان تغییر کند. خوراکیها، بهخصوص گوشت و آنهایی که پروتئین بالا دارند ممکن است تلخ شوند یا طعم فلز بدهند. بیشتر غذاها طعم خود را از دست میدهند. شیمیدرمانی، پرتودرمانی یا خود سرطان گاهی موجب این مشکلات میشوند. عوارض دندان نیز باعث تغییر در طعم خوراکیها میشود. در بیشتر افراد تغییر چشایی وبویایی با پایان درمان از بین میرود.
هیچ راه تضمین شدهای برای جلوگیری از تغییرات چشایی و بویایی وجود ندارد، زیرا هر شخصی بهطور متفاوت تحت تأثیر بیماری و درمان آن قرار میگیرد. به هر حال نکات زیر به شما در رفع این مشکل کمک خواهد کرد. (اگر در دهان، لثه یا گلوی خود زخم دارید با پزشک، پرستار یا کارشناس تغذیه در میان بگذارید. آنها میتوانند به شما راههایی پیشنهاد کنند که ناحیههای زخمیآسیب نبیند.)
- غذاهایی انتخاب و آماده کنید که بوی آنها برای شما خوشایند باشد.
- اگر گوشت قرمز مانند گوساله طعم یا بوی عجیبی میدهد، بهجای آن از مرغ، بوقلمون، تخممرغ، فرآوردههای لبنی یا ماهی با طعم ملایم استفاده کنید.
- گوشت، مرغ و ماهی را با خواباندن در آب میوههای شیرین، پیاز، روغن زیتون، آبلیمو یا مایههای دیگر که دوست دارید عمل آورید تا خوشمزه شود.
- کمتر از چاشنیهای بودار مانند ریحان، آویشن یا رزماری استفاده کنید.
- از خوراکیهای ترش مانند پرتقال و لیموناد که طعم بیشتری دارند استفاده کنید. فرنی لیمو ترش طعم خوبی دارد و پروتئین و کالری مورد نیاز را نیز تأمین میکند. (اگر زخم دهان یا گلو دارید، غذاهای ترش یا حاوی اسید سیتریک معمولاً موجب درد و ناراحتی میشود.)
- اگر بو آزارتان میدهد، بگذارید غذاها کمابیش به همان دمای اتاق برسند و سر سفره بیاورید، از هود استفاده کنید، هنگام پخت در ظرف را ببندید و وقتی هوا خوب است، بیرون آشپزی کنید.
- برای رنگ و بو دادن به سبزیها، از بیکن، ژامبون یا پیاز استفاده کنید.
- برای برطرف کردن مشکلات دندانپزشکی به دندانپزشک مراجعه کنید تا بر مزه و بوی خوراکیها تأثیر نگذارد.
- از دندانپزشک خود از دهانشویههای مخصوص و مراقبتهای مناسب دهان بپرسید.
تهوع همراه با استفراغ یا بدون استفراغ، یکی از رایجترین عوارض جانبی جراحی، شیمیدرمانی، پرتودرمانی و درمان زیستشناختی است. خود سرطان یا شرایطی که ربطی به بیماری شما ندارند هم میتوانند باعث تهوع شوند. برخی از افراد بلافاصله بعد از جلسه درمان تهوع یا استفراغ دارند و برخی دیگر ۲ یا ۳ روز بعد هم ندارند. برای برخی افراد تهوع پیش نمیآید. و حالت تهوع هم با پایان درمان از بین میرود. امروزه، داروهایی وجود دارند که این عارضه جانبی را بهخوبی مهار میکنند. این داروها را که داروی ضد تهوع مینامند، اغلب پیش از جلسه شیمیدرمانی برای جلوگیری از تهوع میدهند.
به هر دلیل، تهوع مانع غذا خوردن شما میشود و نمیگذارد به میزان کافی مواد غذایی مصرف کنید. چند راهحل در زیر آمده است:
از پزشک خود داروی ضد تهوع بخواهید تا به مهار تهوع و استفراغ کمک کند.
غذاهایی که هضم آنها برای معده آسان است بخورید. از جمله:
- نان برشته، بیسکویت و چوب شور
- ماست
- شربت
- کیک سفید و سبک تهیه شده از سفیده تخممرغ
- کره گندم، برنج یا رشته فرنگی
- سیبزمینی، برنج یا رشته فرنگی آبپز
- مرغ با پوست پخته یا کبابی و نه سرخ شده
- کنسرو هلو یا میوههای دیگر و سبزیهای با طعم ملایم
- مایعات سبک
- تکه یخ
- نوشیدنیهای گازدار
از این غذاها بپرهیزید:
- چرب، یا سرخ شده
- خیلی شیرین، مانند آبنبات، شیرینی یا کیک
- ادویهدار یا تند
- دارای بوی تند
غذاها را کمکم و به آرامی بخورید. پیش از احساس گرسنگی، غذا بخورید. گرسنگی حالت تهوع را بیشتر میکند.
اگر احساس تهوع جذابیت برخی غذاها را از بین میبرد، غذاهایی بخورید که هنوز کم و بیش اشتها برانگیزند.
در اتاق دم کرده و گرم یا اتاقی که بوی غذا در آن پیچیده است و آزارتان میدهد غذا نخورید.
همراه با غذا مایعات کمتری بخورید. خوردن مایعات بین غذا باعث احساس سیری میشود.
در طول روز مایعات بنوشید یا مضمضه کنید. بهتر است از نی کمک بگیرید.
دمای غذا و نوشیدنیها باید حدود دمای اتاق یا خنکتر از آن باشد؛ غذاهای داغ تهوع را بیشتر میکنند.
وقتی احساس تهوع دارید خود را به خوردن غذاهایی که دوست دارید مجبور نکنید. این کار منجر به انزجار موقت از آنها میشود.
پس از صرف غذا استراحت کنید، فعالیت هضم را کند میکند.
اگر صبحها مشکل تهوع دارید، پس از اینکه بیدار شدید نان برشته یا بیسکویت بخورید.
لباسهای گشاد بپوشید.
اگر هنگام پرتودرمانی یا شیمیدرمانی حالت تهوع دارید، ۱ تا ۲ ساعت پیش از آن چیزی نخورید.
بفهمید چه موقعی حالت تهوع به شما دست میدهد و علت آن را بیابید (غذاهای خاص، رویدادها، فضاها). جدول را ببینید اگر ممکن یا مفید است، برنامه غذایی خود یا زمانبندی آن را تغییر دهید. این اطلاعات را با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارید.
ممکن است حالت تهوع، به استفراغ بینجامد که در اثر درمان، بوی تند غذا، گاز معده یا روده و یا حرکت است. در برخی افراد، محیطها و یا تجمعهای خاص، مثل بیمارستان یا مکانهای شلوغ، محرک استفراغ میشود. برخی از افراد بلافاصله، پس از درمان استفراغ میکنند و برخی دیگر یک روز یا حتی بیش از آن.
اگر زیاد استفراغ میکنید و بیش از یک یا دو روز ادامه دارد، با پزشک خود تماس بگیرید. او به شما داروی ضد تهوع میدهد تا تهوع و استفراغ مهار شود.
در بیشتر مواقع اگر بتوانید جلوی تهوع را بگیرید میتوانید از استفراغ هم جلوگیری کنید، گاهی هم جلوی هیچکدام را نمیتوانید بگیرید. تمرینات آرامشدهنده یا مراقبه در این مورد به شما کمک میکند. این تمرینات شامل نفسهای آهنگین عمیق و تمرکز آرام است و هر جایی میشود آنها را انجام داد. اگر استفراغ کردید، برای جلوگیری از تکرار آن به این پیشنهادها عمل کنید:
- تا استفراغ را مهار نکردهاید چیزی نخورید و نیاشامید.
- پس از اینکه جلوی استفراغ را گرفتید، کمی مایعات سبک، مانند آب و بویون مصرف کنید. جدول ۲ نمونههای بیشتری از مایعات سبک را نشان میدهد. با یک قاشق چایخوری در هر ۱۰ دقیقه شروع کنید، کم کم آن را به ۱ قاشق غذاخوری در ۲۰ دقیقه افزایش دهید و بالاخره به ۲ قاشق غذاخوری در ۳۰ دقیقه برسانید.
- اگر همیشه مایعات سبک مصرف میکنید، از برنامه غذایی تمام مایع یا نرم استفاده کنید. جدول ۳ حاوی نمونههایی از غذاهای تمام مایع است. در زمانهایی که میتوانید سعی کنید اندکی غذا بخورید. اگر بهبود یافتید، کم کم به روال عادی خود باز گردید. اگر با هضم شیر مشکل دارید، شاید بهتر باشد بهجای رژیم غذایی تمام مایع از رژیم غذایی نرم استفاده کنید؛ رژیم غذایی تمام مایع، شامل فراوردههای زیادی است که از شیر بهدست آمدهاند. از کارشناس مجاز تغذیه درباره رژیم غذایی نرم کسب اطلاع کنید.
اسهال معمولاً از شیمیدرمانی، پرتودرمانی در محدوده شکم، عفونت و حساسیتهای غذایی و احساس ناامیدی ناشی میشود؛ با پزشک خود دنبال دلیل اسهالتان بگردید تا با موفقیت درمان شوید.
در هنگام اسهال، غذا به سرعت از روده رد میشود بدون اینکه بدن فرصتی برای جذب کافی ویتامین، مواد معدنی و آب پیدا کند. اسهال موجب دی هیدراسیون (کاهش آب بدن) میشود، به این معنی که بدن آب کافی برای خوب کار کردن ندارد. اسهال شدید و طولانی مشکلاتی بهوجود میآورد، پس، اگر اسهال شدید دارید یا بیش از دو روز طول کشیده است با پزشک خود تماس بگیرید. چند راهحل برای رفع عوارض اسهال:
برای جبران آنچه در اسهال از دست دادهاید مایعات زیاد بنوشید. جدولهای ۲ و۳ شامل فهرست مایعاتی برای نوشیدن است.
بهجای سه وعده غذای سنگین در روز، وعدههای سبک بیشتری بخورید.
غذاهایی بخورید که سدیم و پتاسیم دارند. این دو ماده معدنی به بدن شما کمک میکنند تا درست کار کند. این مواد معمولاً همراه با اسهال از دست میروند. جزء مایعات پر سدیم میتوان از بویون و آب گوشت بی چربی نام برد. غذاها و میوههای حاوی پتاسیم زیاد که باعث اسهال نمیشوند عبارتند از: موز، نکتار هلو و زردآلو و سیبزمینی آبپز یا پوره سیبزمینی، نوشیدنیهای ورزشی حاوی سدیم و پتاسیم و انواع کربوهیدراتها که به آسانی جذب میشوند هستند.
این خوراکیها را بخورید:
- ماست، پنیر لور
- برنج، رشته فرنگی و سیبزمینی
- حریره یا کره گندم
- نیمرو (آنقدر بپزید که سفیده ببندد نه اینکه سرخ شود)
- کره بادام زمینی نرم
- نان سفید
- کنسرو پورههای میوه و سبزیهایی که به اندازه پخته شدهاند
- بوقلمون و مرغ پوست گرفته، گوشت بی چربی یا ماهی (پخته و کبابی، نه سرخ شده)
بپرهیزید از:
- غذاهای روغنی، چرب یا سرخ شده. (اسهال شما را بدتر میکنند.)
- سبزیهای خام و پوست، هسته و فیبرهای سفت میوههای پوست نکنده
- ترهبار با فیبر زیاد، مانند کلم بروکلی، ذرت، لوبیای خشک، کلم، نخود فرنگی و گل کلم
- غذاها یا نوشیدنیهای داغ. (نوشیدنیهای هم دما با دمای اتاق بیاشامید.)
- آشامیدن نوشیدنیهای کافئین دار را محدود کنید. قهوه، برخی نوشابهها (تیره رنگ) و شکلات
اگر اسهال ناگهانی و کوتاه مدت داشتید، بین ۱۲ تا ۱۴ ساعت فقط مایعات سبک (جدول را ببینید) این کار به روده شما کمک میکند مایعاتی را که در اسهال از دست رفتهاند بهدست آورد. پزشک یا پرستار را در جریان این مشکل خود قرار دهید.
مراقب مصرف شیر و خوردنیهای حاوی شیر باشید. لاکتوز آنها اسهال را تشدید میکند. البته دستگاه گوارش برخی افراد با کمیشیر یا غذاهای شیردار کنار میآید (۱ یا ۱/۲ لیوان).
برنامههای غذایی ویژه برای نیازهای خاص
وقتی به دلیل سرطان یا درمان آن نیازهای ویژهای دارید، پزشک یا کارشناس مجاز تغذیه برنامههای خاص غذایی برای شما تجویز میکنند. مثلاً، اگر دهان، گلو، مری یا معده شما زخم باشد غذاهای نرم برای شما بهترین رژیم است.یا اگر درمان، هضم لاکتوز را برای شما سخت کرده است باید رژیم کم لاکتوز را دنبال کنید. برخی دیگر از برنامههای خاص غذایی، به رژیم مایعات سبک، رژیم تمام مایعات و رژیم فیبر محدود هستند. برخی برنامههای غذایی از تعادل خوبی برخوردارند و میشود آنها را در دراز مدت ادامه داد. از روال برخی دیگر باید فقط چند روز تبعیت کرد زیرا همه مواد غذایی را برای دراز مدت شامل نمیشوند. اگر فکر میکنید به برنامه غذایی خاصی نیاز دارید با پزشک خود و یا کارشناس مجاز تغذیه صحبت کنید. به کمک هم میتوانید برنامه خوبی تدارک ببینید. همچنین اگر بهخاطر بیماریهایی مانند دیابت، کلیه یا قلب از روال غذایی خاصی پیروی میکنید باید آن را با پزشک و کارشناس تغذیه خود در میان بگذارید. |
حساسیت به لاکتوز یعنی بدن شما قند شیر (لاکتوز) را هضم یا جذب نمیکند. شیر، فرآوردههای لبنی (مانند پنیر و بستنی) و غذاهایی که شیر به آنها اضافه میکنند (مانند پودینگ) لاکتوز دارند.
حساسیت به لاکتوز در اثر درمان با آنتی بیوتیک، پرتوافکنی به ناحیه شکم یا هر درمان دیگری که بر دستگاه گوارش اثر بگذارد، رخ میدهد. بخشی از رودههای شما که لاکتوز را هضم میکند گاهی در طول درمان به درستی کار نمیکند. در برخی افراد علائم حساسیت به لاکتوز(گاز، دلپیچه و اسهال) چند هفته یا چند ماه بعد از پایان درمان یا ترمیم رودهها، ناپدید میشود و برای برخی دیگر، بهمعنای لزوم تغییری دایمی در عادتهای خورد و خوراک است.
در این صورت، پزشک به شما برنامهای را که در آن خوراکیها لاکتوز کمی دارند توصیه میکند. با کارشناس تغذیه برای گرفتن راهنمایی و پیگیری نکات رژیم کم لاکتوز صحبت کنید. احتمالاً سوپر مارکت نزدیک شما شیر یا محصولات دیگر کم لاکتوز یا بدون لاکتوز دارد. غذاهای کم لاکتوز یا بدون لاکتوز را خودتان هم میتوانید درست کنید یک راه ساده برای درست کردن پودینگ بدون لاکتوز پودینگ دو شکلاته بدون لاکتوز است.
برخی داروهای ضد سرطان و بعضی داروها از جمله داروهای مسکن موجب یبوست میشوند. گاهی این مشکل از کمبود فیبر و مایعات کافی در برنامه غذایی شما ناشی میشود؛ و گاهی هم از درازمدت در رختخواب خوابیدن.
چند پیشنهاد برای جلوگیری از یبوست و درمان آن:
- به میزان کافی مایعات بنوشید. دست کم روزی ۸ لیوان. نوشیدن مایعات مدفوع را نرم میکند. راه دیگر برای محاسبه میزان مصرف مایعات، مصرف روزانه ۱۰۰ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
- حدود یک ساعت و نیم پیش از اینکه شکمتان کار کند، یک لیوان نوشیدنی داغ بیاشامید.
- با پزشکتان درباره افزودن فیبر به برنامه غذایی خود صحبت کنید(در برخی سرطانها رژیم با فیبر زیاد توصیه نمیشود). خوراکیهایی از قبیل نانها و محصولات سبوسدار، خشکبار، سبوس گندم، جوانه گندم؛ میوهها و سبزیهای تازه؛ و لوبیا خشک و نخود فرنگی بخورید؛ خوردن پوست سیب زمینی مفید است. به میزان کافی مایعات بنوشید تا به کار کردن فیبر کمک کند. این هم دستوری ساده برای رفع یبوست: فالوده سیب یا آلو.
- هر روز کمی ورزش کنید. برای تعیین میزان و نوع ورزش مناسب خود، با پزشک یا کارشناس فیزیوتراپی صحبت کنید.
اگر این پیشنهادات مؤثر نبود، از پزشک خود بخواهید برای رفع یبوست به شما دارو بدهد. پیش از مصرف هر نوع ملین (روانکننده مزاج) با پزشک خود مشورت کنید.
تمام روشهای درمان سرطان سخت و دشوار هستند. درمان گاهی هفتهها یا ماهها طول میکشد. و حتی ممکن است ناراحتی و عوارض آن از بیماری اصلی سخت تر باشد. بسیاری از بیماران میگویند احساس خستگی، افسردگی و ناتوانی در تمرکز حواس دارند. خستگی در طول درمان سرطان به چند دلیل بستگی دارد و از آن جمله است غذا نخوردن، منفعل بودن، کم خونی، افسردگی، کمخوابی و عوارض جانبی دارو. اگر دچار خستگی شدهاید، مطرح کردن آن با تیم درمانتان اهمیت زیادی دارد. با هم میتوانید علت آن را بیابید و بیشتر این مشکلات نیز درمان پذیرند. خستگی و افسردگی از عوارض مستقیم خورد و خوراک نیستند اما بر علاقه شما به غذا خوردن و توانایی شما برای خرید و تهیه غذای سالم اثر میگذارند.
چند پیشنهاد که ممکن است کمک کند:
- احساسات و نگرانیهای خود را به دیگران بگویید. پرده پوشی عواطف و احساسات باعث میشود مهار نشدنیتر به نظر بیایند. در نظر داشته باشید که صحبت کردن با پرستار یا مددکار اجتماعی به راهحلهایی برای کاستن احساس نگرانی و ترس شما میانجامد.
- با درمان خود، عوارض جانبی و راههای مقابله با آن آشنا شوید. دانستن و عمل کردن بر مبنای آن دانش باعث میشود احساس تسلط بیشتری داشته باشید. از صحبت کردن و پرسیدن از پزشک خود واهمه نداشته باشید.
به قدر کافی استراحت کنید:
بهجای یک استراحت طولانی، چند بار در طول روز استراحتهای کوتاه داشته باشید یا چرت بزنید. (در برنامه روزانهتان چند استراحت کوتاه بگنجانید.)
زمان استراحت خود را با مطالعه کتاب، لمیده بر یک صندلی راحتی، یا تماشای فیلم مورد علاقهتان در کنار دوستی لذتبخش کنید.
فعالیتهای خود را کوتاه و آسانتر کنید؛ خود را بیش از حد خسته نکنید.
غذاهای مورد علاقهتان را وقتی مصرف کنید که با جلسات درمانتان همزمان نباشد. در اینصورت، آن غذاها یادآور رویدادی ناراحت و پراضطراب نخواهند شد.
در صورت امکان، به پیاده رویهای کوتاه بروید یا تمرینات عادی انجام دهید. برخی بیماران معتقدند این کار در کاهش خستگی و بهتر شدن روحیه آنها مؤثر بوده است.
بعضی بیماران سرطان تحت درمان، دستگاه ایمنی ضعیفی دارند؛ بسیاری از داروهای ضد سرطان توانایی بدن را برای ساخت گلبولهای سفید خون (سلولهایی که با عفونت میجنگند) کم میکنند. به همین دلیل، بیماران سرطان باید از خود در برابر عفونت و مسمومیتهای غذایی با دقت مراقبت کنند. چند پیشنهاد برای جلوگیری از مسمومیت غذایی:
- تمام میوهها و سبزیهای خام را خوب بشویید و اگر خوب شسته نمیشود (مثل تمشک) از خوردن آن بپرهیزید. سطوح سفت (مانند پوست هندوانه) را قبل از بریدن، خوب بشویید و بسایید.
- دستها و وسایلی را که در درست کردن غذا از آنها استفاده میشود (مثل چاقو و تخته برش) پیش و پس از آمادهسازی غذا کاملاً بشویید، (بهخصوص بعد از کار با گوشت خام).
- گوشت منجمد را برای یخ زدایی در یخچال بگذارید، نه روی پیشخان آشپزخانه.
مطمئن شوید که گوشت یا تخممرغ کاملاً پخته شده باشند.
از صدف خام بپرهیزید و فقط آبمیوههای پاستوریزه و فرآوری شده و شیر و پنیر پاستوریزه مصرف کنید.
آیا ویتامینها و مواد کانی بیشتر کمکی میکنند؟
بسیاری از بیماران سرطان میخواهند بدانند آیا ویتامینها، مواد معدنی یا مکملهای رژیمی (مواد گیاه یمیایی) کمک میکند که سرحال بیایند یا بر سرطانشان غلبه پیدا کنند یا نه؟ میدانیم بیمارانی که در طول درمان بهتر غذا میخورند توانایی بیشتری برای رویارویی با بیماری و عوارض جانبی درمان آن دارند. اما هیچ دلیل اثبات شده علمی وجود ندارد که مکملهای رژیمی یا درمانهای گیاهی، سرطان را درمان یا از باز گشت آن جلوگیری کنند.
پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان مؤکداً خواستار مصرف غذاهای مطابق با عرف و سالم جهت دریافت ویتامینها، کانیها و مواد غذایی دیگر است. با پزشک، پرستار، یا کارشناس مجاز تغذیه یا داروساز درباره مصرف هر گونه ویتامین یا مکمل معدنی صحبت کنید. مصرف بیش از معمول برخی ویتامینها یا مواد معدنی به اندازه کمبودشان خطرناک است. مصرف مقادیر زیاد ویتامین ممکن است روند درمان سرطان شما را مختل کند. برای جلوگیری از این مشکلات، خودسرانه مصرف نکنید و به راهنماییهای پزشک خود توجه کنید.
ممکن است درباره روشهای مختلفی که دیگران جهت درمان بیماریشان آزمودهاند چیزی شنیده یا خوانده باشید. به روش درمانی وقتی تکمیلی میگویند که به یک روش درمانی متداول افزوده شود و زمانی جایگزین میگویند که از آن بهجای درمان متداول استفاده کنند. چند مرکز درمانی در حال ارزیابی علمی درمانهای تکمیلی و جایگزین، و گسترش مطالعات هنگام آزمایش آنها هستند. بسیاری از این درمانها هنوز کاملاً مطالعه نشدهاند و دلیلی برای نتیجه بخش بودن یا حتی بیخطر بودن آنها در دست نیست. برخی دیگر هم مطالعه شدهاند و میدانیم نه تنها کمکی نمیکنند بلکه آسیبرسان هم هستند. اگر در نظر دارید از این درمانها استفاده کنید باید حتماً پزشک یا پرستار خود را در جریان بگذارید، زیرا برخی از این درمانها ممکن است بر درمان معمول شما تأثیر منفی داشته یا همراهی آنها با درمانهای متداول خطرناک باشد؛ پزشک شما را از پژوهشهای انجام شده و اینکه آیا این درمان بیخطر است یا بر درمان اصلی شما اثر دارد. مطلع میکند. پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان مؤکداً خواستار پیروی از درمان تجویزی پزشکانی است که از روشهای قابل قبول و اثبات شده برای درمان استفاده میکنند. معمولاً افرادی که دنبال درمانهای غیرمتداول میروند زمان با ارزش درمان را از دست میدهند و بخت آنها برای مهار سرطان و بهبود بیماری کاهش مییابد.
قابل توجه مراقبت کنندگان
کارهای زیادی هست که میتوانید در طول دوره درمان برای دوستان یا عزیزانتان انجام دهید. پیشنهادها و راهنماییهای «راهنماییهای خوردن برای بیمارانسرطان (قبل، در طول و بعد از درمان)» را بخوانید، خیلی از آنها هنگام تدارک خورد و خوراکهای بیماران سرطان مفید هستند.
چند نکته را بیمار باید برای مقابله با مشکلات تغذیه به خاطر بسپارید:
- برای تغییرات روز به روز ذائقه بیمار آماده باشید. برخی از روزها، غذاهای مورد علاقه را نمیخواهند زیرا خوشمزه نیستند. یک وقت دیگر، ممکن است یک بشقاب پر از همان چیزی که دیروز برایشان غیر قابل تحمل بوده است را بخورند.
- در خانه غذا را در مکانهای قابل دسترس بگذارید.
- اگر آن روز بیمار حالش خوب نیست، یک ظرف در دار از فالوده سیب یا پودینگ و یک قاشق روی میز پاتختی
- یک ظرف هویج خرد کرده در قفسه بالای یخچال
- غذاهای حاضر و آماده برای چاشتها و نیمچاشتها، به امید زمانیکه بیمار آمادگی خوردن پیدا میکند، تدارک ببینید.
برای اوقاتی که بیمار چند روز متوالی فقط یکی دو نوع غذا میخورد، تا عوارض جانبی محو شود، آمادگی داشته باشید. حتی اگر هیچ چیز نمیتواند بخورد، به نوشیدن مایعات زیاد تشویقش کنید. جدولهای ۲ و ۳ نمونههای گوناگونی از مایعات دارند و بخش «رویارویی با عوارض جانبی» راهحلهای بسیاری برای مصرف کافی مایعات دارد.
با بیمار درباره نیازها، دلواپسیها و راهحلهایی که ممکن است بهترین نتیجه را داشته باشد صحبت کنید. مهم نیست چه چیزی کمک میکند، اشتیاق و نشان دادن انعطاف و پشتیبانی از طرف شما، به بیمار حس تسلط بر شرایط را میدهد.
بیمار را به خوردن و آشامیدن وادار نکنید. بدون کلافه کردن او را تشویق و پشتیبانی کنید.
راههای بازگشت به خورد و خوراک
بیشتر عوارض جانبی که بر خورد و خوراک بیماران اثر میگذارند ناشی از پرتودرمانی، شیمیدرمانی یا درمانهای دیگر هستند و پس از پایان درمان از بین میروند؛ اگر دچار عوارض جانبی بودهاید، باید کم کم بهتر شوید و تمایل شما به غذا خوردن بازگردد. گاهی هم عوارض جانبی سرسختی چون کاهش وزن برطرف نمیشوند. در این صورت، با پزشک خود برای برنامهریزی و رفع این مشکل صحبت کنید.
بعد از پایان درمان سرطان و بهبودی، شاید بخواهید باز هم به راهنماییهای مربوط به خوراک سالم عمل کنید؛ درست مانند زمانیکه بهخاطر رژیم مناسب، بهراحتی تحت درمان سرطان قرار گرفتید، در این زمان مهم نیز باید بهترین کارها را انجام دهید. در حال حاضر، پژوهشی که برای جلوگیری از بازگشت سرطان رژیم خاص غذایی به شما پیشنهاد کند وجود ندارد. اما، میدانیم تغذیه صحیح در بازیابی نیرو، بازسازی بافتها و بهبودی به شما کمک میکند. موارد پایهای عبارتند از:
به غذاهای گوناگون در روز فکر کنید. هیچ غذایی به تنهایی همه مواد مورد نیاز شما را ندارد.محور خورد و خوراک خود را بر میوهها و سبزیها بگذارید. سبزیهای پخته یا خام، میوهها و آبمیوهها، ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز شما را تأمین میکنند.
نانها و بنشنها اولویت دارند، بهخصوص آنهایی که از آردهای سبوسدار درست شدهاند از جمله نان گندم کامل، جو دوسر و برنج قهوهای. این غذاها منابع خوبی از کربوهیدراتهای گوناگون، ویتامینها و مواد معدنی و فیبر هستند.نانها و بنشنها اولویت دارند، بهخصوص آنهایی که از آردهای سبوسدار درست شدهاند از جمله نان گندم کامل، جو دوسر و برنج قهوهای. این غذاها منابع خوبی از کربوهیدراتهای گوناگون، ویتامینها و مواد معدنی و فیبر هستند.
از چربی، نمک، قند و غذاهای دودی و ترش پرهیز کنید. فرآوردههای لبنی کم چربی و قطعههای کوچک (روزی ۱۷۰ تا ۲۰۰ گرم) گوشت بدون چربی و گوشت طیور بدون پوست انتخاب کنید. از روشهای پخت کم چربی، مانند کبابی، بخار پز و آبپز استفاده کنید.
برخی بیماران نیاز به درمان طولانیمدت دارند. دیگرانی هم ممکن است بخشی از معده یا رودهشان را با جراحی برداشته باشند. این بیماران ممکن است همیشه دچار مشکلات خورد و خوراک باشند. اگر در چنین شرایطی هستید، با پزشک یا کارشناس مجاز تغذیه صحبت کنید. آنها میتوانند اطلاعات بیشتری درباره پیامدهایی که با آن روبرو هستید به شما بدهند و در تنظیم یک رژیم شخصی راهنماییتان کنند.
راههای بازگشت به خورد و خوراک
حتی اگر درمان شما پایان یافته است و خیلی بهتر هستید، ممکن است هنوز احساس کنید مثل گذشته نیستید. چند راه برای اینکه آسانتر به عادتها و زمانهای غذا خوردن عادی خود بازگردید وجود دارد:
غذاهای سادهای درست کنید که طرز تهیه آنها را بلدید و تدارک آنها راحت است.
به اندازه ۲ یا ۳ وعده غذا بپزید و باقیمانده آن را برای وعده بعدی در یخبند (فریزر) بگذارید.
از مزیت غرفه سالاد و غذاهای آماده طبخ سوپرمارکتها استفاده کنید.
کارهایی را که در گذشته، هنگام غذا خوردن، برای لذت بردن از این موقعیت انجام میدادید دوباره تکرار کنید.
رودربایستی نکنید و از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید تا وقت پخت و پز و خرید به شما کمک کند.
دستور تهیه
- شیرموز
- شیر غنی شده
- شیر و بستنی پر پروتئین
- رومال از کره بادام زمینی
- میوه و خامه
- پودینگ دو شکلاته بدون لاکتوز
- پالوده سیب و آلو
موز رسیده ۱ عدد ورقه ورقه شده
وانیل ۱ نوک قاشق چایخوری
شیر ۱ لیوان
- همه را در مخلوط کن بریزید.
- با دور تند مخلوط کنید تا نرم شود.
- برای یک وعده مصرف، هر وعده معادل ۲ لیوان.)
- شیر طبیعی نیم لیتر
- شیر خشک بی چربی ۱ لیوان
- شیر مایع را در یک کاسه بریزید.
- شیر خشک را اضافه کنید و با همزن هم بزنید تا محلول یکدست شود (معمولاً کمتر از ۵ دقیقه).
- بازده نیم لیتر
- در یخچال بگذارید و خنک بنوشید
- مصرف هر وعده ۱ لیوان
توجه: اگر این مقدار مصرف برایتان سنگین است، با نصف لیوان شروع کنید و کم کم به ۱ لیوان برسانید.
- کالری هر وعده:۲۱۱ کالری
- پروتئین هر وعده: ۱۴ گرم
از شیر غنی شده میتوانید برای تهیه این خوراکیها استفاده کنید:
- ماکارونی و پنیر
- پودینگ و فرنی
- سس خامه برای سبزیها
- پوره سیب زمینی
- کاکائو
- نان برشته فرانسوی یا مایه پنکیک
- سوپ
- شیر غنی شده ۱ لیوان
- کره شکلات یا شیره یا سس میوه مورد علاقه، ۲ قاشق غذاخور
- بستنی ۱/۲ لیوان
- وانیل ۱/۲ قاشق چایخوری
- همه را در مخلوط بریزید.
- ۱۰ ثانیه با دور کند مخلوطکن کنید.
- به اندازه مصرف یک وعده
- هر وعده معادل ۱/۲تا۱ لیوان
- کالری هر وعده: ۴۲۵ کالری
- پروتئین هر وعده: ۱۷ گرم
رومال از کره بادام زمینی (جهت مالیدن روی نان یا بیسکویت)
- شیر خشک بی چربی ۱ قاشق غذاخوری
- عسل ۱ قاشق غذاخوری
- آب ۱ قاشق چایخوری
- کره بادام زمینی نرم ۵ قاشق غذاخوری
- وانیل ۱ قاشق چایخوری
- شیر خشک و وانیل را با آب مخلوط و خوب خیس کنید.
- عسل و کره بادام زمینی را در پیالهای بریزید و به هم بزنید تا کاملاً مخلوط شود.
- روی بیسکویت بمالید.
- این مخلوط را میتوان گرد کرده، سرد کرد و مثل آبنبات خورد.
- در یخچال خوب میماند و وقتی سرد شود رومال آن مشکل است.
- بازده به اندازه ۶ قاشق غذاخوری
- اندازه مصرف هر وعده معادل ۳ قاشق غذاخوری
- کالری هر وعده: ۲۷۹ کالری
- پروتئین هر وعده: ۱۱ گرم
- شیر معمولی ۱ لیوان
- بستنی وانیلی یا ماست یخزده ۱ لیوان
- کنسرو میوه (با شیره غلیظ) حاوی آبمیوه (هلو، زردآلو، گلابی) ۱ لیوان
- بادام یا وانیل به اندازه متناسب
- مواد را مخلوط کرده و خنک صرف کنید.
- بازده به اندازه ۲ وعده مصرف
- هر وعده معادل ۱/۲تا۱ لیوان
اگر با بستنی درست شود:
- کالری هر وعده: ۳۰۲ کالری
- پروتئین هر وعده: ۷ گرم
اگر با ماست یخزده درست شود:
- کالری هر وعده:۲۶۸ کالری
- پروتئین هر وعده: ۹ گرم
- خامه غیرلبنی از سویا یا شیر بدون لاکتوز ۱ لیوان
- نشاسته ذرت ۱ قاشق غذا خوری
- شکر ۱/۴ لیوان
- وانیل ۱ قاشق چایخوری
شکلات را در تاوه یا ورق آلومینیوم آب کنید.
شکر و نشاسته ذرت را در تاوه بریزید.
کمی از مایع را به تاوه اضافه کنید و هم بزنید تا نشاسته ذرت حل شود.
بقیه مایع را در تاوه بریزید.
روی شعله ملایم گرم کنید.
شکلات را بریزید و هم بزنید تا مخلوط غلیظ شود و جوش بیاید.
از روی شعله بردارید.
وانیل را اضافه کنید و هم بزنید و بگذارید خنک شود.
- بازده به اندازه ۲ وعده
- هر وعده معادل ۳/۴ لیوان
- کالری هر وعده: ۳۸۲
- پروتئین هر وعده: ۱ گرم
- سبوس فراوری نشده، ۱/۳ لیوان
- سس سیب، ۱/۳ لیوان
- پوره آلوی کوبیده، ۱/۳ لیوان
- همه را مخلوط کنید و در یخچال بگذارید.
- پیش از خواب ۱ تا۲ قاشق غذاخوری از این مخلوط بخورید و بعد از آن یک لیوان آب بنوشید.
توجه: حتماً آب بخورید اگر نه این مخلوط به رفع یبوست کمک نمیکند.
- بازده به اندازه ۱۶ وعده
- هر وعده مصرف ۱ قاشق غذاخوری
- کالری هر وعده ۱۰ کالری
شکلها و جدولها
جدول ۱. چگونگی تأثیر درمانهای سرطان بر خورد و خوراک.
جدول ۲. نمونههایی از مایعات سبک
جدول ۳. نمونههایی از غذاهای تمام مایع
جدول ۴. نیمچاشتهای سریع و راحت
جدول ۵. چگونه کالری غذا را بیشتر کنیم
جدول ۶. چگونه پروتئین غذا را بیشتر کنیم
پیگیری عوارض جانبی
درمان سرطان | چگونگی تأثیر بر خورد و خوراک | عوارض بعد از عمل |
جراحی | نیاز به تغذیه خوب را افزایش میدهد. ممکن است عمل هضم را کند. کارکرد درست دهان، گلو و معده را کم کند. تغذیه خوب و کافی به التیام زخم و بازیابی سلامتی کمک میکند. | اگر بیمار کمبود وزن داشته یا ضعیف باشد، پیش از جراحی یک رژیم پر پروتئین با کالری زیاد برای او تجویز میشود. |
برخی بیماران در روزهای اول بعد از جراحی نمیتوانند بهطور عادی غذا بخورند؛ بنابراین مواد غذایی را با تزریق درون وریدی یا با لولهای از طریق بینی یا معده به آنها میرسانند. | ||
پرتودرمانی | همانطور که به سلولهای سرطان آسیب میرساند، بر سلولها و بخشهای سالم بدن نیز اثر میگذارد. | اگر سر، گردن، سینه یا قفسه سینه در معرض تابش پرتو باشد گاهی باعث این عوارض میشود: خشکی دهان زخم دهان زخم گلو مشکل در بلع تغییر ذائقه ایجاد مشکلات در دندانها تهوع و استفراغ اسهال سنگینی و نفخ |
شیمیدرمانی | همانطور که سلولهای سرطان را نابود میکند، بر دستگاه گوارش، اشتها و توانایی خوردن نیز اثر میگذارد. | تهوع و استفراغ بیاشتهایی اسهال یبوست زخم دهان یا گلو افزایش یا کاهش وزن تغییر ذائقه |
درمان زیستشناختی(ایمن درمانی) | همانطور که سیستم ایمنی را برای مبارزه با سلولهای سرطان فعال میکند، بر میل و توانایی خوردن نیز اثر میگذارد. | تهوع و استفراغ اسهال زخم دهان کاهش وزن شدید خشکی دهان تغییر در ذائقه درد عضلات، خستگی، تب |
هورمون درمانی | برخی از انواع آن اشتها را زیاد و در برخورد بدن با مایعات تغییر ایجاد میکند. | تغییردهنده اشتها بازدارنده جذب مایعات |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
کره و مارگارین | به سوپها، سیبزمینی پخته و پوره، حبوبات داغ، بلغورها، برنج، رشتهفرنگی و سبزیهای پخته اضافه کنید. در سوپهای خامهای، سسها و عصاره گوشت بریزید. با گیاهان و چاشنیها ترکیب کنید و روی گوشت پخته، همبرگر و ماهی و خوراکهای تخممرغ بریزید. از کره یا مارگارین آب شده بهجای سس روی سبزیهای خام و غذاهای دریایی مانند میگو، اسکالوپ (نوعی نرمتن دریایی)، خرچنگ و لابستر (شاه میگو) استفاده کنید. |
خامه زده (پف کرده) | شیرین شده آن را روی شکلات داغ، دسرها، ژلاتین، پودینگها، میوهها، پنکیکها و وافلها بریزید. شیرین نشده آن را لابهلای پوره سیب زمینی یا پوره سبزی بریزید. |
شیر و خامه | در سوپهای خامهای، سسها، خوراکهای تخممرغ، مایهها، پودینگها و کاستاردها بریزید روی حبوبات سرد یا گرم بریزید. با رشتهفرنگی، پاستا، برنج و پوره سیب زمینی مخلوط کنید. هنگام پخت، روی مرغ یا ماهی بریزید. بهجای ملاط در همبرگر، رولت گوشت، کروکت و کوفته استفاده کنید. از شیر معمولی بهجای شیر کمچرب استفاده کنید. در دستورات تهیه غذا بهجای شیر از خامه استفاده کنید. شکلات داغ را با خامه درست کرده به مارشمالو (نوعی مائده شبیه به دنبلان کوهی) به آن اضافه کنید. |
پنیر | روی تاس کباب، سیب زمینی و سبزیها آب کنید. به املت اضافه کنید. به ساندویچ اضافه کنید. |
پنیر خامهای | روی نان، کلوچه، تکههای میوه و بیسکوییت بمالید. به سبزیها اضافه کنید. گرد کنید و آجیل نیمکوب، جوانه گندم یا گرانولا روی آن بپاشد. |
خامه ترش | به سوپهای خامهای، سیبزمینی پخته، ماکارونی و پنیر، سبزیها، سسها، چاشنیهای سالاد، خورشها، گوشت پخته و کلوچه اضافه کنید. روی کیک، میوه، دسرهای ژلاتین، نان و کلوچه بمالید. بهجای سس روی میوههای تازه و سبزیها بریزید. برای یک دسر خوشمزه، آن را روی میوه تازه اسکوپ کرده، شکر سرخ اضافه کرده و در یخچال بگذارید تا سرد شود. |
چاشنیهای سالاد و مایونز | در ساندویچ از آن استفاده کنید. با سالادهای گوشت، ماهی، تخم مرغ یا سبزیها مخلوط کنید. بهجای ملاط برای کروکت استفاده کنید. در سسها و خوراکهای ژلاتیندار استفاده کنید |
عسل، مربا و شکر | روی نان بمالید، یا به غلات، نوشیدنی شیری و دسر میوه و ماست اضافه کنید. بهجای سس روی گوشتهایی مانند مرغ بریزید. |
گرانولا | در شیرینی، کلوچه و مایه نان از آن استفاده کنید. روی سبزیها، ماست، بستنی، پودینگ، کاستارد و میوه بپاشید. بهعنوان لایهای برای میوهها و غذاهای فر پز از آن استفاده کنید. آن را با میوههای خشک و آجیل مخلوط و بهجای میان وعده، صرف کنید. بهجای نان یا برنج در تهیه پودینگ بهکار ببرید. |
خشکبار (کشمش، آلو بخارا، زردآلو، خرما، انجیر) | خشکبار را بپزید؛ بهجای صبحانه یا دسر یا نیمچاشت بخورید. به کلوچه، شیرینی، نان، کیک، برنج یا خوراک دانهها، حبوبات، پودینگ و برای تودلی(در غذاهایی از قبیل مرغ شکم پر) اضافه کنید. در پخت پای، لقمهها و پیراشکی استفاده کنید. با ترهبار و سبزی پخته مانند هویج، سیبزمینی شیرین یام و کدوی گردویی و حلوایی مخلوط کنید. بهجای نیمچاشت، با آجیل یا گرانولا مخلوط و صرف کنید. |
تخم مرغ | پوره تخممرغ آبپز سفت را به سالادها و چاشنیها، ترهبار و سبزی، تاس کباب اضافه کنید. با تخممرغ، شیر و شکر، یک کاستارد مقوی بسازید. زرده تخممرغ پخته را به تخم مرغ رنده شده اضافه کنید و لای ساندویچها بریزید. تخممرغ را با پوره سیبزمینی، پوره ترهبار و سبزیها و سسها مخلوط کنید و هم بزنید. (این خوراکها را بعد از اضافه کردن تخممرغ حتماً بپزید. تخممرغ خام ممکن است باکتریهای خطرناکی داشته باشد.) پیش از پخت، تخممرغ یا سفیده تخم مرغ بیشتری به کاستاردها، پودینگها، کوییچ (خوراکی از پنیر و گوشت و اسفناج که در خمیر ماکارونی میپیچند و میپزند)، املت، و پنکیک و نان برشته فرانسوی اضافه کنید. |
درست کردن غذا | پیش از پخت، پودر سوخاری به گوشت و سبزیها اضافه کنید. اگر حساسیت ندارید و اشکالی ندارد غذاها را سرخ یا سوخاری کنید زیرا این روشها در مقایسه با آبپز یا کبابی کردن کالری بیشتری نسبت به غذا میدهند. سس، آب قلم یا عصاره گوشت به غذا اضافه کنید. |
پنیر سفت یا شبه نرم | آب کنید و روی ساندویچ، نان، کلوچه، نان ذرت مکزیکی، همبرگر، هاتداگ، گوشت یا ماهی، ترهبار و سبزی، تخم مرغ، دسرها، میوههای پخته یا پای، بمالید. |
پنیر لور/پنیر ریکوتا | با میوهها و سبزیها مخلوط کنید. به تاس کباب، اسپاگتی، رشته فرنگی و خوراکهای تخم مرغ مانند املت و نیمرو و سوفله اضافه کنید. در ژلاتین، دسرهای پودینگی، کیک پنیر و مایه پنکیک استفاده کنید. برای تزئین کرپس و پاستا یا مانیکوتی استفاده کنید. |
شیر | میتوانید در نوشیدنیها و غذاها بهجای آب، شیر بریزید. در درست کردن حبوبات داغ، سوپ، کاکائو و پودینگ استفاده کنید. به سبزیها و دیگر خوراکها سس خامه اضافه کنید. |
شیر خشک بدون چربی | به شیر معمولی و نوشیدنیهای شیردار، مانند شیر و بستنیها، اضافه کنید. در تاس کباب، رولت گوشت، نان، کلوچه، سوپ خامهای، پوره سیبزمینی، پودینگ و کاستارد، و دسرهای شیری از آن استفاده کنید. |
محصولاتی که در بازار هستند. | از پودر «صبحانه آماده» در نوشیدنیهای و دسرهای شیری استفاده کنید. |
با بستنی، شیر، میوهها و چاشنیها مخلوط کنید. | |
بستنی، ماست و ماست یخ زده | به نوشیدنیهای گازدار مثل لیموناد زنجبیلی یا کولا اضافه کنید. به نوشیدنیهای شیری مانند شیر و بستنی اضافه کنید. به حبوبات، میوهها، دسرهای ژلاتین و پای اضافه کنید؛ با میوههای نرم یا پخته مخلوط کنید و هم بزنید. بستنی یا ماست یخزده را بین تکههای کیک، شیرینی یا بیسکویت گندمیساندویچ کنید. نوشیدنیهای صبحانه با موز یا میوههای دیگر درست کنید. |
تخم مرغ | تخممرغ آبپز سفت پوره شده را به سالاد و چاشنی، سبزیها، تاس کباب و گوشت خامهای اضافه کنید. تخممرغ یا سفیده تخممرغ به کوییچ یا مایه نان برشته فرانسوی و پنکیک اضافه کنید. به نیمرو و املت، سفیده بیشتر اضافه کنید. با تخممرغ، شیر پر پروتئین و شکر، کاستارد مقوی درست کنید. زرده پخته شده به پوره تخم مرغ و ساندویچ اضافه کنید. از تخممرغ خام بپرهیزید، زیرا ممکن است باکتری داشته باشد و درمان سرطان هم، شما را نسبت به عفونت آسیبپذیر کرده است؛ مطمئن شوید که تخممرغها کاملاً پخته شدهاند. از مصرف تخممرغ نیم پز اجتناب کنید. |
آجیل دانهها و جوانه گندم |
به تاس کباب، نان، کلوچه، پنکیک، شیرینی و وافل اضافه کنید. روی میوه، بنشن، بستنی، ماست، ترهبار و سبزی، سالاد، و نان برشته بهجای رویه ترد بپاشید؛ بهجای خرده نان استفاده کنید. با جعفری یا اسفناج و گیاهان معطر مخلوط کرده با رشته فرنگی، پاستا یا سس سبزی مصرف کنید. موز را در آجیل نیمکوب بغلتانید. |
کره بادام زمینی | روی ساندویچ، نان برشته، کلوچه، وافل، پنکیک و تکههای میوه بمالید. بهجای سس روی ترهبار خام مانند هویج، گل کلم و کرفس بریزید. با نوشیدنیهای شیری و نوشیدنیهای دیگر مخلوط کنید. با بستنی نرم و ماست مخلوط کنید. |
گوشت و ماهی | گوشت یا ماهی پخته خرد شده را به ترهبار و سبزی، سالاد، تاس کباب، سوپ، سس و مایه بیسکویت اضافه کنید. در املت، سوفله، کوییچ، مواد داخل ساندویچ و تزیین مرغ و بوقلمون از آن استفاده کنید. پوسته پای یا مایه بیسکویت را در آن بغلتانید. به سیب زمینی پخته و تزئین شده اضافه کنید. |
لوبیا و بنشن | نخود فرنگی، بنشن و توفو (خمیر سویا) را بپزید و در سوپ بریزید، یا به تاس کباب، پاستا و خوراک بنشن که گوشت و پنیر هم دارد اضافه کنید. لوبیا پخته را با پنیر و شیر، له کنید و هم بزنید. |
پرسشنامه زیر که به شما کمک میکند عوارض جانبی خورد و خوراکتان را که در طول درمان سرطان، پیگیری و بررسی کنید. از این فرم رونوشتی تهیه و آن را پر کنید. و سپس این موارد را با دست اندرکار درمانی که عوارض جانبی شما را دنبال میکند، در میان بگذارید.
نام شما:ـــــــــــ
هفته:ــــــــــ
تاریخ و نوع آخرین درمان(های) خود را بنویسید:
نوع درمان:ــــــــــ
تاریخ:ــــــــــــ
نوع درمان:ــــــــــــ
تاریخ:ـــــــــــــ
وزن:ــــــــــــ کیلو گرم (هفتهای یکبار اندازه بگیرید)
در زیر فهرستی از عوارض جانبی احتمالی مربوط به خوراک بیماران سرطان ذکر شده است. جلوی هر یک از عوارض جانبی که در هفته دچار آن شدهاید علامت بزنید. جلوی هر کدام یک عدد بین ۱ تا۳ (بسته به شدت و ضعف آن ) انتخاب کنید و بنویسید:
۱= ملایم؛ ۲= متوسط؛ و ۳= شدید.
عارضه جانبی | شنبه | یکشنبه | دوشنبه | سه شنبه | چهارشنبه | پنجشنبه | جمعه |
زخم یا خشکی دهان | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
تهوع | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
استفراغ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
یبوست | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
اسهال | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
خستگی | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
موارد دیگر : ــــــــــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ | o ـــ |
پرسشها یا نگرانیهای دیگر (در این قسمت پرسشها یا نگرانیهایی را که میخواهید درباره آن با پزشک خود صحبت کنید بنویسید.)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع
ممکن است اطلاعات بیشتری درباره بیماری خود بخواهید، میتوانید به پایگاه علمی، پزشکی و آموزشی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان مراجعه کنید.
مقالات مرتبط دیگر
«شیمیدرمانی و شما: راهنمای خودیاوری در حین درمان»
«مهار درد (پشتیبانی از افراد مبتلا به سرطان)»
«صرف زمان (پشتیبانی برای افراد مبتلا به سرطان)»