Farsi
English
telegram
instagram
تغذیه در بیمار مبتلا به سرطان
سرطان تأثیر زیادی بر نیازهای غذایی ایجاد می‌کند، این مقاله کمک می‌کند تا با مشکلات ناشی از عوارض جانبی مقابله کنید یا از سلامتی خود اطمینان حاصل نمایید.
تغذیه قبل از شروع درمان :
نیازهای تغذیه‌ای شما در طول درمان تغییر می‌کند. در این قسمت مروری بر آنچه در مراحل مختلف بیماری از نظر تغذیه‌ای مهم است انجام می‌شود.
مقابله با عوارض جانبی درمان :
نیازهای تغذیه‌ای بسته به نوع درمانی که دریافت می‌کنید، فرق می‌کند. در این قسمت به اطلاعات اختصاصی تغذیه‌ای دست می‌کنید.
هنگامی‌که درمان موجب مشکلات تغدیه‌ای می‌شود:
آموزش درباره نحوه برخورد با خشکی دهان، کاهش اشتها و سایر مشکلات تغذیه‌ای.
تغذیه بعد از اتمام درمان :
بعد از آنکه احساس بهبودی بیش‌تری کردید، ممکن است سؤالاتی درباره تغذیه سالم داشته باشید. درباره نحوه بازگشت قوای بدنی، بازسازی بافت‌های بدن و احساس کلی سلامتی آموزش ببینید.
تغذیه در کودکان سرطانی:
آموزش درباره نیازهای تغذیه‌ای کودک مبتلا به سرطان حین و بعد از درمان.
تغذیه قبل از شروع درمان
مقدمه:
تغذیه مناسب به‌خصوص در بیماران سرطان لازم است. زیرا هم بیماری و هم درمان آن روی اشتهای شما تأثیر می‌گذارد. سرطان و درمان آن همچنین بر توانایی بدن در تحمل برخی غذاها و استفاده از مواد مغذی تأثیر می‌گذارد.
قبل از شروع درمان:
هنگام سلامتی، خوردن غذای کافی برای دسترسی به مواد مغذی مورد نیاز مشکلی نیست. وقتی برای سرطان درمانی می‌شوید، به‌خصوص اگر دچار عوارض جانبی درمان باشید، این کار آسانی نیست. یاد بگیرید چگونه خود را قبل از شروع درمان سرطان آماده کنید.
فواید تغذیه مناسب:
تغذیه مناسب به‌خصوص در بیماران سرطانی مهم است. از آنجا که هم بیماری و هم درمان آن می‌تواند روی اشتها تأثیر بگذارد. سرطان و درمان آن می‌تواند بر توانایی بدن در تحمل بعضی غذاها و مواد مغذی تأثیر بگذارد.
خود را برای درمان سرطان آماده کنید:
تا قبل از شروع درمان شما از عوارض جانبی احتمالی اطلاعی ندارید. یکی از روش‌های آمادگی باربر آن این است که دورۀ درمان را زمانی برای تمرکز بر خود و بهبود بدانید.
مقدمه
تغذیه بخش مهمی از درمان سرطان است. تغذیه غذای مناسب قبل، حین و بعد از درمان به شما کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشید و قوی‌تر بمانید. این مقاله برای کمک به شما و مراقبین برای آشنایی با نیازهای غذایی و مقابله با عوارض جانبی که روی تغذیه تأثیر می‌گذارد ، تهیه شده است. مطالب موجود در این مقاله جای توصیه‌های پزشکی را نمی‌گیرد. اگر هر نگرانی یا سؤالی دارید از پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه سؤال کنید.
یک متخصص تغذیه مرجع مناسبی برای اطلاعات مربوط به رژیم‌غذایی است. اگر با یک متخصص تغذیه قرار ملاقات دارید، سؤالات خود را یادداشت کنید تا چیزی را فراموش نکنید. از او بخواهید هرچیزی را که متوجه نشدید تکرار کند یا بیش‌تر توضیح دهد. درباره مطالب موجود در این مقاله نیز می‌توانید از متخصص تغذیه خود توضیحات بیش‌تری بخواهید.
از آنجا که نیازهای تغذیه‌ای شما در مراحل مختلف سرطان فرق می‌کند، ما این مقاله را بر اساس مرحله درمان سرطان مرتب کرده‌ایم.
قبل از شروع درمان:
هنگامی سلامتی، خوردن مقدار کافی غذا برای دستیابی به مواد مغذی مورد نیاز مشکل چندانی نیست. در حقیقت بیش‌تر توصیه‌های غذایی بر مصرف مقدار زیاد سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل شامل نان گندم کامل و ماکارونی و محدود کردن گوشت قرمز به‌خصوص انواع فرآوری شده و با چربی زیاد و همچنین محدودیت مصرف شکر، نمک و حفظ وزن مناسب، تأکید دارند.
هنگامی‌که برای سرطان درمان می‌شوید، این کار ممکن است مشکل باشد به‌خصوص اگر به علت عوارض جانبی احساس ناخوشی می‌کنید. بنابراین شما ممکن است نیاز داشته باشید تا رژیم غذایی خود را برای حفظ قوای بدنی و مقابله با تأثیرات سرطان و درمان آن تغییر دهید.
هنگامی‌که سرطان برای اولین بار تشخیص داده شود، پزشک با شما درباره یک برنامه درمانی صحبت می‌کند. این درمان می‌تواند شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی، درمان بیولوژیک (ایمونوتراپی)، یا درمان ترکیبی باشد. تمامی این انواع درمان سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. ولی تعدادی از سلول‌های سالم نیز ممکن است از بین برود. این علت عوارض جانبی درمان است.
عوارض جانبی زیر می‌تواند روی توانایی تغذیه‌ای شما تأثیر بگذارد:
- کاهش اشتها
- افزایش یا کاهش وزن
- زخم گلو یا دهان
- خشکی دهان
- مشکلات دندانی و لثه‌ها
- تغییر بو و مزه
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- خستگی
- افسردگی
شما ممکن است دچار این عوارض بوده یا درگیر آنها نشوید. عوامل زیادی روی بروز این عوارض جانبی و شدت آنها تأثیر دارد. این عوامل شامل نوع سرطان، قسمت درگیر بدن، نوع و مدت زمان درمان و شدت درمان است.
بسیاری از عوارض جانبی قابل کنترل بوده و پس از اتمام درمان از بین می‌رود. درباره بروز عوارض جانبی و نحوه کنترل آنها با پزشک یا پرستارتان صحبت کنید. بعد از شروع درمان دوباره عوارض جانبی که کنترل نشده با تیم درمانی صحبت کنید. اگر داروهای تجویز شده
عوارض جانبی را از بین نمی‌برد به پزشک اطلاع دهید تا آنها را تغییر دهد.
روش‌های دستیابی به مواد مغذی مورد نیاز:
اگر مبتلا به سرطان هستید، باید مواد غذایی کافی دریافت کنید تا اهداف زیر حاصل شود:
- جلوگیری یا بهبود کمبودهای غذایی.
- کاهش عوارض جانبی سرطان یا درمان آن.
- حداکثر شدن کیفیت زندگی
روش‌های زیادی برای دسترسی به مواد غذایی وجود دارد. مهم‌ترین آنها عبارتست از:
از طریق دهان:
اگر می‌توانید سعی کنید نیازهای غذایی خود را با خوردن و آشامیدن غذاهای مقوی برطرف کنید.
شما می‌توانید با مصرف مکمل‌های غذایی پرکالری و پرپروتئین همراه میان وعده‌ها، محصولات غذایی بسته‌بندی شده و نوشیدنی‌های خانگی، غذای کافی دریافت کنید. اگر در انجام این کار دچار اشکال هستید یا اگر نیاز به مقادیر خیلی زیاد کالری و مواد مغذی دارید، شما ممکناست به لوله تغذیه‌ای نیاز داشته باشید.
از طریق لوله تغذیه‌ای:
تغذیه از طریق لوله بیش‌تر مواقع برای دسترسی به غذای مناسب یا حفظ وزن در فرد دچار بی‌اشتهایی استفاده می‌شود. تغذیه از طریق لوله در صورت نیاز می‌تواند به کمک خانواده، دوستان یا مراقبین در منزل انجام شود. به‌محض شروع تغذیه از طریق لوله احساس بهبودی می‌کنید زیرا نیازهای غذاییتان برطرف می‌شود.
برای تغذیه از طریق لوله، یک لوله نازک و قابل انعطاف از طریق بینی به معده وارد می‌شود. به محض قرار دادن لوله، تغذیه با مایعات شروع می‌شود. در صورت نیاز، این ترکیبات غذایی می‌تواند تمامی نیاز شما به کالری، پروتئین و ویتأمین‌ها و مواد معدنی را برطرف کند.
بیمارانی که لوله تغذیه‌ای دارند کماکان می‌توانند از طریق دهان نیز غذا بخورند. زیرا لوله کوچک بوده و توانایی بلع را از بین نمی‌برد.
اگر شما به لوله تغذیه‌ای نیاز دارید، بیش‌ترین تلاش باید جهت ادامه تغذیه با دهان نیز انجام شود.
مثلاً شما می‌توانید برای حفظ توانایی غذا خوردن در روز، شب‌ها هنگام خواب از طریق لوله غذا مصرف کنید. بیش‌تر بیماران طی چند روز به تغذیه از طریق لوله عادت می‌کنند. بعضی بیماران به زمان بیش‌تری نیاز دارند. صحبت کردن با فردی که او نیز لوله تغذیه‌ای دارد معمولاً کمک‌کننده است. یک نوع دائمی‌تر لوله می‌تواند مستقیماً به معده وارد شود. (گاستروستومی) یا به روده وارد شود (ژژنوستومی). این روش‌های جراحی معمولاً می‌توانند به‌صورت سرپایی انجام شوند.
از طریق وریدی (تغذیه کامل وریدی) :
در بیماران با مشکلات جدی گوارشی، تغذیه با لوله نمی‌تواند تمامی نیازهای غذایی را برطرف کند. در این موارد محلول مغذی می‌تواند مستقیماً به وریدها وارد شود. این نوع تغذیه، تغذیه از طریق ورید یا تغذیه کامل وریدی (TPN) گفته می‌شود. TPN معمولاً در کسی که تحت عمل جراحی دستگاه گوارش قرار گرفته، هنگام انسداد کامل دستگاه گوارش، در صورت تهوع و استفراغ شدید و هنگامی‌که عوارض ناشی از سرطان یا درمان آن مانع غذا خوردن یا تغذیه لوله‌ای است، انجام می‌شود. همانند تغذیه لوله‌ای، تغذیه وریدی نیز می‌تواند در منزل انجام شود.
فواید تغذیه مناسب :
تغذیه مناسب در بیمار مبتلا به سرطان بسیار مهم است از آنجا که هم بیماری و هم درمان آن می‌تواند روی اشتها تأثیر بگذارد. سرطان و درمان سرطان می‌تواند بر توانایی بدن در تحمل بعضی غذاهای خاص و مصرف برخی مواد مغذی تأثیر گذارد.
نیازهای تغذیه‌ای بیماران سرطانی از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند. پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه می‌تواند در تشخیص نیازهای تغذیه‌ای و روش‌های دستیابی به آن به شما یاری رساند. تغذیه مناسب حین درمان سرطان کمک می‌کند تا شما:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت وانرژی خود راحفظ کنید.
- وزن و ذخیره بدنی مواد مغذی را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- احتمال خطر بروز عفونت را کاهش دهید.
- سرعت بهبودی و بازتوانی خود را تسریع کنید.
تغذیه مناسب به معنی مصرف غذاهای متنوع به‌گونه‌ای است که نیازهای مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سلامتی هنگام مقابله با سرطان را تأمین کند. این مواد مغذی شامل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی، آب، ویتأمین‌ها و مواد معدنی است.
مواد مغذی
پروتئین‌ها:
ما به پروتئین‌ها برای رشد بدن، ترمیم بافت‌های بدنی و حفظ سلامت سیستم ایمنی نیاز داریم.
وقتی بدن شما به میزان کافی به پروتئین دسترسی نداشته باشد، مدت زمان بیش‌تری برای بهبودی از بیماری طول می‌کشد و مقاومت به عفونت‌ها کاهش می‌یابد. بیماران مبتلا به سرطان به‌طور معمول به پروتئین بیش‌تری نیاز دارند. بعد از جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، برای ترمیم بافتی و جلوگیری از بروز عفونت‌ها به پروتئین بیش‌تری نیاز است.
منابع مناسب پروتئین شامل گوشت قرمز و ماهی، لبنیات، غلات، دانه‌های خشک شده و سویا است.
چربی‌ها:
چربی‌ها نقش مهمی در تغذیه دارند. چربی‌ها و روغن‌ها منبع غنی انرژی برای بدن است.
از چربی برای ذخیره انرژی در بدن، حفظ بافت‌های بدن و نقل وانتقال انواع خاصی از ویتأمین‌ها در بدن استفاده می‌شود. چربی‌ها همچنین نقش مهمی در تهیه مواد غذایی از طریق بهبود طعم غذا و انتقال حرارت هنگام پختن غذا ایفا می‌کنند. شاید شما شنیده باشید که بعضی انواع چربی بهتر از بقیه هستند. از نظر تأثیرات چربی بر قلب و سطوح کلسترول بدن بهتر است چربی‌ها اشباع نشده را انتخاب کنید. (چربی‌های اشباع نشده ساده یا مرکب) چربی‌های اشباع نشده ساده عمدتاً در روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون و بادام زمینی وجود دارد. این چربی‌ها در دمای اتاق مایع هستند.
چربی‌های اشباع نشده مرکب عمدتاً در روغن‌های گیاهی مانند آفتابگردان و ذرت وجود دارد. این چربی‌ها همچنین چربی اصلی غذاهای دریایی است. این چربی‌ها هم در دمانی اتاق مایع و نرم هستند. به بعضی از اسیدهای چرب اشباع نشده مرکب مانند اسیدلینولئیک و اسید آلفا – لینولئیک، اسیدهای چرب ضروری گفته می‌شود. زیرا بدن نمی‌تواند آنها را بسازد. به این اسیدهای چرب برای ساختن سلول‌ها و هورمون‌ها نیاز است. اسیدهای چرب ضروری باید از طریق مواد غذایی به بدن برسد.
چربی‌های اشباع شده (یا اسیدهای چرب اشباع شده) به‌طور عمده در منابع حیوانی مانند گوشت، چربی، شیر و کره وجود دارد. بعضی روغن‌های گیاهی نیز مانند روغن نارگیل اشباع شده است. چربی‌های شباع شده در دمای اتاق جامد هستند. اسیدهای چرب ترانس هنگام تغییر شکل روغن‌های گیاهی به مارگارین ایجاد می‌شوند.
منبع اسیدهای چرب ترانس در رژیم غذایی شامل میان وعده‌ها و غذایی پخته شده با روغن‌های گیاهی هیدروژنه است. چربی‌های ترانس همچنین به‌طور طبیعی در برخی چربی‌های حیوانی مانند لبنیات وجود دارند.
کربوهیدرات‌ها:
کربوهیدرات‌ها سوخت مورد نیاز بدن برای فعالیت‌های بدنی و عملکرد ارگان‌های بدن را تأمین می‌کند. منابع خوب و بد کربوهیدرات‌ها وجود دارد. بهترین منبع کربوهیدرات‌ها (میوه‌ها – سبزیجات- غلات کامل) تأمین کننده ویتأمین‌ها و مواد معدنی و فیبرها است. سایر منابع کربوهیدرات‌ها شامل نان، سیب‌زمینی، برنج، ماکارونی، اسپاگتی، غلات خشک شده، ذرت و دانه‌ها است. شیرینی‌ها (دسرها، آب نبات و شربت‌ها) نیز منبع کربوهیدرات است ولی مواد مغذی کمی دارد.
آب:
آب و مایعات برای سلامتی ما حیاتی است. تمامی سلول‌های بدن برای عملکرد به آب نیاز دارند. اگر مایعات کافی ننوشید یا دچار استفراغ یا اسهال باشید ممکن است دچار کم آبی شوید. به‌طور کلی هر فرد برای اطمینان از اینکه تمام سلول‌های بدنش آب کافی مورد نیازش را دارد ، باید روزانه حداقل ۸ لیوان ۸ اونسی آب یا مایعات بنوشد.
ویتامین‌ها و مواد معدنی:
ویتامین‌ها و مواد معدنی برای رشد و نمو طبیعی مورد نیاز است. این مواد همچنین برای مصرف انرژی (کالری) غذاها مورد نیاز است. فردی که رژیم غذایی متعادل شامل: پروتیئن و کالری کافی مصرف کنید معمولاً ویتأمین و مواد معدنی کافی را دریافت می‌کند. ولی مصرف رژیم غذایی متعادل در بیماری که تحت درمان سرطان است و دچار عوارض جانبی طولانی‌مدت شده است مشکل می‌باشد. در این موارد پزشک یا متخصص تغذیه مصرف مولتی ویتامین و مکمل مواد معدنی روزانه را تجویز می‌کند. قبل از شروع مصرف مولتی ویتامین‌ها و مکمل‌ها حتماً با پزشک خود مشورت کنید. بعضی افراد مبتلا به سرطان برای تقویت سیستم ایمنی یا حتی از بین بردن سول‌های سرطانی مقادیر زیادی ویتامین، مواد معدنی و سایر مکمل‌های غذایی مصرف می‌کنند. برخی از این مواد خصوصاً وقتی زیاد مصرف شوند ممکن است مضر باشند. در واقع مقادیر زیاد برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی تأثیر شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی را کاهش می‌دهد. در هنگام درمان سرطان بهتر است از مکمل‌هایی که حداکثر حاوی مقادیر مورد نیاز روزانه (DV) از مواد مغذی و بدون آهن است استفاده کرد مگر اینکه پزشک شما مصرف آهن را تجویز کرده باشد. باز هم تأکید می‌شود که قبل از مصرف این مکمل‌ها با پزشک مشورت کنید.
آنتی‌اکسیدان :
آنتی‌اکسیدان‌ها موادی هستند که از سلول‌های بدن در مقابل اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد (تولیدات جانبی برخی فرایندهای طبیعی بدن) محافظت می‌کند. مثال آنتی‌اکسیدان‌ها شامل ویتأمین C، ویتامین E، ویتامین A (بتا کاروتن) و سلنیوم است. اگر می‌خواهید آنتی‌اکسیدان‌ها به میزان کافی به بدنتان برسد، کارشناسان توصیه می‌کنند که انواع متنوعی از سبزیجات و میوه‌ها که سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند مصرف کنید. مصرف مقادیر زیاد آنتی‌اکسیدان‌ها همزمان با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی توصیه نمی‌شود.
در مورد بهترین زمان مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها با پزشک خود صحبت کنید.
داروهای گیاهی:
از صدها سال قبل از داروهای گیاهی در درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.
امروزه داروهای گیاهی در انواع مختلفی شامل قرص‌ها، شربت‌ها، چای و پمادها استفاده می‌شوند. با اینکه بسیاری از این ترکیبات بی‌خطر است، برخی می‌تواند عوارض جانبی شدید و مضر داشته باشد. برخی از این مواد با درمان معمول سرطان شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و تأثیرات عمل جراحی تداخل پیدا می‌کنند. اگر شما تمایل دارید از این ترکیبات گیاهی استفاده کنید، قبلاً با پزشک خود مشورت کنید.
توصیه‌های بی‌خطر بودن:
بسیاری از افراد فکر می‌کنند اگر دارو یا مکملی را از فروشگاه بخرند، این ترکیب بی‌خطر و مؤثر است. اداره دارو و غذای امریکا (FDA) قوانین جدیدی را در سال ۲۰۰۷ برای اطمینان از اینکه داروی مکمل حاوی موارد ذکر شده در بسته‌بندی آن است، وضع کرده است.
با این حال بی‌خطر بودن و تأثیر داروی مکمل در بدن حتی با این قوانین جدید نیز تضمین نمی‌شود. این قوانین شرکت‌های سازنده را نسبت به ذکر عوارض جانبی احتمالی در بسته‌بندی داروها الزام نمی‌کند. براساس این قوانین تا زمانی‌که خطرات یک داروی گیاهی اثبات نشده باشد نمی‌توان آن را از فروشگاه‌ها جمع‌آوری کرد.
درباره ترکیبات گیاهی یا مکمل‌های مصرفی با پزشک خود صحبت کنید.
بستۀ داروی مکمل را همراه خود به مطب پزشک برده، در مورد میزان مصرف آن و ترکیبات آن و اطمینان از عدم تداخل با درمان سرطان مشورت کنید.
از پزشک یا پرستارتان درباره اطلاعات قابل اطمینان مکمل‌های روزانه سؤال کنید.
بسته‌بندی و توضیحات دارویی را درباره مقدار و غلظت ترکیبات فعال دارویی مطالعه کنید. در صورت بروز عوارض جانبی مانند خارش، لرزش، بی‌حسی و گزگز اندام‌ها، مصرف دارو را قطع و به پزشک معالج اطلاع دهید.
بعضی بیماران مبتلا به سرطان برای تقویت سیستم ایمنی یا حتی از بین بردن سلول‌های سرطان مقادیر زیادی ویتامین، مواد معدنی و سایر مکمل‌های غذایی مصرف می‌کنند. برخی از این مواد خصوصاً وقتی زیاد مصرف شوند ممکن است مضر باشند. در حقیقت مقادیر بالای برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی تأثیر ضدسرطان شیمی‌درمانی و پرتوتابی را کاهش می‌دهد.
برای کسب اطلاعات بیش‌تر درباره داروهای گیاهی و مکمل‌ها به پایگاه اینترنتی مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان مراجعه کنید.
خود را برای سرطان آماده کنید.
تا وقتی که درمان شما شروع نشده باشد، شما دقیقاً از عوارض جانبی احتمالی، چگونه احساسات خود اطلاع ندارید. یک راه ایجاد آمادگی این است که دورۀ درمان را زمانی را برای توجه به خود در مسیر بهبودی به حساب بیاورید. سایر روش‌های ایجاد آمادگی شروع دوره درمانی در زیر ذکر می‌شود:
توانایی مثبت اندیشیدن :
شما می‌توانید با مثبت فکر کردن، صحبت کردن درباره احساسات خود وآموختن هرچه بیش‌تر درباره سرطان و درمان آن، نگرانی خود را درباره عوارض جانبی درمان سرطان کاهش دهید. برنامه‌ریزی موارد مقابله با عوارض جانبی احتمالی به شما کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر اوضاع داشته باشید و اشتهای خود را حفظ کنید.
بسیاری از افراد دچار عوارض جانبی مختصر می‌شوند که مانع غذا خوردن آنها نمی‌شود. حتی اگر دچار عوارض جانبی شده باشید آنها معمولاً اندک بوده و با داروهای در دسترس قابل کنترل است. بسیاری از این عوارض جانبی با اتمام دوره درمان از بین می‌روند.
تغذیه مناسب
بدن شما برای عملکرد مناسب به تغذیه کافی نیاز دارد. این مسئله در صورت وجود سرطان اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند. با تغذیه مناسب در حین درمان قدرت بدنی شما حفظ شده، از تخریب بافت‌های بدن جلوگیری می‌شود و بافت‌ها دوباره ساخته شده و قدرت حفاظت در مقابل عفونت‌ها حفظ می‌شود. بیمارانی که تغذیه مناسب دارند بهتر از عهده عوارض جانبی ناشی از درمان برمی‌آیند. همچنین امکان مصرف عوارض جانبی ناشی از درمان برمی‌آیند. همچنین امکان مصرف مقادیر بیش‌تری از داروها با تغذیه مناسب وجود دارد. در حقیقت برخی درمان‌های سرطان در افراد با تغذیه مناسب که پروتئین و کالری کافی دریافت می‌کنند، مؤثرتر است.
از مصرف غذاهای جدید نگران نباشید. برخی غذاهایی که در گذشته دوست نداشتید ممکن است حین درمان به ذائقه شما خوش بیاید.
از رژیم غذایی سرشار از غذاهای گیاهی استفاده کنید. چند وعده در هفته، نخود و لوبیا را جایگزین گوشت کنید.
حداقل ۵ بار در روز میوه و سبزیجات شامل مرکبات و سبزیجات سبز و زرد تیره بخورید.
میوه‌ها و سبزیجات رنگی و غذاهای گیاهی حاوی ترکیبات طبیعی تقویت سلامتی به نام فیتوکمیکال هستند.
غذاهای پرچرب خصوصاً با منشاء حیوانی را محدود کنید. از لبنیات و شیر کم‌چرب استفاده کنید.
با استفاده از روش‌هایی در پخت غذا مانند کبابی کردن، میزان چربی غذا را کاهش دهید.
میزان مصرف غذاهای پرنمک، دودی و فرآوری شده را کم کنید.
الکل ننوشید.
فعالیت بدنی مناسب داشته باشید و وزن مناسب خود را حفظ کنید.
اگر درحال حاضر هر کدام از موارد فوق را اجرا نمی‌کنید، نگران نباشید.
برنامه‌ریزی کنید.
یخچال خود را از غذاهای مناسب پر کنید تا لازم نباشد برای خرید به دفعات مراجعه کنید.
غذاهایی تهیه کنید که می‌دانید حین بیماری می‌توانید استفاده کنید.
غذاها را بپزید و به اندازه مصرف یک نوبت در فریزر بسته‌بندی کنید.
با دوستان و افراد خانواده درباره چگونگی کمک کردن آنها به شما در زمینه خرید و آشپزی صحبت کنید و یا از آنها بخواهید این کارها را برای شما انجام بدهند.
اگر سؤالی درباره تغذیه مناسب دارید. از پزشک، پرستار یا مختصر تغذیه بپرسید. او می‌تواند به شما درباره نحوه تغذیه مناسب و لیستی از مواد غذایی که عوارض جانبی همچون یبوست و حالت تهوع را تشدید می‌کند، کمک کند.
میان‌وعده‌های مقوی بخورید.
هنگام درمانی سرطان، بدن شما برای حفظ وزن طبیعی و بهبودی سریع نیاز به پروتئین وکالری بیش‌تری دارد. میان وعده‌های مقوی کمک می‌کند تا این نیاز را برآورده سازید و قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید و احساس سلامتی بکنید.
برای اینکه میان‌وعده‌ها را راحت‌تر به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کنید، توصیه‌های زیر را انجام بدهید:
در طی روز میان‌وعده‌های مقوی با حجم کم بخورید.
- میان‌وعده‌های متنوع سرشار از پروتئین در دسترس داشته باشید که به‌راحتی قابل آماده‌سازی و خوردن باشد. اینها شامل ماست، شیر و کورن فلکس، نیمی از یک ساندویچ، یک ملاقه سوپ و نان و پنیر است.
- از مصرف میان‌وعده‌هایی که موجب تشدید برخی عوارض جانبی می‌شوند خودداری کنید. مثلاً اگر دچار اسهال هستید ذرت بوداده و میوه و سبزیجات خام مصرف نکنید. اگر گلودرد دارید، میان‌وعده‌های سفت و خشک و غذاهای اسیدی نخورید.
- اگر بدون مصرف میان‌وعده‌ها تغذیه مناسبی دارید و وزن مناسب را حفظ می‌کنید آنها را استفاده نکنید.
| مثال‌هایی از میان‌وعده‌های مقوی | ||
| کیک ساده | ژله | ذرت بوداده |
| نان | نوشیدنی‌های خانگی شیری | ساندویچ |
| کورن فلکس (برشتوک) | بستنی | شربت |
| پنیر | آب میوه | سوپ |
| کلوچه | شیر | سبزیجات خام و پخته |
| بیسکوئیت | خشکبار | ماست |
| مخلوط شیر و زرده تخم‌مرغ | میوه‌ها- تازه، خشک‌شده، کمپوت | کره بادام زمینی |
روش‌هایی برای اضافه کردن کالری و پروتئین مواد غذایی:
- به‌جای مصرف سه وعده غذایی حجیم چندین وعده با حجم کم و میان‌وعده در روز بخورید. غذاهای دلخواه را هر زمان از روز مصرف کنید. به‌عنوان مثال اگر میل دارید برای شام از غذاهای معمول صبحانه بخورید.
- هر چند ساعت غذا بخورید. صبرنکنید تا کاملاً گرسنه بشوید.
- بیش‌ترین وعده‌غذایی را هنگامی که بیش‌تر گرسنه هستید بخورید. مثلاً اگر صبح‌ها بیش‌تر احساس گرسنگی می‌کنید، صبحانه را بزرگترین وعده‌غذایی خود قرار دهید.
- سعی کنید در هر وعده‌غذایی و میان وعده، غذاهای با پروتئین، کالری بالا مصرف کنید. برای افزایش اشتها قبل از وعده‌های غذایی ورزش یا پیاده‌روی کنید.
- مایعات پرکالری و پروتئین مانند ترکیبات شیر و مکمل‌های غذایی مایع بخورید. مایعات سرد معمولاً بهتر تحمل می‌شوند.
- مایعات را در بین‌وعده‌های غذایی بنوشید و همراه غذا مایعات مصرف نکنید. نوشیدن مایعات همراه غذا موجب می‌شود زودتر احساس سیری بکنید.
غذاهای پر پروتیئن :
ترکیبات شیر: پنیر را همراه با نان تست یا بیسکوئیت بخورید. به سیب‌زمینی کبابی، سبزیجات، سوپ، رشته، گوشت، میوه‌ها و پنیر اضافه کنید. به‌جای آب، شیر بنوشید. به ماکارونی و سبزیجات سس اضافه کنید. به سوپ و سیب‌زمینی پودر شیر اضافه کنید. به میوه‌ها ماست یا پنیررنده شده اضافه کنید.
تخم‌مرغ: تخم‌مرغ پخته شده را در یخچال نگهداری می‌کنید. تخم‌مرغ رنده شده را به سالاد، سوپ و سبزیجات اضافه کنید. سالاد تخم‌مرغ درست کنید. تخم‌مرغ قبل از مصرف برای از بین بردن باکتری‌های مضر باید خوب پخت شود.
گوشت قرمز، مرغ و ماهی: گوشت رنده شده پخته را به سوپ، املت، سالاد اضافه کنید. برای تغییر طعم گوشت به آن سس یا فلفل اضافه کنید.
حبوبات و دانه‌ها: از دانه‌ها همراه با میوه‌ها و بستنی استفاده کنید. همچنین می‌توانید آنها را به سالاد، سبزیجات و پاستا اضافه کنید. کره بادام‌زمینی را همراه نان تست یا مخلوط با شیر میل کنید.
غذاهای پرکالری:
کره حیوانی و گیاهی: کره را همراه با سیب‌زمینی، مرغ، پاستا، سبزیجات پخته میل کنید. کره را به سوپ اضافه کنید یا قبل از تهیه ساندویچ روی نان کره بمالید.
لبنیات: محصولات لبنی را به دسر، کیک، میوه و شکلات اضافه کنید. همچنین می‌توانید آنها را همراه سیب‌زمینی کبابی یا سبزیجات میل کنید.
سالاد: سس مایونز معمولی (نه کم‌چرب) به سالاد اضافه کنید.
شیرینی: به نان و بیسکویت، ژله و عسل اضافه کنید. به میوه‌ها مربا اضافه کنید و روی کیک بستنی بریزید.
دستورتهیه نوشیدنی‌های پرکالری و پر پروتئین:
اگر نیاز به کالری بیش‌تری داشته باشید یا در بلع غذای جامد دچار مشکل باشید، می‌توانید از دستور تهیه مواد غذایی زیر استفاده کنید. این دستورات ممکن است برای همه مناسب نباشد. اگر می‌خواهید مصرف کالری را بدون افزایش چربی اضافه کنید، از محصولات لبنی کم‌چرباستفاده کنید. در دستورات زیر از این اصول پیروی کنید:
- تمامی مواد را در محفظه همزن برقی بریزید یا در یک ظرف بزرگ به‌صورت دستی مخلوط کنید.
- در ظرف را بگذارید و با سرعت زیاد هم بزنید تا کاملاً مخلوط شود.
- قبل از مصرف آنرا در یخچال بگذارید تا خنک شود.
- باقیمانده مواد غذایی را در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
- برای افزایش محتوای پروتئین مواد غذایی، ۲-۱ قاشق غذاخوری پودر شیر به هر دستور اضافه کنید.
توجه: اگر شما به شیر یا ترکیبات آن حساسیت دارید یا مبتلا به دیابت هستید، درباره این دستورات غذایی با پرستار یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
شیر غلیظ:
برای اضافه کردن پروتئین مواد غذایی بنوشید یا به غذا اضافه کنید
یک لیتر شیر معمولی یا کم‌چرب همراه یک لیوان پودر شیر کم‌چرب.
ترکیب فوق را کاملاً مخلوط کنید و قبل از مصرف حداقل ۶ ساعت خنک کنید. همچنین می‌توانید، کره شیر به آن اضافه کنید.
(۲۱۱ کالری و ۱۴ گرم پروتئین در هر لیوان)
نوشیدنی شربت:
یک نوشیدنی نشاط‌آور
یک لیوان شربت
نصف لیوان شیر معمولی یا کم‌چرب
نصف قاشق چایخوری وانیل
(۴۲۲ کالری و ۶ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
نوشیدنی پنیر محلی
یک نوشیدنی غلیظ و سرشاز از پروتئین
۳/۱ لیوان پنیر محلی
۲/۱ لیوان بستنی وانیلی
۴/۱ لیوان ژله میوه‌ای.
(۳۱۰ کالری و ۱۱ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
نوشیدنی صبحانه فوری
نوشیدنی محبوب با پروتئین بالا
۲/۱ لیوان شیر معمولی
یک پاکت مخلوط فوری صبحانه
یک لیوان بستنی وانیلی (می‌توانید از طعم‌دهنده‌ها یا بستنی طعم‌دار هم استفاده کنید. )
(۴۷۴ کالری و ۲۰ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
ماست یخ‌زده با طعم هلو
یک نوشیدنی خنک
یک پاکت مخلوط فوری صبحانه
یک لیوان شیر معمولی
۲/۱ لیوان ماست با طعم هلو
۱۰-۶ قطعه یخ
۴۰۰ کالری و ۱۹ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
نوشیدنی شکلاتی
یک نوشیدنی خنک با طعم شکلات
۴/۱، ۱ لیوان بستنی وانیلی
۲/۱ لیوان شیر معمولی
یک بسته مخلوط شکلات گرم.
۲ قاشق چایخوری شکر
(۶۰۰ کالری و ۲۴ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
دستور تهیه سوپ در منزل:
سوپ زمستانی
۲ قاشق غذاخوری روغن کانولا
یک پیاز متوسط خرد شده
۲ بسته عصاره گوشت مرغ بدون چربی آماده مصرف یا خانگی.
۴/۳ لیوان رب گوجه‌فرنگی
۲/۱ لیوان ماکارونی
یک قوطی نخود سفید
فلفل به میزان کافی
روغن را در یک قابلمه بزرگ با شعله کرم گرم کنید. پیاز را به مدت ۳ دقیقه سرخ کنید. عصاره گوشت و رب گوجه‌فرنگی و سپس ماکارونی را اضافه کنید تا بجوشد. شعله را کم کنید تا به مدت ۱۰ دقیقه بپزد. نخود سفید را اضافه کنید. سوپ برای ۶-۴ نفر آماده است.
( حدود ۲۹۵ کالری و ۸ گرم چربی در هر بار مصرف)
سوپ سبزیجات بوقلمون :
یک قاشق چایخوری روغن کانولا
۴۰۰ گرم گوشت بوقلمون ۹۳%
یک لیوان پیاز خرد شده
یک سیر بزرگ خرد شده
۲ لیوان آب.
۲/۱، ۱ لیوان سیب‌زمینی خرد شده.
۲/۱ لیوان هویج رنده شده
۲ قوطی گوجه‌فرنگی.
یک بسته سبزیجات مخلوط
۱ قاشق چایخوری فلفل
در یک قابلمه بزرگ وشعله گاز کم، بوقلمون، پیاز و سیر را در روغن سرخ کنید. آب و سیب‌زمینی را اضافه کنید تا ۱۰ دقیقه بپزد. هویج و گوجه‌فرنگی را اضافه کنید و ۱۰ دقیقه دیگر صبر کنید. سبزیجات و فلفل را اضافه کنید تا ۱۵ دقیقه دیگر پخته شود. سوپ (یک و نیم
لیوان) برای ۸ بار استفاده آماده است.
(حدود ۱۹۰ کالری، ۲۱ گرم پروتئین در هر بار مصرف)
سوپ اسپانیایی
۲ قوطی سوپ گوجه‌فرنگی
۲ لیوان آب
یک قاشق غذاخوری روغن زیتون
یک قاشق چایخوری نمک
پودر سیر آماده
یک پیاز کوچک رنده شده
یک خیار پوست کنده و خرد شده
یک فلفل سبز خرد شده
۲ عدد گوجه‌فرنگی تازه خرد شده
مواد غذایی فوق را با هم مخلوط کنید و در یخچال بگذارید تا خنک شود و با بیسکوئیت یا چیپس سرو کنید.
سوپ بروکلی
۳ لیوان بروکلی بدون ساقه و خرد شده
یک و نیم لیوان آب.
یک قاشق غذاخوری روغن زیتون یا کانولا
۲/۱ لیوان پیاز خرد شده
۳ لیوان شیر با چربی ۱%
۲/۱ قاشق چایخوری نمک (در صورت تمایل)
۲/۱ قاشق چایخوری فلفل
۴/۱ قاشق چایخوری دانه کرفس
بروکلی و آب را در قابلمه بزرگ بجوشانید. در ظرف را بگذارید یا برای ۱۰ دقیقه بجوشد. روغن و پیاز را اضافه کنید. طعم‌دهنده را اضافه کنید و هم بزنید. شیر، نمک و فلفل را اضافه کنید.
(۱۰۱ کالری و ۳ گرم چربی در هر بار مصرف)
سوپ سیب‌زمینی
۳ عدد سیب‌زمینی متوسط پوست کنده و خرد شده
۲ لیوان عصاره مرغ کم نمک
۳ عدد کرفس خرد شده
۲/۱ پیاز کوچک خرد شده
یک قاشق غذاخوری روغن زیتون
یک قاشق غذاخوری طعم دهنده
۲ لیوان شیر
۲ عدد تخم‌مرغ پخته شده سفت و خرد شده
نمک و فلفل به میزان کافی
سیب‌زمینی را همراه با عصاره مرغ و پیاز بپزید تا سیب‌زمینی‌ها نرم شود. پس آنها را در دستگاه همزن مخلوط کنید. در یک قابلمه بزرگ روغن و طعم‌دهنده را گرم کنید. شیر را به مخلوط اضافه کنید و آن را گرم کنید و خوب هم بزنید. تخم‌مرغ و نمک و فلفل را اضافه کنید.
سوپ را می‌توانید گرم یا سرد مصرف کنید.
(حدود ۲۴۰ کالری و ۱۲ گرم پروتئین در صورت طبخ با شیر کم‌چرب)
فعالیت بدنی را فراموش نکنید!
فعالیت بدنی مزایای زیادی از جمله حفظ توده عضلانی و قدرت اسکلتی دارد.
فعالیت بدنی به کاهش افسردگی، اضطراب و یبوست کمک می‌کند. بنابراین اگر در حال حاضر ورزش نمی‌کنید، با پزشک خود درباره انجام فعالیت بدنی متوسط (مانند راه رفتن) به مدت ۳۰ دقیقه در ۵ روز هفته مشورت کنید. اگر پزشک اجازه داد، فعالیت بدنی را ۱۰- ۵
دقیقه در روز شروع کنید و به تدریج به ۳۰ دقیقه افزایش دهید.
مقابله با عوارض جانبی ناشی از درمان
جراحی:
توسط جراحی سلول‌های سرطانی و بافت‌های اطراف خارج می‌شود. جراحی معمولاً با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ترکیب می‌شود. بعد از جراحی، بدن برای ترمیم زخم و بهبودی به پروتئین و کالری بیش‌تری نیاز دارد. در این زمان بسیاری از افراد درد و خستگی را تجربه
می‌کنند. به‌علاوه آنها ممکن است به علت عوارض جانبی مربوط به جراحی توانایی تغذیه طبیعی نداشته باشند. همچنین به علت تأثیرات جراحی در نواحی خاصی از بدن مانند دهان، مری، معده، روده کوچک، کولون و رکتوم، توانایی استفاده از مواد مغذی می‌تواند تغییر پیدا کند.
توصیه‌های تغذیه‌ای در بیماران سرطانی پس از جراحی:
اگر تحت جراحی قرار گرفته‌اید، بدانید که بسیاری از عوارض جانبی طی چند روز پس از عمل جراحی از بین می‌رود. بعضی داروها، روش‌های مراقبت از خود و برخی تغییرات تغذیه‌ای می‌تواند عوارض جانبی را کاهش دهد. اگر عوارض جانبی علی‌‌رغم روش‌های فوق باقی ماند، با پزشک پرستار یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
رعایت الگوی تغذیه‌ای سالم حین دوره بهبودی پس از جراحی به شما کمک می‌کند تا:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید.
- وزن و ذخیره مواد مغذی بدن خود را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- خطر بروز عفونت‌ها را کاهش دهید.
- ترمیم و بهبودی سریع‌تری داشته باشید.
هنگامی‌که اشتها دارید به اندازه‌ای که می‌توانید غذا بخورید. وعده‌های غذایی طبیعی و میان‌وعده‌ها را مصرف کنید. ولی در صورت وجود عوارض جانبی با خود سخت‌گیری نکنید. سعی کنید وعده‌های غذایی مکرر با حجم کم مصرف کنید. در صورت نیاز از دوستان یا خانواده خود در خرید مواد غذایی و تهیه غذا کمک بخواهید. به یاد داشته باشید که مصرف غذاها و نوشیدنی‌های کم‌چرب با هضم و جذب راحت‌تر بهتر از غذاهای پرچرب مانند انواع سرخ شده تحمل می‌شوند.
در طی دوره بهبودی برای جلوگیری از کم‌آبی، مقدار زیادی آب بنوشید. (حداقل ۸ لیوان در روز در صورتی‌که توسط پزشک منع نشده باشد.)
در مورد بازگشت به فعالیت و زندگی طبیعی روزمره با پزشک خود صحبت کنید. در صورت تأیید پزشک معالج، فعالیت روزانه را به‌تدریج بیش‌تر کنید.
معمولاً از شب یا روز قبل از جراحی اجازه خوردن یا آشامیدن ندارید. بعد از جراحی چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد تا تغذیه طبیعی را شروع کنید. اگر بعداز جراحی بیش از ۲-۱ روز غذا نخورده‌اید معمولاً رژیم‌غذایی مجدد با مایعات و غذاهای سبک شروع می‌شود.
مثال زیر نمونه‌ای از آغاز تدریجی غذایی را در بیمار پس از جراحی است:
قدم اول: مایعات صاف شده
آب
آب میوه صاف شده
چای رقیق
سوپ صاف شده بدون چربی
آب سبزیجات صاف شده
قدم دوم: غذاهای سبک (به مایعات صاف شده اضافه می‌شود.)
بیسکوئیت ساده
تمامی انواع آب میوه
میوه و سبزیجات پوست کنده
کمپوت میوه
نان سفید
برنج ساده، رشته، پوره سیب‌زمینی
گوشت آب‌پز مرغ و ماهی
سوپ مرغ
شیر وترکیبات آن
بستنی ساده
ماست.
قدم سوم: رژیم معمولی
تمامی غذاها به‌تدریج می‌توانند مصرف شوند ولی بعضی غذاها ممکن است مشکل‌زا باشند. غذاهای نفخ‌زا مانند حبوبات، کلم و بروکلی و کاهو، شیر و ترکیبات آن از این نوع هستند.
همچنین مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده مناسب نیست.
سعی کنید وعده‌های غذایی زیاد با حجم کم میل کنید.
عوارض جانبی جراحی که می‌تواند روی تغذیه تأثیر داشته باشد:
پس از جراحی، نوع عارضه جانبی و مدت زمان آن به نوع جراحی و وضعیت کلی سلامتی شما بستگی دارد. در ادامه مجموعه‌ای از عوارض جانبی ناشی از جراحی سرطان در قسمت‌های مختلف بدن ذکر می‌شود.
زبان:
اشکال در جویدن و بلع غذا
تغییر مزه غذا
خشکی دهان
زخم‌های دهانی
از بین رفتن اشتها
خستگی
لثه‌ها:
اشکال در جویدن
تغییر مزه غذا
از بین رفتن اشتها
خستگی
خشکی دهان
زخم‌های دهانی
مری:
سوزش سردل
سوءهاضمه
احساس پری و سیری زودرس
اشکال در بلع
از بین رفتن اشتها
خستگی
روده:
احساس پری و سیری زودرس
معده اسیدی
عدم تحمل چربی
عدم تحمل شیر
اسهال شدید
از بین رفتن اشتها
خستگی
جراحی خارج سازی روده باریک:
کاهش جذب مواد غذایی
عدم تحمل چربی
عدم تحمل شیر
اسهال
کم آبی
نفخ
دردهای متناوب شکم
یبوست
کاهش اشتها
خستگی
جراحی خارج‌سازی کولون:
تسریع حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش (افزایش زمان ترانزیت)
اسهال
کم‌آبی
نفخ
دردهای کولیکی شکم
کاهش جذب مواد غذایی
یبوست
کاهش اشتها
خستگی
جراحی خارج‌سازی رکتوم:
افزایش فشار رکتوم
یبوست
سوزش رکتوم
کاهش اشتها
خستگی
پانکراس:
کاهش اشتها
خستگی
عدم تحمل چربی
یبوست
نفخ
بالا رفتن قند خون
ریه:
تنگی نفس
کاهش اشتها
خستگی
احساس سیری زودرس
پستان:
خستگی
کاهش اشتها
ورم دست وبازو
محدودیت حرکت شانه و بازو
پروستات:
تغییر در ادرار کردن
خستگی
کاهش اشتها
مغز:
تغییر در اشتها و خواب (در صورت مصرف استروئیدها)
کاهش اشتها
تهوع
خستگی
دستگاه تناسلی زنان (تخمدان، رحم و دهانه رحم):
خستگی
کاهش اشتها
احساس سیری زودرس
نفخ
پرتودرمانی :
در پرتودرمانی، برای جلوگیری از رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی، به آن مناطق پرتوتابی می‌شود. با اینکه تمامی سلول‌ها تحت اشعه قرار می‌گیرند. بیش‌تر سلول‌های طبیعی بهبود پیدا می‌کنند. بیماران معمولاً برای ۹-۲ هفته و ۵ روز در هفته تحت پرتوتابی قرار می‌گیرند. عوارض جانبی پرتودرمانی به منطقه تحت پرتوتابی، وسعت محل، میزان کلی اشعه و تعداد جلسات پرتودرمانی بستگی دارد. جدول زیر شامل عوارض جانبی مرتبط با تغذیه ناشی از پرتودرمانی مناطق مختلف بدن است. برخی از این عوارض جانبی حین پرتودرمانی و بعضی از آنها پس از اتمام درمان ایجاد می‌شوند.
| محل بدن که پرتوتابی می‌شود | عوارض جانبی مربوط به تغذیه که حین درمان ایجاد می‌شود. | عوارض جانبی مربوط به تغذیه که بیش از ۹۰ روز پس از درمان ایجاد می‌شود. |
| مغز، نخاع | تهوع، استفراغ | سردرد، خستگی |
| زبان، حنجره، لوزه‌ها، غدد بزاقی، بینی، حلق | زخم دهانی، درد و اشکال در بلع تغییر یا کاهش مزه غذا، زخم گلو خشکی دهان، بزاق غلیظ | خشکی دهان، آسیب به استخوان فک، قفل شدن فک تغییر در بو ومزه |
| ریه، مری، پستان | اشکال بلع، سوزش سردل، خستگی، کاهش اشتها | تنگی مری، درد فعالیتی قفسه سینه بزرگی قلب، التهاب پریکارد (پرده دور قلب) یا ریه |
| روده کوچک و بزرگ، پروستات، دهانه رحم، رحم رکتوم، پانکراس | کاهش اشتها، تهوع، استفراغ، اسهال، نفخ، عدم تحمل ترکیبات شیر، تغییرات ادراری، خستگی | اسهال، خون در ادرار یا تحریک مثانه |
عوارض جانبی معمولاً حدود هفته دوم تا سوم بروز کرده و پس از طی حدود ۳/۲ زمان درمان به حداکثر می‌رسد. بعد از اتمام پرتودرمانی بیش‌تر عوارض برای ۳-۲ هفته دیگر باقی می‌مانند. ولی برخی از آنها مدت بیش‌تری می‌مانند. اگر شما دچار عوارض جانبی ناشی از پرتودرمانی هستید، با پزشک خود درباره داروها، تغییر در رژیم غذایی و هرگونه مداخله دیگری که موجب کاهش عوارض می‌شود، صحبت کنید.
رژیم غذایی مقوی حین پرتودرمانی موجب می‌شود تا شما:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- خطر بروز عفونت‌ها را کاهش دهید.
- ترمیم و بهبودی سریع‌تری داشته باشید.
توصیه‌های غذایی در بیمارانی که تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند:
داشتن تغذیه مناسب حین دوره پرتودرمانی، خصوصاً اگر در مرکزی دور از محل زندگی خود تحت پرتودرمانی قرار داشته باشید، مشکل است. اگر امکان نگهداری غذا در مرکز درمانی وجود داشته باشد، می‌توانید انواع غذاها، سوپ، میوه، ژله، کرم‌ها و سایر مواد غذایی یخ‌زده را نگهداری و آماده کنید. اگر امکان نگهداری غذا در مرکز درمانی وجود ندارد، از غذاهایی که نیاز به نگهداری در یخچال ندارد مانند کمپوت میوه، ژله، ساندویچ پنیر یا کره بادام زمینی و بیسکوئیت استفاده کنید.
نکات زیر را به یاد داشته باشید:
- سعی کنید حداقل یک ساعت قبل از انجام پرتودرمانی چیزی بخورید.
- اگر مسافت زیادی را تا مرکز درمانی طی می‌کنید، می‌توانید غذا را در بین راه میل کنید.
- اگر مزه غذاها خوب نیست و به سختی بلع می‌شود یا ایجاد اسهال می‌کند، وعده غذایی کوچک و مکرر همراه با مایعات میل کنید.
مقدار زیادی آب و سایر مایعات بنوشید. - از دوستان و افراد خانواده بخواهید تا در خرید مواد غذایی به شما کمک کنند.
- عوارض جانبی شما ممکن است با عوارض ایجاد شده در افرادی که تحت پرتودرمانی در محل دیگری از بدن قرار گرفته‌اند، فرق کند. حتی در کسانی که پرتودرمانی مشابه دریافت می‌کنند، عوارض جانبی می‌تواند مختلف باشد.
- به‌جای سه وعده‌غذایی حجیم، وعده‌های غذایی کوچک و مکرر میل کنید. اگر اشتهای شما در زمان مشخصی از روز بهتر است، وعده اصلی غذایی را آن زمان میل کنید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که پروتئین و کالری غذایی خود را اضافه کنید.
- مکمل‌های غذایی مانند مکمل‌های مایع ممکن است در این دوره کمک‌کننده باشد.
- مراقب بهداشتی یا پرستار ممکن است نمونه‌ای از این مکمل‌ها را در اختیار شما قرار دهد.
- سایر بیماران منبع عمده اطلاعاتی و حمایتی هستند. با سایر بیماران صحبت کنید یا در گروه‌های حمایتی شرکت نمایید.
- اگر دچار کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، اسهال، زخم دهان یا گلو، خشکی دهان، اختلال بلع یا تغییر طعم و مزه غذا هستید، به بخش‌های مربوطه در این مقاله مراجعه نمایند.
- اگر دچار اختلال تغذیه بوده و رژیم‌غذایی مخصوص دیابت یا سایر بیماری‌های مزمن استفاده می‌کنید، با پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه درباره نحوه تغییر رژیم‌غذایی متناسب با پرتودرمانی مشورت کنید.
- درباره هرگونه عارضه جانبی و نیاز به تجویز دارو با پزشک صحبت کنید. به‌عنوان مثال داروهای مؤثری جهت کنترل تهوع، استفراغ یا اسهال ناشی از درمان وجود دارد.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی شامل مصرف داروهای مؤثری است که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. داروها معمولاً به‌صورت خوراکی یا تزریق وریدی استفاده می‌شوند. داروهای شیمی‌درمانی هم روی سلول‌های طبیعی و هم روی سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارد. سلول‌هایی که بیش‌تر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند شامل مغز استخوان، مو و مخاط پوشاننده دستگاه گوارش از دهان تا مقعد است.
عوارض جانبی به نوع داروی شیمی‌درمانی و چگونگی مصرف آن بستگی دارد. در ادامه تعدادی از عوارض جانبی شیمی‌درمانی که ممکن است مشکلات تغذیه‌ای ایجاد کند ذکر می‌شود:
- کاهش اشتها
- تغییر در بو و مزه غذا
- زخم یا ناراحتی دهانی
- تهوع
- استفراغ
- تغییرات اجابت مزاج
- خستگی
- کاهش سلول‌های سفید خونی با افزایش خطر عفونت‌ها
شما ممکن است دچار تمامی عوارض فوق نشوید، ولی در صورت وجود هرکدام از این عوارض با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند دارو تجویز کرده یا با روش‌های مراقبت از خود یا تغییر رژیم غذایی در کاهش عوارض جانبی به شما کمک کند. همزمان با انجام شیمی‌درمانیتغذیه مناسب به شما کمک می‌کند تا:
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت بدنی و انرژی خود را حفظ کنید.
- وزن و ذخیره مواد مغذی بدن خود را حفظ کنید.
- عوارض جانبی ناشی از درمان را تحمل کنید.
- خطر بروز عفونت‌ها را کاهش دهید.
- ترمیم و بهبودی سریع‌تری داشته باشید.
توصیه‌های غذایی در بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند:
- در بیش‌تر بیماران شیمی‌درمانی به‌صورت سرپایی انجام می‌شود. این کار می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
- برنامه‌ریزی کنید تا یک وعده غذایی سبک به همراه داشته باشید. بررسی کنید که آیا یخچال یا میکروفر در مرکز درمانی برای استفاده وجود دارد؟
- قبل از انجام درمان غذا بخورید. در بسیاری موارد یک وعده غذایی سبک قبل از شیمی‌درمانی به خوبی تحمل می‌شود.
بعد از انجام شیمی‌درمانی ممکن است بسیار احساس خستگی کنید. خستگی (ضعف یا کاهش انرژی) حین شیمی‌درمانی بسیار شایع است. بهتر است رژیم غذایی متعادل شامل پروتئین (گوشت، شیر، تخم‌مرغ، حبوبات) داشته باشید تا انرژی شما حفظ شود، مگر اینکه توصیه دیگری به شما شده باشد. - سایر توصیه‌ها جهت مقابله با خستگی شامل اولویت بندی فعالیت‌ها، انجام مهم‌ترین موارد زمانی که بیش‌ترین انرژی را دارید و برقراری تعادل بین فعالیت و استراحت است.
- اگر به علت عوارض جانبی خوردن غذا برایتان مشکل است با خود سخت‌گیری نکنید. سعی کنید.
- وعده‌های غذایی کوچک و مکرر میل کنید. غذاهای چرب و سرخ‌شده برای هضم مشکل است. در روزهایی که احساس سلامتی می‌کنید و اشتهای خوبی دارید وعده‌های غذایی طبیعی و میان‌وعده‌ها را میل کنید. روزانه به مقدار کافی ( ۸ تا ۱۰لیوان) آب و مایعات بنوشید.
- ازدوستان و افراد خانواده بخواهید تا به شما در خرید مواد غذایی و تهیه غذا کمک کنند، اگر کسی نیست تا به شما کمک کند از بیرون غذا سفارش دهید.
- برخی از عوارض جانبی شیمی‌درمانی چند ساعت پس از درمان از بین می‌رود. اگر عوارض جانبی باقی بماند با پزشک مشورت کنید. توجه فوری به عوارض جانبی مرتبط با تغذیه موجب می‌شود تا وزن و انرژی خود را حفظ کنید و احساس بهتری داشته باشید.
- اگر دچار کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، اسهال، زخم دهان یا گلو، خشکی دهان اختلال بلع یا تغییر طعم و مزه غذا هستید، به بخش‌های مربوط در این مقاله مراجعه نمایید.
- اگر دچار اختلال تغذیه بوده رژیم‌غذایی مخصوص دیابت یا سایر بیماری‌های مزمن استفاده می‌کنید، با پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه درباره نحوه تغییر رژیم‌غذایی متناسب با شیمی‌درمانی مشورت کنید.
- درباره هرگونه عارضه جانبی و نیاز به تجویز دارو با پزشک صحبت کنید. به‌عنوان مثال داروهای مؤثری جهت کنترل تهوع، استفراغ یا اسهال ناشی از درمان وجود دارد.
بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی :
سرطان و درمان آن با تأثیر برروی سلول‌های خونی که از بدن در مقابل بیماری‌ها و میکروب‌ها محافظت می‌کند، موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود. در نتیجه بدن شما همانند یک فرد طبیعی نمی‌تواند با عفونت‌ها مواد خارجی و بیماری‌ها مقابله کند.
حین درمان سرطان، زمانی وجود دارد که بدن شما توانایی محافظت کامل از شما را ندارد، تا زمانی که سیستم ایمنی شما بهبود یابد، از شما خواسته می‌شود تا از تماس با عوامل عفونی احتمالی خودداری کنید. به‌عنوان مثال شما نباید از انواعی از غذاها که مقدار زیادی باکتری دارد استفاده کنید.
توصیه‌های غذایی در بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی:
توصیه‌های غذایی زیر برای بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی ناشی از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی تهیه شده است. معمولاً این توصیه‌ها مناسب بیماران تحت پیوند مغز استخوان با سیستم ایمنی بسیار ضعیف است. هدف از این توصیه‌ها دوری از مواد غذایی حاوی مقدار زیادی عوامل عفونت‌زا و جایگزینی آن با غذاهای سالم است.
شما لازم نیست در تمام طول دوره درمان سرطان از توصیه‌های زیر پیروی کنید. با پزشک یا پرستار درباره نحوه و زمان استفاده از این توصیه‌های غذایی مشورت کنید.
از غذاهای زیر اجتناب کنید.
- گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ خام یا کاملاً نپخته
- ماهی دودی سرد.
- شیر یا ترکیبات شیری شامل پنیر و ماست غیر پاستوریزه
- پنیر حاوی فلفل تند یا سایر سبزیجات خام
- پنیر محلی
- سالاد تازه و سس (که در یخچال نگهداری می‌شود.) که شامل پنیر مانده یا تخم‌مرغ خام باشد.
- میوه و سبزیجات خام و نشسته
- آبمیوه‌های صنعتی غیر پاستوریزه
- عسل تازه و گرماندیده
- غذاهای آماده تاریخ مصرف گذشته
- ترکیبات گیاهی و مکمل‌های غذایی
- چای سرد که با آب سرد تهیه شده باشد
- غذاهایی که خارج یخچال نگهداری شده باشد.
مراقبت‌های سلامت غذایی:
- هنگامی‌که سیستم ایمنی شما ضعیف است هنگام خرید غذا، پختوپز و رفتن به رستوران بسیار مراقب باشید.
- پیروی از توصیه‌های سلامت غذایی خطر تماس با میکروب‌هایی که ممکن است پس از ازدیاد بافت عفونت‌های جدی در فرد دچار ضعف ایمنی می‌شود را کاهش می‌دهد.
نکات آماده سازی غذا:
- دست‌های خود را با آب گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه قبل و بعد از تهیه غذا و قبل از خوردن غذا بشویید.
غذا را در یخچال نگهداری کنید. - غذاهای گرم را به‌صورت گرم و غذاهای سرد را به‌صورت سرد نگهداری کنید.
- گوشت قرمز، ماهی، مرغ را در میکروفر یا یخچال یخ‌زدایی کنید. آن را در دمای اتاق قرار ندهید.
- غذاهای یخ‌زدایی شده را بلافاصله مصرف کرده و دوباره آن را فریز نکنید.
- غذاهای خریداری شده یا آماده شده را حداکثر تا ۲ ساعت بعد در یخچال بگذارید. غذاهای حاوی تخم‌مرغ، سس مایونز نباید بیش‌تر از یک ساعت خارج از یخچال نگهداری شود.
- میوه و سبزیجات را قبل از پوست کندن و خرد کردن با آب بشویید. برای شست‌وشو نیازی به صابون و محلول‌های حاوی کلر نیست.
- جهت شست‌وشوی میوه و سبزیجات نیازی به محلول‌های صنعتی نیست، آنهایی را که سطح سخت و آلوده‌ای دارند را با رنده مخصوص سبزیجات پوست‌برداری کنید.
- سبزیجات برگ‌دار را در آب روان بشویید.
- سالاد بسته‌بندی شده و سایر محصولات آماده مصرف را حتی در صورتی‌که شسته شده مجدداً با آب بشویید.
- سبزیجات را به‌صورت خام میل نکنید.
- میوه‌ها و سبزیجات له شده و پوسیده را دور بریزید.
- میوه‌هایی را که در مغازه تقسیم شده است (مانند یک نیم هندوانه) را خریداری نکنید.
- قوطی موادغذایی را قبل از بازکردن با آب و صابون بشویید.
- هنگام طبخ غذا از قاشق‌های مختلف برای هم زدن و چشیدن غذا استفاده کنید.
- تخم‌مرغ را تا جایی که سفیده آن کاملاً سفت شود و زرده آن ضخیم شود بپزید. وقتی زرده تخم‌مرغ از حالت مایع کمی سفت شود کافی است.
- تخم‌مرغ با پوسته شکسته را دور بریزید.
- غذاها با بو یا ظاهر مشکوک را دور بریزید. هیچ‌گاه آن را مزه نکنید!
آلودگی را منتقل نکنید:
- برای بریدن غذاهای مختلف از چاقوی تمیز استفاده کنید.
- در یخچال، گوشت خام از تخته مجزا استفاده کنید.
- سطح میز آشپزخانه و تخته آشپزی را با آب گرم و صابون بشویید. همچنین می‌توانید از محلول حاوی ۱ واحد سفیدکننده و ۱۰ واحد آب استفاده کنید.
- هنگام کباب کردن گوشت از یک ظرف تمیز استفاده کنید.
غذاها را خوب بپزید:
- از یک دماسنج مخصوص گوشت در عمیق‌ترین قسمت آن برای بررسی پخت کامل آن استفاده کنید.
- قبل از استفاده از دماسنج، درستی کارکرد آن را در آب جوش کنترل کنید. دماسنج باید ۲۱۲ درجه فارنهایت را نشان بدهد. گوشت را تا جایی که دیگر رنگ آن صورتی نباشد و آب آن سرازیر نشود بپزید. تنها روش اطمینان از پخت کامل گوشت استفاده از دماسنج مخصوص گوشت است. گوشت قرمز تا دمای ۱۶۰ درجه فارنهایت، گوشت مرغ تا ۱۸۰ درجه فارنهایت پخته شود. غذاهای گوشتی آماده را قبل از مصرف گرم کنید.
- تخم‌مرغ خام و نیم‌پز نخورید. همچنین غذاهای حاوی تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز به‌خصوص سس سالاد مصرف نکنید. از تخم‌مرغ پاستوریزه می‌توان استفاده کرد.
سلامتی آب:
آب شیر منازل در شهرها سالم به‌حساب می‌آید. آب چاه سالم نبوده و در صورتی‌که دچار نقص سیستم ایمنی هستید نباید استفاده شود، مگر اینکه روزانه از نظر ارگانیسم‌های کولیفرم و کریپتوسپوریدوم بررسی شود. در غیراین‌صورت آب را قبل از مصرف بجوشانید یا از آب قوطی بسته‌بندی استفاده کنید. در صورتی‌که منبع آب کلرزده نباشد، فیلتر مخصوص آب معمولاً کمکی به سلامت آب نمی‌کند.
پختوپز در میکروفر:
اگر ظرف غذا درون میکروفر خودبه‌خود جابه‌جا نمی‌شود، حین پختن یک تا دوبار آن را بچرخانید. این کار مانع از باقی ماندن نواحی پخته در غذا می‌شود که باکتری‌ها می‌توانند آنجا زنده بمانند. از یک درپوش پلاستیکی سوراخ‌دار برای پخش کردن حرارت در همه جای غذا استفاده کنید. حین پختن غذا چند بار آن را هم بزنید.
نکات قابل توجه هنگام خرید مواد غذایی:
- تاریخ مصرف و انقضای غذا را بررسی کنید. غذاهای تازه را خریداری کنید.
- زمان بسته‌بندی گوشت قرمز، مرغ و غذاهای دریایی را بررسی کنید. غذای تاریخ مصرف گذشته را اصلاً خریداری نکنید.
- قوطی‌های آسیب‌دیده، متورم یا فرورفته را پس بدهید. غذاهای بسته‌بندی شده را از نظر سالم بودن بسته‌بندی کنترل کنید.
- میوه و سبزیجات سالم را انتخاب کنید.
- از کرم‌ها و دسرهایی که خارج از یخچال نگهداری شده است خودداری کنید.
- غذاهای سلف سرویس استفاده نکنید.
- بستنی از دستگاه نخرید.
- غذاهای نمونه و تبلیغاتی را امتحان نکنید.
- تخم‌مرغ‌های آسیب‌دیده یا نگهداری شده خارج از یخچال را پس بدهید.
- غذاهای یخ‌زده یا موجود در یخچال را بلافاصله قبل از خارج شدن از مغازه خریداری کنید. آنها را سریعاً در یخچال بگذارید و در ماشین گرم نگذارید.
رستوران:
- در مغازه‌های غذایی آماده بخواهید که غذای تازه برای شما آماده شود.
- برای خودداری از شلوغی، زود به رستوران نروید.
- از غذاهای بسته‌بندی یک نفره استفاده کنید.
- از غذاهای پرخطر مانند میز سالاد و بوفه خودداری کنید.
- از پاستوریزه بودن آبمیوه اطمینان حاصل کنید.
- مطمئن شوید که قاشق و چنگال در دستمال و جای مخصوص و نه مستقیماً روی میز نگهداری می‌شود.
- اگر می‌خواهید باقیمانده غذا را با خود به بیرون ببرید، تقاضای ظرف کنید و خودتان غذا را در آن بریزید.
هنگامی‌که دچار کاهش سلول‌های سفید خون هستید چه بخورید:
| غذاهای توصیه شده | از این غذاها اجتناب کنید | |
| غذاها با پروتئین زیاد | گوشت قرمز، مرغ، ماهی کاملاً پخته شده، ماهی بسته‌بندی در قوطی، تخم‌مرغ پاستوریزه خوب پخته شد+ه، پنیر فرآوری شده، ماست پاستوریزه، سوپ خانگی یا آماده مصرف در قوطی | سالاد گوشت قرمز یا ماهی با سبزیجات تازه، ماهی تازه/خام، گوشت یا تخم‌مرغ خام، مخلوط شیر و تخم‌مرغ خام، پنیر تازه ومحلی، سس سالاد و پنیر غیر پاستوریزه، سوپ سرد و پخته نشده |
| نان، برنج، ماکارونی | تمام انواع نان بدون میوه خشک و مغز، بیسکوییت، نان تست، رشته، پای کیک، ماکارونی، سیب‌زمینی، برنج | سالاد ماکارونی یا پاستا سالاد سیب‌زمینی و سبزیجات خام، نان حاوی میوه خشک و مغز |
| میوه وسبزیجات | میوه‌های پوست کنده (موز، مرکبات، هندوانه)، سیب پوست کنده، کمپوت میوه، میوه خشک شده سبزیجات تازه، یخ زده یا بسته‌بندی خوب پخته شده |
تمام انواع دیگر میوه تازه یا خشک شده، سبزیجات خام |
| نوشیدنی‌ها دسرها سایر غذاها |
آبمیوه فرآوری شده شیر پاستوریزه ترکیبات شیر خانگی کرم‌های غیرلبنی نوشابه، قهوه، چای مکمل‌های غذایی مایع کیک یا کلوچه بدون مغز- ژله بستنی صنعتی، شربت صنعتی چیس، کره مارگارین مایونز و سس سالاد پخته شده روغن گیاهی کره بادام زمینی نمک، فلفل، طعم‌دهنده‌ها و عسل که هنگام طبخ به غذا اضافه شده باشد. شکر، مربا، خردل، آب نبات، شکلات، زیتون |
بستنی خانگی شربت خانگی ذرت بوداده مغزهای خام یا بوداده نمک، فلفل، طعم‌دهنده‌ها و عسل که بعد از طبخ غذا به آن اضافه شده باشد. |
سینک ظرفشویی:
- صابون در دسترس داشته باشید و از دستمال برای خشک کردن دست‌ها استفاده کنید.
- از پارچه و حوله تمیز به‌صورت روزانه برای ظروف استفاده کنید.
- اگر از اسفنج استفاده می‌کنید حداقل به‌صورت هفتگی آن را تعویض کنید. بعضی متخصصین توصیه می‌کنند که اصولاً از اسفنج استفاده نشود، چون میکروب‌ها می‌تواند در آن جمع شده و به اطراف منتقل شود.
- حوله‌های ظروف و اسفنج‌ها، روزانه به مدت ۵ دقیقه در محلول‌های حاوی ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد آب خیس کنید. (برای گندزدایی) یا می‌توانید اسفنج‌ها نم‌دار را به مدت ۲ دقیقه در دمای بالا حرارت دهید.
- غذاها را دور از محوطه سینک ظرفشویی نگهداری کنید. همچنین مواد شیمیایی و تمیزکننده را نزدیک مواد غذایی نگذارید.
- هنگام ظرفشویی از مایع ظرفشویی و آب خیلی گرم استفاده کنید. می‌توانید به جای خشک کردن ظروف با حوله، آنها را در هوای آزاد خشک کنید.
یخچال و فریزر: - یخچال را تمیز نگه دارید: آن را از ذرات غذایی پاک کنید و دستگیره و در یخچال را به‌طور مرتب ضدعفونی کنید. یخچال را به‌صورت هفتگی با محلول ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد آب گندزادیی کنید.
- دمای یخچال را بین ۳۴ تا ۴۰ درجه فارنهایت نگه دارید. دمای فریزر باید کم‌تر از ۵ درجه فارنهایت باشد.
- تمامی غذاها را بعد از سرد شدن در ظرف دردار نگهداری کنید. ابتدا غذاهای گرم را بدون پوشش در یخچال سرد کنید. سپس در ظروف را محکم بگذارید. غذاهایی را که طی ۲ تا ۳ روز آینده نمی‌خواهید مصرف کنید در فریزر نگهداری کنید. غذاهای موجود در یخچال را بعد از۳ روز (۷۲ ساعت) دور بریزید.
- تخم‌مرغ با پوست شکسته و آسیب‌دیده را دور بریزید. غذاهای تاریخ مصرف گذشته را دور بریزید.
توصیه‌هایی برای تمیز نگه داشتن خانه:
بهداشت فردی:
- دست‌های خود را با آب و گرم و صابون به مدت ۲۰ ثانیه قبل و بعد از تهیه غذا بشویید. همچنین دست‌های خود را قبل از صرف غذا و بعد از دستشویی، بلند کردن چمدان و لمس حیوانات خانگی بشویید.
- دست‌های خود را با دستمال کاغذی یا حوله تمیز که روزانه تعویض می‌شود، خشک کنید.
سطح کابینت و میز آشپزخانه:
- برای بریدن و قطعه کردن گوشت خام را از سطوح پلاستیکی یا شیشه‌ای استفاده کنید. همچنین از تخته چوبی نیز می‌توان استفاده کرد به شرطی که فقط برای گوشت استفاده شود.
- از تخته‌های آشپزی مخلتف برای غذاهای متفاوت مانند نان یا پنیر استفاده کنید. تخته آشپزی را بعد از مصرف با آب گرم و صابون بشویید. تخته آشپزی را با محلول حاوی ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد قرمز، مرغ و ماهی خام انجام شود. در سایر موارد گندزدایی را به‌صورت هفتگی انجام دهید. محلول گندزاد را به مدت ۲ دقیقه روی تخته بریزید و سپس آبکشی کنید یا با دستمال خشک کنید. تخته‌های معیوب و شکسته را تعویض کنید.
- ظروف و وسایل را از ذرات غذا پاک کنید. خصوصاً میکروفر، دستگاه تست، دربازکن، مخلوط‌کن را بررسی کنید. تیغه مخلوط کن را هنگام شست‌وشوی ظرف آن خارج کنید.
- برای گندزدایی این وسایل از محلول حاوی ۱ واحد سفید کننده خانگی و ۱۰ واحد آب استفاده کنید.
سطح کابینت و میز آشپزخانه را از ذرات غذا پاک کنید. این سطح را نیز با محلول حاوی ۱ واحد سفیدکننده خانگی و ۱۰ واحد آب گندزادیی کنید. - غذاها و ظروف غذاهای کپک زده شامل ماست، پنیر، میوه، سبزیجات، ژله و نان را دور بریزید.
قفسه نگهداری غذاها:
- قفسه نگهداری غذاها را تمیز نگه داشته واز نظر علائم وجود حشرات و جونده‌ها بررسی کنید.
- تمامی قوطی‌های مواد غذایی که آسیب‌دیده و شکسته است را دور بریزید. آنها را نچشید.
- غذاهای قدیمی را زودتر مصرف کنید. غذاهای تاریخ مصرف گذشته را استفاده نکنید.
- غذاهای خانگی بسته‌بندی شده را حداکثر طی یک سال استفاده کنید. قبل از مصرف غذاهای بسته‌بندی خانگی، شیوه تهیه آن، PH غذا و سایز ظرف بررسی کنید. مراقب کپک و آلودگی باشید. اگر غذای خانگی بسته‌بندی شده به‌خوبی تهیه نشده باشد، در قوطی باد کرده باشد و بوی بدهد یا ظاهر غیرعادی داشته باشد، آن را دور بریزید.
نکاتی درباره بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته
سرطان پیشرفته به سرطانی گفته می‌شود که دیگر امکان بهبودی کامل ندارد. در این مرحله از بیماری، هدف از درمان شامل حفظ کیفیت زندگی بیمار مبتلا به سرطان است. درمان عبارتست از:
- از بین بردن علائم مانند درد.
- کاهش ترس و اضطراب
- کمک کردن به بیمار که تا حد ممکن مستقل بوده و راحت باشد و در صورت امکان سرطان را کنترل کند.
بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته ممکن است دچار برخی عوارض مرتبط با تغذیه باشند که به قرار زیر است:
- کاهش اشتها
- یبوست
- احساس پری و سیری زودرس
- خشکی دهان
- تهوع
- استفراغ
- تغییر مزه غذا
- نفخ
- اختلال در بلع
اگر شما دچار عوارض ناشی از سرطان پیشرفته هستید، از پزشک، پرستار یا متخصص تغذیه خود درباره داروها یا روش‌هایی که می‌تواند به شما کمک کند سؤال کنید.
به یاد داشته باشید که هدف از هر تغییر در برنامه غذایی در جهت راحتی و کمک به کنترل علائم مرتبط با تغذیه است. هر چه دوست دارید میل کنید ولی سعی کنید غذاهای مقوی بخورید.
با اینکه تغذیه مناسب باعث بهبود سرطان نمی‌شود، کمک می‌کند تا :
- احساس بهتری داشته باشید.
- قدرت و انرژی خود را حفظ کنید.
- وزن و محتوای مواد مغذی بدن خود را حفظ کنید.
- بهتر از عهده مراقبت از عوارض ناشی از درمان برآیید.
- خطر بروز عفونت راکاهش دهید.
نزدیک پایان زندگی:
غذا ما را زنده نگه می‌دارد. در مرحله پیشرفته سرطان، بیمار معمولاً بی‌اشتها بوده و وزن زیادی از دست می‌دهد. این علائم معمولاً ناشی از خود سرطان بوده و بیمار نمی‌تواند آن را کنترل کند. حتی بیمارانی که از اهمیت تقریباً آگاهی دارند ولی می‌خواهند با تغذیه مناسب به خود کمک کنند. نمی‌توانند برای غذا خوردن به خودشان فشار وارد کنند. در روزهای واپسین زندگی بدن نمی‌تواند از آب و غذا استفاده کند و ادامه مصرف آنها موجب ناراحتی بیش‌تر می‌شود. در این مقطع، خوردن غذا نباید علت ایجاد تنش بین بیمار وافراد خانواده گردد. معمولاً مراقبت درباره کم‌آبی و تغذیه در هفته‌های آخر زندگی شامل جلوگیری از خشکی دهان و تشنگی و کمک به خانواده بیمار درباره کنار آمدن با این موضوع است.
توصیه‌های غذایی به بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته:
- غذا را موقعی از روز که احساس بهتر و اشتهای بیش‌تری دارید مصرف کنید.
- مواد غذایی و مایعات را در دسترس داشته باشید تا هر موقع میل داشتید استفاده کنید.
- هر ۲-۱ ساعت وعده غذایی سبک و میان وعده مصرف کنید. مثلاً اگر خوردن یک ساندویچ کامل برای شما زیاد است، سعی کنید آن را در چند قسمت در طی روز میل کنید.
- غذاهای پرکالری و پر پروتئین میل کنید.
- همراه غذا مایعات مصرف نکنید تا دچار سیری زودرس نشوید. (مگر جهت مقابله با خشکی دهان و مشکل بلع)
از بوی غذا هنگام پختوپز دوری کنید. - غذاهایی را که دوست دارید میل کنید.
- سعی کنید غذا را دور میز و با دیگران میل کنید. غذا خوردن را تا جای ممکن مطبوع کنید. برداشتن وسایل پزشکی و درمانی معمولاً اشتها را بهتر می‌کند.
- در صورتی‌که می‌توانید قبل از غذا کمی فعالیت بدنی داشته باشید تا اشتهای شما بیش‌تر شود.
- برای غذا خوردن به خودتان فشار نیاورید.
- سعی کنید وزن فعلیتان را حفظ کنید ولی اگر دچار کاهش وزن شدید، به خودتان فشار وارد نکنید.
- به اندازه کافی مایعات بنوشید تا اجابت مزاج طبیعی داشته باشید. اگر دچار یبوست هستید و خصوصاً اگر داروهای مسکن مصرف می‌کنید، از پزشک یا پرستار درباره نرم‌کننده‌های مدفوع و مسهل‌ها سؤال کنید.
- اگر دچار اشکال بلع هستید یا خوردن غذاهای نرم ومایع برای شما راحت‌تر است، از این غذاها استفاده کنید. درباره میزان کالری غذاهای مایع در مقایسه با غذاهای معمولی از پزشک یا پرستار سؤال کنید.
- مکمل‌های غذایی به‌صورت مایع یا پودر خصوصاً اگر اشتهای خوردن غذا ندارید می‌تواند کمک‌کننده باشد. داروهای تجویز شده را سر موقع مصرف کنید. درباره هر مشکل یا سؤالی با پزشک یا پرستار صحبت کنید. تغییر دادن مصرف داروهای تجویز شده مشکلات جدیدی ایجاد می‌کند که ناراحتی شما را بیش‌تر می‌کند. پزشک شما می‌تواند با تغییر جزئی در میزان مصرف یا برنامه زمانی تجویز دارو مشکلات شما را برطرف کند.