اختلال استرسزای پس از آسیب (Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD
مقدمه
این خلاصه، برای مطالعه بیماران درباره اختلال استرسزای پس از آسیب، از خلاصهای برگزیده شده که توسط متخصصان سرطان به منظور استفاده بهیاران تهیه شده است. این مطالب و اطلاعات معتبر دیگر درباره درمان سرطان، آزمایشهای غربالگری، پیشگیری، مراقبت حمایتی و پژوهشهای بالینی ادامهدار، در انجمن ملی سرطان ایالات متحده آمریکا موجود است. درمانهای مؤثرتر بسیاری از انواع سرطان موجب شده است که بیماران بیشتری پس از درمان، دوران بدون بیماری طولانیتری را سپری کنند. بنابراین بیماران بیشتری دچار مشکلات روانی، که بهطور کلی اختلال استرس پس از آسیب نام گرفته، باشند، در این خلاصه مختصر، اختلال استرس پس از آسیب ، نشانهها و درمان آن توضیح داده میشود.
نگاه اجمالی Overview :
گروهی از بیمارانی که از سرطان نجات مییابند، دچار علائم پس از آسیب میشوند که مشابه با علائمیاست که افراد نجات یافته از موقعیتهای پر از تنش، مانند جنگ، بلایای طبیعی، حملات خشونتآمیز به فرد (مانند تجاوز) یا دیگر حوادث مرگبار زندگی، به آنها دچار میشوند. به این گروه از علائم، اختلال تنشزای پس از آسیب (PTSD (Post – Traumatic Stress Disorder گفته میشود و منجر به اجتناب از موقعیتهایی میشوند که به نوعی با آن آسیب ارتباط دارند، تفکر دائم درباره آن آسیب و هیجانزدگی بیش از حد میشود.
کسانی که به سرطان مبتلا بودهاند، در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند. برای بسیاری از بیماران سرطان، شوک جسمیو روانی ابتلا به این بیماری مرگبار، قرار گرفتن تحت درمان سرطان و پیدرپی در معرض تهدید جسمی و مسائل تهدیدکننده زندگی، تجاربی هستند که میتوان «آسیب» نام نهاد.
تشخیص و علائم Diagnosis and Symptoms :
اختلال تنشزای پس از آسیب (PTSD)، شامل بروز علائم خاصی است که پس از نجات از حادثهای پر از تنش که منجر به فوت شده و یا بسیار مرگبار بوده، یا منجر به جراحتهای جدی شده و یا برای خود فرد یا دیگران خطر جدی در پی داشته، ایجاد میشوند. برای کسی که در وی سرطان تشخیص داده شده باشد، آن آسیب خاصی که موجب ایجاد PTSD میشود چندان واضح نیست. شاید به دلیل خود تشخیص این بیماری مرگبار، جنبههای مختلف فرایند درمان، اطلاع از عود سرطان، یا دیگر مسائل مربوط به سرطان باشد. آگاهی از ابتلای فرزند به سرطان هم برای بسیاری از والدین دردناک است و آسیبی جدی محسوب میشود. چون سرطانموجب بسیاری از حوادث تلخ و ناراحتکننده میشود، تعیین تنها یک عامل بهعنوان دلیل استرس بسیار دشوارتر از تعیین عامل استرس در بسیاری از دیگر آسیبهای جدی مانند بلایای طبیعی یا تجاوز است. آن آسیب جدی میتواند موجب واکنشهایی از قبیل ترس شدید یا وحشتی شود که باعث بهوجود آمدن علائم PTSD میشود.
PTSD در بیمارانی که از سرطان نجات یافتهاند را میتوان با این رفتارها تشخیص داد :
- تجسم مکرر خود درشرایط ابتلا به سرطان بهصورت کابوسها یا یادآوری ناگهانی و یا با فکر کردن دائم به سرطان.
- اجتناب از مکانها، مراسم و کسانی که به طریقی با سرطان ارتباط داشتهاند.
- هیجان بیش از حد و دائم، احساس ترس، تحریکپذیری و بیخوابی.
برای تشخیص PTSD، این علائمباید دست کم یک ماه ادامه بیابند و موجب ایجاد مشکلات شدید در روابط خصوصی، شغلی یا دیگر جنبههای مهم زندگی روزمره بیمار شود. بیمارانی که کمتر از یک ماه دچار این علائم باشند معمولاً بعدها دچار PTSD خواهند شد.
عوامل خطرزا، عوامل حمایتی و ابتلابه PTSD
Risk Factors, Protective Factors, and the Development of PTSD
بیمارانی که پیوند مغز استخوان انجام دادهاند، در صورتیکه بیماریشان پیشرفته باشد و مدت بیشتری را در بیمارستان بستری بوده باشند، احتمال ابتلایشان به PTSD افزایش مییابد.
در بزرگسالانی که از سرطان استخوان و لنفوم هاجکین (Hodgkin Lymphoma) جان سالم بدر بردهاند، هرچه زمان بیشتری از تشخیص سرطان و درمان آن گذشته باشد، علائم کمتری بروز میکند.
در کودکانی که از سرطان نجات یافتهاند، علائم مربوط به PTSD اغلب در صورتی بروز میکند که دوره درمان آنها طولانی بوده باشد. برای آگاهی بیشتر به خلاصه مراقبت حمایتی مربوط به کودکان در PDQ مراجعه کنید.
افکار آزاردهنده اغلب در بیمارانی پیش میآید که دچار درد و یا دیگر مشکلات جسمانی شده باشند.
مشخص شده که بازگشت سرطان، باعث افزایش نشانههای استرس میشود.
عوامل روانی mental Factors :
عوامل روانی که در زیر آمدهاند میتواند در برخی از بیماران موجب بروز PTSD شود:
- تجربه آسیبهای جدی در گذشته.
- اختلالات روانی پیشین.
- ابتلا به اضطراب عمومیشدید.
- عوامل ژنتیک و زیستی (مانند اختلالات هورمونی) که بر حافظه و قدرت یادگیری تأثیرمیگذارند.
- میزان حمایت دوستانه موجود.
- عوامل تهدیدکننده زندگی و بدن.
- ابتلا به PTSD پیش از تشخیص سرطان.
- عادت به خودداری از کنار آمدن با استرس.
عوامل حمایتی Protective Factors
برخی عوامل خاص که احتمالابتلای فرد به PTSD را کاهش میدهند، عبارتند از افزایش حمایت دوستانه، اطلاعات دقیق درباره مرحله سرطان و رضایت خاطر از روابط با کارکنان بیمارستان یا بهداران.
چگونگی ابتلا به PTSD How PTSD May Develop
ایجاد PTSD دو دلیل عمده دارد: شرایط و یادگیری. شرایط، مربوط به واکنشهایی میشود که به شکل ترس نمود پیدا میکنند و در پاسخ به محرکهای خاصی هستند که فرد در آن رویداد ناراحتکننده، آنها را تجربه کرده است. محرکهای خنثی (مانند بو، صدا، و منظرهای خاص) که همزمان با تجربه محرکهای آزاردهنده (مانند شیمیدرمانی یا درمانهای دردناک) حضور داشتهاند، بعد از پشت سر گذاشتن آن آسیب جدی، میتوانند به خودی خود نیز ایجاد اضطراب، استرس و حتی ترس کنند. علائم PTSD پس از بروز، با یادگیری ادامه مییابند. به این شکل که بیمار یاد میگیرد که با اجتناب از این محرکها، از بروز احساسات و افکار ناخوشایند پیشگیری میکند و بنابراین، با استفاده از روش پرهیز، شروع به کنار آمدن با شرایط میکنند.
هرچند شرایط و یادگیری دو دلیل عمده ایجاد PTSD هستند،
اما بسیاری از عوامل دیگر نیز وجود دارند که تعیینکننده این موضوع هستند که چرا برخی از افراد دچار PTSD میشوند و بعضی دیگر نمیشوند.
ارزیابی Assessment :
مهم است که بیماران مبتلا به سرطان تحت آزمایشهای دقیق مربوط بهاختلال استرسزای پس از آسیب (PTSD) قرار بگیرند تا شاید بتوان علائم مربوطه را تشخیص داد و درمان کرد. زمانبندی این آزمایشها و ارزیابیها با توجه به شخص بیمار تعیین میشود. سرطان تجربهایست که بیمار در طی آن آسیبهای جدی متوالی را پشت سرمیگذارد و طول مدت آن نیز مشخص نیست. ممکن است بیمار در هر برهه زمانی، از زمان تشخیص سرطان تا پایان درمان یا بازگشت سرطان، علائم استرس را از خود بروز دهد. برای بیمارانی که پیشتر قربانی شرایط سخت (مانند بازماندگان بلایای طبیعی یا فجایع انسانی) شدهاند و به دلیل تجربههایی این چنین دچار PTSD یا علائم آن شدهاند، قرار گرفتن در معرض برخی از محرکهای خاص که در طول درمان سرطان با آنها روبرو میشوند (برای مثال، انجام برخی از فرایندهای پزشکی و بالینی خاص مانند قرار گرفتن در دستگاه MRI یا سی تی اسکن) میتواند موجب بروز مجدد آن علائم شود. هرچند این بیماران برای سازگاری با سرطان و درمان آن دچار مشکلاتی میشوند، علائم PTSD در آنها میتواند با توجه به عواملی دیگر متفاوت باشد. ممکن است این علائم در حین درمانسرطان و پس از آن، با شدت کمتر و یا بیشتر بروز کنند.
علائم PTSD معمولاً طی سه ماه پس از یک آسیب جدی شروع میشوند، اما گاهی پیش میآید که این علائم ماهها و یا حتی سالها پس از حادثه/آسیب بروز میکنند. بنابراین، کسانی که از سرطان نجات یافتهاند و نیز خانواده آنها، باید تحت مراقبت درازمدت قرار بگیرند.
برخی از کسانی که تجربه روبرو شدن با یک حادثه تلخ را داشتهاند، ممکن است از خود علائم زود هنگامی را نشان دهند که کاملاً با علائم PTSD مطابقت نداشته باشد. با اینحال، این علائم زودهنگام میتواند نشاندهنده احتمال بروز PTSD در آینده باشند. همچنین، این علائم زودهنگام، نشاندهنده نیاز بیماران نجاتیافته ازسرطان و خانوادههایشان به مراقبتهای پیگیرانه و مکرر پس از درمان است.
تشخیص PTSD به دلیل تشابه بسیاری از علائم آن با علائم دیگر اختلالات روانی، میتواند بسیار دشوار باشد. برای مثال، تحریکپذیری، تمرکز ضعیف، تشدید حالت تدافعی، ترس بیش از حد، و بدخواب شدن، که علائم مربوط به هردو اختلال PTSD و اضطراب هستند. برخی از دیگر علائم، بین اختلالات PTSD، تشویش و ترس بیمارگونه (Phobia) و هراس و واکنش ناگهانی (Panic) مشترکاند. برخی از علائم از جمله از دست دادن علاقه، نا امیدی نسبت به آینده، دوری کردن از دیگران و اختلالات خواب هم میتواند نشاندهنده PTSD باشد و هم افسردگی. حتی در صورتیکه فرد به PTSD یا دیگر اختلالات روانی مبتلا نباشد نیز، واکنشهای طبیعی به تشخیص سرطان و درمان این بیماری مرگبار میتواند شامل افکار آزاردهنده، احساس جدا افتادن از دیگران و جهان، اختلالات خواب و هیجان بیش از حد باشد.
بهمنظور ارزیابی درست بودن تشخیص وجود اختلال در بیمار، و اینکه آیا بیمار دارای علائم استرس است یا خیر، بهیاران از پرسشنامهها و مصاحبه استفاده میکنند.
ممکن است بیمار علاوه بر PTSD مشکلات دیگری نیز داشته باشد. این نارساییها میتوانند شامل مصرف مواد مخدر، مشکلات عاطفی، و دیگر اختلالات اضطراب، از جمله افسردگی شدید، اعتیاد به الکل و مواد مخدر، ترس از اجتماع، و یا اختلال وسواس جبری باشند.
درمان Treatment :
تأثیرات اختلال استرسزای پس از آسیب (PTDS) بلندمدت و جدی هستند. این تأثیرات بر توانایی بیمار برای داشتن زندگی عادی تأثیر میگذارند و موجب اختلال در روابط شخصی، تحصیل و مسائل شغلی میشوند. چون مکانها و افرادی که به نوعی با سرطان در ارتباط بودهاند در ایجاد و یا تشدید PTSD تأثیر دارند، بیمار بهمنظور دوری از آنمکانها و افراد بهدنبال درمان سرطان نمیرود. مهم است که افراد نجاتیافته از سرطان، از عوارض روانی احتمالی که ممکن است بر اثر تجربهسرطان به آنها دچار شوند و نیز درمان زودهنگام علائم PTSD آگاه شوند. روشهای درمانی مورد استفاده بهمنظور درمان PTSD همان روشهایی است که برای درمان قربانیان آسیبها و حوادث تلخ استفاده میشوند. روش درمانی ممکن است شامل بیش از یک نوع درمان باشد.
در روش مداخله در بحران، سعی بر این است که عملکرد عادی بیمار را به وی بازگردانند. روان درمانگر در این روش تمرکزش را معطوف به حل مشکلات، آموزش مهارتهای مربوط به کنار آمدن با شرایط و ایجاد شرایطی حمایتی برای بیمار میکند.
در برخی روشها، به بیماران آموزش داده میشود که از طریق تغییر الگوهای فکری خود در رفتارشان تغییر ایجاد کنند. برخی از این روشها عبارتند از کمک به بیمار در شناسایی نشانههای این اختلالات، آموزش مهارتهای کنار آمدن با شرایط و روشهای مهار استرس (مانند تمرینات تمدد اعصاب)، آموزش تغییر نحوه بیان افکار آزاردهنده به بیماران، و کمک به اینکه بیمار حساسیت کمتری نسبت به محرکهای آزاردهنده داشته باشد. اگر علائم بهصورت خودداری از فعالیتهای جنسی و قرار گرفتن در موقعیتهای صمیمانه بروز کند، از رفتاردرمانی استفاده میشود.
عضویت در گروههای حمایتی نیز برای کسانی که دچار علائم استرس هستند، مفید است. بیماران با عضویت در این گروهها حمایت عاطفی دریافت میکنند، با افراد دیگری که شرایط و علائم مشابهی را تجربه کردهاند آشنا میشوند و مهارتهای مربوط به کنار آمدن با شرایط و مدیریت شرایط را میآموزند.
گاهی برای بیمارانی که دچار علائم شدید باشند، دارو تجویز میشود. این داروها شاملداروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب و در صورت لزوم داروهای آنتیسایکوتیک Anti-Psychotic Drugs میشود.