تمایلات جنسی و مسائل مربوط به باروری
Sexuality and Reproductive Issues
مقدمه
درمان بهتر بسیاری از انواع سرطان موجب شده است که بیماران بیشتری برای مدت طولانیتری بدون بیماری زنده بمانند؛ ولی، عوارض جانبی ناشی از سرطان، و درمانهای آن، نیز شایعتر شده است.
این مقاله مخصوص بیماران درباره تأثیر سرطان و درمان آن بر تمامی جنبههای مسائل جنسی بیمار، از جمله تمایلات جنسی و ناتوانیهای جسمی و روانی مربوط به مسائل جنسی صحبت میکند.
میزان شیوع و انواع ناتوانیهای جنسی در افراد مبتلا به سرطان مسائل جنسی دارای ویژگیهای پیچیدهای در افراد است که شامل جنبههای جسمی، روانی، بین فردی (Interpersonal) و رفتاری میشوند. توجه به این نکته که عملکرد طبیعی جنسیمسائل بسیار زیادی را تحت تأثیر قرار میدهد، مهم است. در نهایت، مسائل جنسی بهوسیله هر فرد و همسرش با توجه به جنسیت، سن، رفتارهای شخصی و ارزشهای مذهبی و فرهنگی وی تعریف میشود.
بسیاری از انواع سرطان و درمانهای آنها میتوانند موجب اختلالات جنسی شوند. پژوهشها نشان میدهند که تقریباً نیمی از زنان مبتلا به سرطان پستان سرطانهای دستگاه تناسلی، دچار اختلالات جنسی بلند مدت شدهاند. مردانی که به دلیل ابتلا به سرطان پروستات تحت درمان قرار میگیرند نیز دچار اختلالات مربوط به نعوظ شدهاند که شدت و ضعف این مشکلات با توجه به نوع درمان متفاوت است.
واکنش جنسی هر فرد به عوامل بسیار زیادی وابسته است؛ دلایل اختلالات جنسی نیز، در اغلب موارد، هم جسمی و هم روانی هستند. رایجترین مشکلات جنسی برای مبتلایان به سرطان، چه مرد باشند و چه زن، کاهش تمایلات جنسی است؛ مشکل ویژه مردان، اختلالات مربوط به نعوظ و مشکل مخصوص زنان، درد در هنگام آمیزش است. مردان گاه دچار ناتوانی در انزال، یا بازگشت مجدد منی به مثانه میشوند و یا نمیتوانند به اوج لذت جنسی برسند؛ زنان نیز با توجه به میزان درد، حساسیت اندام تناسلیشان تغییر میکند، حس و شور جنسیشان کاهش مییابد یا دچار کرختی میشوند و یا تواناییشان در رسیدن به اوج لذت جنسی کاهش مییابد. در بیشتر موارد، هم زنان و هم مردان همچنان قابلیت رسیدن به اوج لذت جنسی را دارند، ولی، این حالت با توجه به داروهای مصرفی و یا اضطراب آنها ممکن است با تأخیر روی دهد.
برخلاف بسیاری دیگر از عوارض جانبی ناشی از درمان سرطان، ممکن است مشکلات جنسی ظرف یک یا دو سال اول پس از اتمام دوره درمان، برطرف نشوند و بر بازگشت فرد به روال عادی زندگی تأثیر بگذارند. بیمارانی که در شرایط بازتوانی از سرطان هستند باید درباره مشکلات جنسی و نگرانیهایشان در این مورد با یک کارشناس بهداشت مشورت و صحبت کنند.
عوامل مؤثر بر عملکرد جنسی در مبتلایان به سرطان
- عوامل مربوط به عمل جراحی
- سرطان پستان
- سرطان روده بزرگ/ راست روده
- سرطان پروستات
- دیگر تومورهای لگنی
- عوامل مربوط به شیمیدرمانی
- عوامل مربوط به پرتودرمانی
- عوامل مربوط به هورموندرمانی
عوامل روانی
هم عوامل جسمانی و هم عوامل روانی در ایجاد اختلالات جنسی مؤثرند. عوامل جسمانی، شامل از دست دادن عملکرد طبیعی جنسی با توجه به تأثیرات ناشی از درمان سرطان، خستگی مفرط و درد است. جراحی، شیمیدرمانی و پرتودرمانی میتوانند مستقیماً بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارند. دیگر عواملی که میتوانند در ایجاد اختلالات جنسی نقش داشته باشند شامل داروهای ضد درد، افسردگی، احساس گناه به دلیل باورهای واهی و اشتباه درباره دلایل ایجاد سرطان، تغییرات در تصور شخص از بدن خود (Body Image) پس از جراحی و استرسهای مربوط به روابط شخصی هستند. افزایش سن اغلب موجب کاهش تمایلات و کارآیی جنسی میشود، با اینحال داشتن روابط جنسی میتواند برای کیفیت زندگی افراد مسن مهم باشد و عدم فعالیت جنسی موجب پریشانی و اضطراب آنها شود.
عوامل مربوط به عمل جراحی
عمل جراحی میتواند مستقیماً بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارد. عواملی که میتوان با توجه به آنها عملکرد جنسی بیمار را پس از جراحی پیشبینی کرد شامل سن، عملکرد جنسی و عملکرد مثانه فرد پیش از جراحی، اندازه و محل تومور و میزان بافتهای برداشته شده در حین جراحی هستند. عملهای جراحی که بر عملکرد جنسی تأثیر میگذارند شامل جراحیهای سرطان سینه، روده بزرگ/ راست روده، پروستات و تومورهای لگنی هستند.
سرطان پستان
عملکرد جنسی پس از جراحی سرطان پستان موضوع پژوهشهای زیادی بوده است. جراحیهایی که همراه با حفظ یا بازسازی پستان انجام میشوند در مقایسه با جراحیهایی که در آنها پستان کاملاً برداشته میشود، تأثیر کمتری بر عملکرد جنسی دارند؛ زنانی که بهمنظور حفظ پستان مورد جراحی قرار گرفتهاند از نظر میزان فعالیت جنسی، رسیدن به اوج لذت و یا رضایت کلی از فعالیت جنسی، با جراحیهای برداشتن پستان تفاوت چندانی ندارد؛ با اینحال، برداشتن تمام یا قسمتی از بافت پستان (Mastectomy) میتواند موجب کاهش تمایل به انجام فعالیت جنسی شود. شیمیدرمانی نیز میتواند مشکلاتی در عملکرد جنسی بهوجود آورد.
سرطان روده بزرگ/ راست روده
اختلالات جنسی و مثانهای، از رایجترین عوارض جراحی سرطان راست روده هستند. دلیل اصلی مشکلات مربوط به نعوظ، انزال و رسیدن به اوج لذت جنسی، آسیبهای اعصاب در حفره لگنی است؛ اعصاب در اثر آسیبدیدگی عروق تغذیهکننده آنها و یا قطع شدن، آسیب میبینند.
سرطان پروستات
تکنیکهای جدیدتر ابداع شده ـ جراحی پروستاتکتومی رادیکال با حفظ اعصاب در مقایسه با پرتودرمانی، برای حفظ توانایی نعوظ، مناسبتر بهنظر میرسند. برای مقایسه تأثیرات جراحی و پرتودرمانی، به بررسیهای بلندمدتی نیاز است؛ بازتوانی برای بهدست آوردن توانایی نعوظ معمولاً یک سال پس از رادیکال پروستاتکتومی میسر میشود. تأثیر پرتودرمانی بر نعوظ معمولاً بسیار کند است و معمولاً دو تا سه سال پس از درمان بروز میکند. از دست دادن توانایی نعوظ پس از جراحی و پرتودرمانی دلایل متفاوتی دارند. پروستاتکتومی رادیکال به اعصابی که رگهای خونی را، برای خونرسانی به آلت تناسلی، بیشتر باز میکنند، آسیب میرساند؛ در نتیجه به بافت آلت اکسیژن کافی نمیرسد، سلولها از بین میروند، بافت جوشگاهی (اسکار) ایجاد میشود و باعث کاهش توانایی نعوظ میشود.
بهنظر میرسد پرتودرمانی هم به شریانهایی که خونرسانی به آلت را بر عهده دارند، آسیب میرساند.
از براکیتراپی (Brachytherapy- نوعی پرتودرمانی داخلی که در آن منبع پرتوزا مجاور ناحیه مورد درمان قرار داده میشود) معمولاً برای درمان سرطان پروستات استفاده میشود.
توانایی انزال و نعوظ، در صورتیکه فقط از براکیتراپی استفاده شود، بیشتر از زمانی حفظ میشود که علاوه براین درمان از پرتودرمانی خارجی و یا هورموندرمانی نیز استفاده شود. با انجام براکیتراپی احتمال آسیب دیدن اعصاب و رگهای خونی، در اثر تشعشعات رادیواکتیو، وجود دارد و تشعشعات با دُزهای بالاتر این آسیب را تشدید میکند.
دیگر تومورهای لگنی
مردانی که برای برداشتن مثانه، روده بزرگ و یا راستروده تحت عمل جراحی قرار میگیرند، در صورتیکه در جراحیشان از تکنیکهایی بدون آسیب رساندن به اعصاب استفاده شود، بازتوانی نعوظ در آنها سریعتر و بهتر انجام میشود. عوارض جانبی پس از پرتودرمانی دیگر تومورهای لگنی نیز، مشابه سرطان پروستات است.
زنانی که برای برداشتن رحم، تخمدانها، مثانه یا دیگر اندامهای شکمی یا لگنی تحت عمل جراحی قرار میگیرند، با توجه به اندازه بافت برداشته شده دچار درد و از دست دادن عملکرد جنسی خواهند شد. این بیماران میتوانند با استفاده از مشاوره و دیگر درمانهای پزشکی، حس طبیعی خود را نسبت به واژن و دیگر نواحی تناسلیشان بازیابند و بتوانند آمیزشهای بدون درد داشته باشند و به اوج لذت جنسی نیز برسند.
عوامل مربوط به شیمیدرمانی
شیمیدرمانی هم در مردان و هم در زنان، باعث عدم تمایل به آمیزش جنسی و کاهش تعداد دفعات آن میشود. عوارض جانبی رایج شیمیدرمانی مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، التهاب مخاطی (Mucositis)، افزایش یا کاهش وزن و ریزش مو میتواند بر اعتماد به نفس بیمار در مورد جذابیت جنسیاش تأثیر بگذارد و باعث شود احساس کند دیگر برای جنس مخالفش جذابیت ندارد.
در زنان، شیمیدرمانی موجب خشکی واژن، درد در هنگام آمیزش و کاهش توانایی رسیدن به اوج لذت جنسی میشود. در زنان مسنتر، شیمیدرمانی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش میدهد؛ شیمیدرمانی همچنین میتواند موجب افت ناگهانی تولید استروژن در تخمدانها شود. افت میزان استروژن باعث جمعشدگی و کوچک شدن و کاهش انعطافپذیری واژن، خشکی واژنی، گر گرفتگی، عفونتهای مجاری ادرار، دگرگونی حال، خستگی مفرط و حساسیت و تحریکپذیری میشود. زنان جوانی که مبتلا به سرطان پستان شده و بهمنظور برداشتن یک یا هر دو تخمدان تحت عمل جراحی قرار گرفتهاند، گاهی دچار عوارض مربوط به کمبود و افت استروژن میشوند. این زنان اغلب متحمل مشکلات جنسی بسیار زیادی میشوند، زیرا درمان جایگزین استروژن (Estrogen ReplacementTherapy) که این عوارض را کاهش میدهد، خود میتواند موجب بازگشت سرطان پستان شود؛ با اینحال، درمان جایگزین استروژن اغلب بسیاری از مشکلات جنسی زنانی را، که به دیگر انواع سرطان مبتلا هستند، برطرف میکند؛ همچنین در زنانی که دچار بیماری پیوند علیه میزبان (Graft-Versus-Host Disease) (واکنش سلولهای بنیادین یا مغز استخوان اهدا شده علیه بافت فردی که پیوند بر روی وی انجام گرفته است) هستند، ادامه پیوند سلولها میتواند موجب گسترش جراحت بافت و باریک شدن واژن شود، که خود مشکلات آمیزشی ایجاد میکند.
در مردان، مشکلات جنسی از قبیل کاهش تمایل به انجام فعالیت جنسی و اختلال در نعوظ، بیشتر پس از پیوند مغز استخوان و به دلیل بیماری پیوند علیه میزبان یا آسیبدیدگی اعصاب پیش میآید.
خیلی بهندرت پیش میآید که شیمیدرمانی موجب اخلال در تولید تستوسترون در بیضهها شود؛ در چنین شرایطی، جایگزینی تستوسترون برای بهدست آوردن مجدد عملکرد جنسی عادی، ضروری است.
عوامل مربوط به پرتودرمانی
پرتودرمانی هم مانند شیمیدرمانی، اغلب موجب ایجاد عوارض جانبی مانند خستگی مفرط، حالت تهوع و استفراغ، اسهال و دیگر علائمی میشود که در بیمار احساس نداشتن جذابیت جنسی را موجب میشود؛ در زنان، پرتودرمانی در ناحیه لگن میتواند موجب ایجاد تغییراتی در غشای واژن میشود، که در نتیجه آن، واژن باریک شده، بافت جوشگاهی (اسکار) در آن ایجاد میشود که درد در هنگام آمیزش، ناباروری و دیگر مشکلات بلندمدت جنسی را موجب خواهد شد. این زنان باید در مورد این عوارض جانبی و نگرانیهایشان با پزشک خود صحبت کرده و درباره استفاده از گشادکننده (Dilator) واژنی از وی سؤال کنند.
در مردان، پرتودرمانی گاه مشکلاتی برای نعوظ و حفظ آن ایجاد میکند. مشکلات جنسی پس از پرتودرمانی دلیل مشخصی ندارد، اما شاید آسیب اعصاب، جلوگیری از خونرسانی به آلت تناسلی یا افت میزان تستوسترون از دلایل احتمالی آن باشد. تغییرات جنسی بهآرامی و طی شش ماه تا یک سال پس از پرتودرمانی روی میدهند. مردانی که پیش از ابتلا به سرطان دچار اختلال در نعوظ بودهاند، پس از تشخیص سرطان و درمان آن به احتمال بسیار بیشتری دچار مشکلات جنسی خواهند شد؛ دیگر عوامل خطرزایی که احتمال ابتلا به مشکلات جنسی را در مردان افزایش میدهند، کشیدن سیگار، سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت (مرض قند) هستند.
عوامل مربوط به هورمون درمانی
هورمون درمانی برای درمان سرطان پروستات اغلب موجب کاهش میزان عادی هورمونها شده منجر به کاهش تمایلات جنسی، اختلال در نعوظ و مشکلاتی در رسیدن به اوج لذت جنسی میشود.
ولی شدت دچار شدن به مشکلات جنسی در مردان جوانتر به نسبت کمتر است. برخی از مراکز درمان سرطان، بهمنظور پیشگیری از ایجاد مشکلات جنسی، در حال آزمایش بر روی روشهای هورمون درمانی تأخیری (Delayed) یا متناوب (Intermittent) هستند. هنوز مشخص نیست که آیا این روشهای درمانی تغییر یافته میتوانند بر طول عمر مردان جوان مبتلا به سرطان تأثیر بگذارند یا خیر.
در یک پژوهش گسترده بر روی زنان مبتلا به سرطان پستان، که با روش هورموندرمانی کمکی (Adjuvant Hormone Therapy) تحت درمان قرار گرفتند، بیمارانی که
داروی اگزمستِان (Exemestane) – نوعی بازدارنده آروماتاز (Aromatase)- مصرف کرده بودند، کمتر از بیمارانی که تاموکسیفن (Tamoxifen) مصرف کرده بودند، دچار گرگرفتگی شدند و ترشحات واژنی کمتری نیز داشتند؛ با این حال، بیمارانی که اگزمستِان مصرف کرده بودند بیشتر از بیمارانی که تاموکسیفن مصرف کرده بودند، دچار خشکی واژن، درد استخوان و اختلالات خواب شدند.
عوامل روانی
بیمارانی که در دوران بازتوانی هستند، گاهی چون فکر میکنند نوع فعالیتهای جنسیشان پیش از سرطان، موجب ایحاد سرطان شده است، احساس اضطراب و گناه میکنند؛ برخی از بیماران هم تصور میکنند داشتن فعالیت جنسی، باعث بازگشت سرطان یا انتقال آن به همسرشان میشود. صحبت این بیماران درباره احساسات و نگرانیهایشان با یک پزشک بسیار مفید است. باورهای واهی و اشتباه را میتوان اصلاح کرد و به این بیماران اطمینان داد که سرطان از طریق تماس جنسی منتقل نخواهد شد.
عدم تمایلات جنسی و کاهش لذت این فعالیتها، از نشانههای رایج افسردگی هستند. افسردگی در میان مبتلایان به سرطان، نسبت به افراد عادی و سالم، شایعتر است. گفتوگوی بیماران با پزشک خود درباره احساساتشان حائز اهمیت است. دارودرمانی برای رفع افسردگی میتواند در برطرف کردن مشکلات جنسی نیز مفید باشد. (برای اطلاعات بیشتر به خلاصه درباره افسردگی مراجعه کنید) درمان سرطان میتواند از نظر فیزیکی موجب تغییراتی شود که بر خودانگاره فرد نسبت به وضعیت ظاهرش تأثیر میگذارد؛ چنین تصوری باعث میشود که فرد، چه مرد و چه زن، احساس کند که دیگر جذابیت جنسی ندارد. اینکه بیماران احساسات و نگرانیهای خود را با یک کارشناس بهداشت در میان بگذارند بسیار مهم است و میتوانند فرابگیرند چگونه به شکل مؤثری با این مشکلات برخورد کنند.
اضطراب و استرس در مورد تشخیص مجدد سرطان و دوره درمانی بلندمدت و پیوسته آن، حتی میتواند مشکلات موجود در روابط بین همسران را بدتر کند و روابط جنسی آنها را تحتتأثیر قرار دهد؛ ممکن است بیمارانی هم که مجرد هستند دیگر به دنبال ازدواج نروند، چون میترسند اگر فرد مورد نظرشان از سابقه بیماری سرطان آنها باخبر شود، آنها را طرد کند. یکی از مهمترین عوامل در سازگاری و تطبیق پس از درمان سرطان، این است که بیمار در مورد جذابیتها و تمایلات جنسی پیش از تشخیص سرطان خود چه احساسی داشته است. اگر احساسات بیمار در مورد جذابیتها و تمایلات جنسیاش مثبت باشد، احتمال اینکه پس از درمان سرطان نیز به فعالیتهای جنسی خود همچنان ادامه دهد بیشتر است.
سنجش (ارزیابی) عملکرد جنسی در مبتلایان به سرطان
عوامل عمومی مؤثر بر عملکرد جنسی
جنبههای روانی تمایلات جنسی
جنبههای پزشکی تمایلات جنسی
عملکرد جنسی عامل مهمی در بهبود کیفیت زندگی محسوب میشود. بیماران باید مشکلات و نگرانیهایشان را درباره عملکرد جنسی با پزشک خود در میان بگذارند. ممکن است برخی از پزشکان برای بحث درباره مشکلات جنسی آموزش لازم را ندیده باشند؛ در چنین مواردی بیماران باید بهدنبال دیگر منابع اطلاعاتی باشند و یا با متخصص بهداشتی که بتواند بهراحتی درباره مسائل جنسی صحبت کند، مشورت کنند.
عوامل کلی مؤثر بر عملکرد جنسی
هنگامیکه یک مشکل جنسی احتمالی بروز میکند، متخصص بهداشت مصاحبهای مفصل با بیمار به تنهایی یا بههمراه همسرش انجام میدهد؛ از بیمار درباره عملکرد جنسی فعلی و سابقش، تمامی سؤالات زیر، پرسیده میشود:
- هر چند وقت یکبار خودبهخود به انجام فعالیت جنسی تمایل دارید؟
- آیا از آمیزش لذت میبرید؟
- آیا تحریکپذیری جنسی دارید؟ (در مورد مردان توانایی نعوظ و پایداری آن و در مورد زنان انبساط واژن و لزج و مرطوب شدن آن)
- آیا در حین فعالیت جنسی درد دارید؟ در کجا احساس درد میکنید؟ درد را توصیف کنید. چه نوع فعالیتهای جنسی موجب ایجاد درد میشوند؟ آیا آن فعالیت خاص
- همیشه ایجاد درد میکند؟ احساس
- درد چه مدت ادامه پیدا میکند؟
- مشکلات جنسیتان از چه زمانی شروع شدند؟ آیا این مشکلات همزمان با تشخیص سرطان یا درمان آن بهوجود آمدهاند؟
- آیا داروی خاصی مصرف میکنید؟ آیا تقریباً همزمان با شروع مشکلات جنسی، شروع به مصرف داروی جدیدی کردهاید و یا دُز داروی شما تغییر داده شده است؟
- عملکرد جنسی شما پیش از تشخیص سرطان چگونه بوده است؟ آیا پیش از تشخیص سرطان نیز مشکل جنسی داشتهاید؟
جنبههای روانی تمایلات جنسی
از بیماران، پرسیده میشود که تمایلات جنسی و روابطشان با همسرشان چقدر برای آنها اهمیت دارد. از بیماران متأهل پرسیده میشود که مدت و پایداری (ثبات) روابط آنها با همسرشان پیش از تشخیص سرطان به چه صورت بوده است. همچنین ممکن است از آنها پرسیده شود واکنش همسرشان نسبت به تشخیص سرطان آنها چه بوده است و اینکه آیا احساسات همسر بیمار درباره نوع درمان وی تا چه اندازه، برای بیمار اهمیت دارد. صحبت کردن بیماران و همسرانشان درباره مشکلات و نگرانیهای جنسی خود و نیز هراسهایی که از چگونگی تغییر روابطشان دارند، با پزشکی که با وی راحتند، بسیار اهمیت دارد.
جنبههای پزشکی تمایلات جنسی
درباره وضعیت پزشکی فعلی بیمار و پیشینهاش سؤالاتی از او میشود، زیرا بسیاری از بیماریهای جسمی میتواند بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارد. عوامل خطرزای مربوط به شیوه زندگی بیماران، مانند کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی و همچنین مصرف خودسرانه داروهای بدون نسخه نیز میتوانند بر عملکرد جنسی آنها تأثیر بگذارند. و همچنین لازم است از آنها آزمایشهای جسمی، آزمایش خون، بررسیهای سونوگرافیک (Ultrasound)، اندازهگیری نعوظ شبانه و آزمایشهای هورمونی نیز به عمل آید.
تأثیر داروها بر عملکرد جنسی
عوارض جانبی داروها نیز بر شدت عوارض جانبی مربوط به مسائل جنسی ناشی از جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی میافزایند؛ ممکن است برای مبتلایان به سرطان دارو درمانی تجویز شود، که این امر میتواند موجب تغییر در اعصاب، رگهای خونی و هورمونهایی شود که عملکرد جنسی طبیعی را کنترل میکنند. این داروها همچنین بر هشیاری روانی و خلقوخوی بیمار نیز تأثیر میگذارند؛ بهعنوان نمونه این عوارض جانبی در آن گروه از مبتلایان به سرطان، که از داروهای مسکن شبه مخدر یا داروهای ضد افسردگی استفاده میکنند، بروز میکند.
درمان مشکلات جنسی در مبتلایان به سرطان
بسیاری از بیماران از انجام اولین فعالیت جنسی پس از درمان بیمناک و مضطربند و این امر موجب میشود که از برقرار کردن روابط اجتناب کنند؛ همسر این بیماران نیز گاهی از این بابت که مبادا طرف مقابل کار آنها را تلاشی برای ایجاد صمیمیت از روی اجبار تلقی کند و یا کاری که انجام میدهند باعث ناراحتی جسمانی همسر بیمارشان شود، بیمناکند. بیماران و همسرانشان لازم است درباره نگرانیهای خود با پزشک یا یک کارشناس بهداشت با صلاحیت صحبت کنند. و اینکه طرفین احساسات، نگرانیها و ترجیحات خود را صادقانه بیان کنند، بسیار مهم است.
بهطور کلی، برای درمان بیماران مبتلا به اختلالات جنسی ناشی از درمان سرطان، روشهای متعددی وجود دارد. بیماران میتوانند با خواندن کتابها، نشریهها و منابع اینترنتی یا دیدن فیلمهای ویدیویی و شنیدن لوحههای فشرده (CDهای) آموزشی، خود را با تغییرات جنسی بهوجود آمده سازگار نمایند. متخصصان بهداشت که در زمینه اختلالات جنسی تخصص دارند میتوانند این منابع را به بیماران معرفی نمایند، همچنین اطلاعاتی درباره سازمانهای حمایتی که در این زمینه فعالیت دارند به آنها بدهند. برخی بیماران برای درمان خود به روشهای پزشکی از جمله جایگزینی هورمونی، داروهای خاص، تجهیزات پزشکی خاص یا جراحی نیاز خواهند داشت. بیمارانی هم که مشکلات جدیتری دارند باید در جلسات مشاوره خصوصی به همراه همسرشان و یا جلسات مشاوره گروهی شرکت کنند. میزان کارایی روشهای متنوع درمانی – که در آنها از روشهای ترکیبی پزشکی و روانی استفاده میشود – بر افرادی که مبتلا به سرطان بودهاند، نیاز به بررسیها و آزمایشهای بیشتری دارد.
- مشکلات ناباروری
- شیمی درمانی.
- پرتودرمانی.
- جایگزینهای ذخیرهای.
پرتودرمانی و شیمیدرمانی ممکن است موجب ناباروری موقت یا دائم شود. در بروز این عارضه جانبی عواملی مانند جنسیت، سن و زمان درمان بیمار، نوع و دُز (میزان) پرتودرمانی و یا شیمیدرمانی، استفاده از تنها یک درمان و یا استفاده همزمان از چند روش و مدت زمان سپری شده از درمان دخالت دارند.
اگر سرطان یا درمان آن بتواند موجب ناباروری یا اختلالات جنسی شود، باید در حد امکان این موضوع را به اطلاع بیمار برسانند. این موضوع در صورتیکه بیمار یک کودک باشد، کار بسیار دشواریست، زیرا ممکن است خیلی کوچکتر از آن باشد که بتواند مسائلی مثل ناباروری یا تمایلات جنسی را درک کند و یا والدین تصمیم بگیرند این موضوع را از وی پنهان کنند.
شیمیدرمانی
برای بیمارانی که تحت شیمیدرمانی قرار میگیرند، سن عامل مهمی محسوب شده روند بازتوانی آنها در دوره قطع شیمیدرمانی سریعتر انجام میشود. داروهای شیمیدرمانی که تأثیرشان بر روی باروری مشخص شده عبارتند از: بوسولفان (Busulphan)، ملفالان (Melphalan)، سیکلو فسفامید (Cyclophosphamide)، سیس پلاتین (Cisplatin)، کلرامبوسیل (Chlorambucil)، موستین (Mustine)، کارموستین (Carmustine)، لوموستین (Lomustine)، وین بلاستین (Vinblastine)، سیتارابین (Cytarabine) و پروکاربازین (Procarbazine).
پرتودرمانی
در مورد مردان و زنانی که تحت پرتودرمانی در نواحی شکم و لگن قرار میگیرند، میزان پرتویی که مستقیماً بر روی بیضهها یا تخمدانها تابیده میشود عاملی تعیینکننده است. در زنان بالای ۴۰ سال، ممکن است ناباروری بر اثر تشعشع با دُزهای پایینتری اتفاق بیفتد. میتوان توانایی باروری را با استفاده از تکنیکهای نوین پرتودرمانی و استفاده از پوششهای سربی برای محافظت از بیضهها حفظ کرد. در مورد زنان میتوان با روش جراحی تخمدانها را قبل از انجام پرتوتابی از محدوده اشعه خارج کرد.
جایگزینهای ذخیرهای
بیمارانی که نگران تأثیرات درمان سرطان بر روی قابلبت بچهدار شدنشان هستند باید این موضوع را پیش از درمان با پزشک خود در میان بگذارند؛ در اینصورت پزشک، یک مشاور یا متخصص باروری را به آنها معرفی میکند، تا وی روشهای موجود را با بیماران درمیان بگذارد و به آنها و همسرانشان در فرایند تصمیمگیری در این مورد کمک کند. این روشها شامل منجمد کردن اسپرم، ( سلولهای) تخم، یا بافتهای تخمدانی، پیش از درمان سرطان هستند.