آنچه باید درباره لنفوم غیرهوچکین بدانید

آنچه باید دربارۀ لنفوم غیرهوچکین بدانید

What You Need To Know About Non-Hodgkin Lymphoma

دربارۀ این مقاله

طبق آخرین آمار در سال

۱۳۸۵، NHL صد و چهل مورد گزارش شده است.

این مقاله دربارۀ لنفوم هوچکین نیست. در این مقاله از لنفوم هوچکین (که به بیماری هوچکین نیز معروف است) حرفی به‌میان نیامده است.

مبتلایان به لنفوم هوچکین راه‌های درمانی متفاوتی دارند. آنها به‌جای مطالعۀ این مقاله می‌توانند از مقاله آنچه باید دربارۀ لنفوم هوچکین بدانید استفاده کنند.

در این مقاله دربارۀ تشخیص، درمان و مراقبت حمایتی صحبت شده است. آشنایی با مراقبت پزشکی مربوط به مبتلایان به لنفوم غیرهوچکین، به شما کمک می‌کند در تصمیم‌گیری دربارۀ نحوۀ مراقبت از خودتان، نقش فعالی ایفا کنید.

در این مقاله فهرستی از پرسش‌هایی وجود دارد که می‌توانید از پزشک بپرسید. خیلی‌ها داشتن چنین فهرستی را در جلسات معاینه مفید دانسته‌اند. برای به‌خاطر سپردن صحبت‌های پزشک، می-توانید یادداشت بردارید یا از او اجازه بگیرید و صدای او را ضبط کنید. همچنین شاید بخواهید هنگام صحبت با پزشک – جهت شرکت در بحث‌ها، یادداشت‌برداری، یا فقط برای گوش‌کردن- یکی از اعضای خانواده و دوستان شما حضور داشته باشد.

لنفوم غیرهوچکین چیست؟

سلول‌های لنفوم غیرهوچکین

لنفوم غیرهوچکین، سرطان است که در سلول‌های سیستم دفاعی آغاز می‌شود. سیستم دفاعی با عفونت‌ها و دیگر بیماری‌ها مبارزه می‌کند.

دستگاه لنفاوی بخشی از سیستم دفاعی است. دستگاه لنفاوی شامل اجزای زیر است:

عروق لنفاوی: دستگاه لنفاوی شبکه‌ای از عروق لنفاوی دارد. عروق لنفاوی درون تمام بافت‌های بدن گسترده شده‌اند.
لنف: عروق لنفاوی حاوی مایعی شفاف به نام لنف هستند. لنف حامل گلبول‌های سفید، و به‌خصوص لنفوسیت‌هایی مانند سلول‌های بی و سلول‌های تی است.
غدد لنفاوی: عروق لنفاوی به توده‌های گرد و کوچکی از بافت، به نام غدد لنفاوی متصلند. گروه‌هایی از غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل‌ها، قفسۀ سینه، شکم و کشالۀ ران وجود دارند. غدد لنفاوی گلبول‌های سفید را ذخیره می‌کنند. آنها باکتری‌ها یا سایر مواد مضر احتمالی موجود در لنف را، گرفتار می‌کنند و از بین می‌برند.
اجزای دیگر دستگاه لنفاوی: اجزای دیگر دستگاه لنفاوی عبارتند از لوزه‌ها، غدۀ تیموس و طحال. بافت‌های لنفاوی در قسمت‌های دیگر بدن از جمله معده، پوست و رودۀ کوچک نیز وجود دارند.

چون بافت‌های لنفاوی در بسیاری از بخش‌های بدن وجود دارند، لنفوم احتمال دارد از هر جایی آغاز شود. معمولاً، این سرطان ابتدا در یک غدۀ لنفاوی به‌وجود می‌آید.

سلول‌های لنفوم غیرهوچکین

لنفوم غیرهوچکین هنگامی آغاز می‌شود که یک لنفوسیت (معمولاً یک سلول بی) از حالت طبیعی خارج می‌شود. سلول غیرطبیعی برای تکثیر تقسیم می‌شود. سلول‌های جدید نیز دوباره و چندباره تقسیم می‌شوند و سلول‌های غیرطبیعی بیش‌تر و بیش‌تری ایجاد می‌کنند. این سلول‌های غیرطبیعی، در زمان مقرر، نمی‌میرند. همچنین از بدن در برابر عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها نیز محافظت نمی‌کنند. افزایش تدریجی این سلول‌های اضافی اغلب موجب تشکیل توده‌ای از بافت می‌شود که به آن غده یا تومور می‌گویند.

برای به‌دست آوردن اطلاعات از لنفوم غیرهوچکینی که به بخش‌های دیگر بدن سرایت می‌کند به بخش تعیین مرحلۀ سرطان مراجعه کنید.

عوامل خطرزا

پزشکان دربارۀ دلیل ابتلای یک فرد به لنفوم غیرهوچکین، و عدم ابتلای شخصی دیگر به آن چیز زیادی نمی‌دانند. اما بنابر تحقیقات، عوامل خطرزای خاصی احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهند.

به‌طور کلی، عوامل خطرزای مربوط به لنفوم غیرهوچکین شامل این موارد است:

سیستم دفاعی ضعیف: ضعف سیستم دفاعی (مثلاً به‌دلیل ابتلا به یک بیماری ارثی یا مصرف داروهای خاصی که پس از پیوند عضو تجویز می‌شود)، خطر ابتلا به لنفوم غیرهوچکین را افزایش می‌دهد.
برخی عفونت‌های خاص: ابتلا به برخی از انواع عفونت‌ها خطر ابتلا به لنفوم غیرهوچکین را افزایش می‌دهد. با این حال، لنفوم غیرهوچکین مسری نیست یعنی امکان ندارد لنفوم غیرهوچکین را از کسی بگیرید.
در زیر عمدۀ عفونت‌هایی که خطر ابتلا به لنفوم غیرهوچکین را افزایش می‌دهند، آمده‌اند:

ویروس نقص سیستم دفاعی انسانی Human immunodeficiency virus) (HIV) : HIV ویروسی است که موجب بیماری ایدز(AIDS) می‌شود. خطر ابتلای کسانی که به عفونت HIV مبتلا هستند، به برخی از انواع لنفوم غیرهوچکین بسیار بیش‌تر از دیگران است.
ویروس اپشتاین- بار (EBV (Epstein Bar Virus: ابتلا به EBV را یکی از دلایل افزایش خطر ابتلا به سرطان لنفوم غیرهوچکین دانسته‌اند. در آفریقا، ابتلا به EBV را یکی از دلایل ابتلا به لنفوم بورکیت (Burkit) دانسته‌اند.
هلیکوباکتر پیلوری: هلیکوباکتر پیلوری، نوعی باکتری است که موجب زخم معده می‌شود. این باکتری خطر ابتلای فرد به لنفوم در غشای معده را نیز افزایش می‌دهد.
ویروس نوع ۱ لوسمی/ لنفوم سلول تی انسانی (HTLV-1 (Human T-Cell Lymphotropic Virus: ابتلا به HTLV-1، خطر ابتلای فرد به لنفوم وسرطان خون را افزایش می‌دهد.
ویروس هپاتیت سی: در برخی مطالعات به این موضوع پی برده‌اند که احتمال ابتلای به لنفوم در افرادی که به ویروس هپاتیت سی مبتلا هستند، بیش‌تر از دیگران است. برای پی-بردن به نقش ویروس هپاتیت سی در این میان، به تحقیقات بیش‌تری نیاز است.
سن: با اینکه سرطان لنفوم غیرهوچکین در افراد جوان نیز مشاهده شده است، احتمال ابتلا به این سرطان، با افزایش سن بیش‌تر می‌شود. بیش‌تر مبتلایان به لنفوم غیرهوچکین، بالای ۶۰ سال، سن دارند.
محققان در حال بررسی چاقی مفرط و سایر عوامل خطرزای احتمالی مربوط به لنفوم غیرهوچکین هستند. کسانی که با سموم علف‌کُش‌ها یا برخی مواد شیمیایی خاص دیگر کار می‌کنند بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به لنفوم غیرهوچکین هستند. همچنین، محققان در پی بررسی ارتباط احتمالی بین استفاده از رنگ مو پیش از سال ۱۹۸۰ و لنفوم غیرهوچکین هستند.

داشتن یک یا چند عامل خطرزا به معنای ابتلای قطعی فرد به لنفوم غیرهوچکین نیست. بیش‌تر افرادی که عوامل خطرزا دارند، هرگز به لنفوم غیرهوچکین مبتلا نمی‌شوند.

علائم

لنفوم غیرهوچکین علائم متعددی دارد:

• غدد لنفاوی متورم و بدون درد در ناحیۀ گردن، زیربغل‌ها یا کشالۀ ران.
• کاهش وزن بدون دلیل.
• تب.
• تعرق شبانۀ شدید.
• سرفه، مشکلات تنفسی یا درد قفسۀ سینه.
• خستگی و ضعفی که برطرف نمی‌شود.
• وجود درد، تورم یا احساس اشباع شدن شکم.
• بیش‌تر موارد، این علائم ناشی از سرطان نیستند. عفونت‌ها یا مشکلات دیگر مربوط به سلامتی نیز موجب بروز چنین علائمی می‌شوند. در صورت بروز هر یک از این علائم که ظرف مدت دو هفته برطرف نشود، باید به پزشک مراجعه کرد تا مشکلات مشخص و درمان شوند.نین علائمی می‌شوند. در صورت بروز هر یک از این علائم که ظرف مدت دو هفته برطرف نشود، باید به پزشک مراجعه کرد تا مشکلات مشخص و درمان شوند.

تشخیص

انواع لنفوم غیرهوچکین

در صورتی‌که غدد لنفاویتان متورم شده است یا علامتی دیگر مشاهده کردید که احتمالاً نشان از لنفوم غیرهوچکین دارد، پزشک شما می‌کوشد تا دلیل آن مشکل را بیابد. معمولاً پزشک دربارۀ پیشینه پزشکی شخصی و خانوادگیتان می‌پرسد.

شاید هم برخی از این آزمایش‌ها و فرایندها را برای شما تجویز کند:

معاینۀ فیزیکی: پزشک گردن، زیربغل‌ها و کشالۀ ران شما را، در جست‌وجوی نقاط متورم، معاینه می‌کند. وی همچنین وجود تورم در طحال یا کبد شما را نیز بررسی می‌کند.
آزمایش‌های خون: در آزمایشگاه آزمایش شمارش کامل سلول‌های خون برای شما انجام می‌دهند تا تعداد گلبول‌های سفید خون را بررسی کنند. در آزمایشگاه سایر سلول‌ها و مواد موجود در خون – مانند لاکتات دی هیدروژناز (lactate dehydrogenase) (LDH)- را بررسی می‌کنند. لنفوم غیرهوچکین موجب افزایش میزان LDH می‌شود.
عکس‌برداری از قفسۀ سینه با اشعۀ ایکس: از قفسۀ سینۀ شما با استفاده از اشعۀ ایکس عکس‌برداری می‌کنند تا بروز تورم در غدد لنفاوی یا سایر نشانه‌های لنفوم غیرهوچکین را در قفسۀ سینۀ شما بررسی کنند.
نمونه‌برداری: نمونه‌برداری تنها راه قطعی تشخیص لنفوم غیرهوچکین است. شاید پزشکتان یک غدۀ لنفاوی را به‌طور کامل بردارد (نمونه‌برداری کلی (escisional biopsy)) یا تنها بخشی از یک غدۀ لنفاوی را بردارد (نمونه‌برداری جزئی (incisional biopsy)). معمولاً نمی‌توان با استفاده از یک سوزن ظریف (مکش با استفاده از سوزن ظریف (fine needle aspiration)) به آن میزانی که برای آسیب‌شناس جهت تشخیص لنفوم غیرهوچکین کفایت کند، نمونه‌برداری کرد. برداشتن کامل یک غدۀ لنفاوی بهترین راه است. آسیب‌شناس از میکروسکوپ جهت بررسی وجود سلول‌های سرطانی در بافت استفاده می‌کند.

مواردی که می‌توانید پیش از نمونه‌برداری از پزشک خود بپرسید:

• نمونه‌برداری چگونه انجام می‌شود؟
• کجا از من نمونه‌برداری خواهد شد؟
• کاری هست که باید برای نمونه‌برداری انجام دهم؟
• این آزمایش چقدر طول خواهد کشید؟ آیا هشیار خواهم بود؟ آیا درد دارد؟
• این آزمایش خطرهایی هم دارد؟ احتمال تورم، عفونت یا خونریزی پس از انجام نمونه-برداری چقدر خواهد بود؟
• چقدر طول می‌کشد تا بهبود یابم؟
• چه زمانی از نتایج آزمایش با خبر می‌شوم؟ چه کسی این نتایج را برایم توضیح می‌دهد؟
• در صورتی‌که سرطان داشته باشم، کی با من دربارۀ مراحل بعدی صحبت می‌کند؟ کی؟

انواع لنفوم غیرهوچکین

در صورت پی‌بردن به لنفوم غیرهوچکین، آسیب‌شناس نوع آن را گزارش می‌کند. انواع متعددی از سرطان لنفوم غیرهوچکین وجود دارد. انواع شایع آن عبارتند از لنفوم منتشر سلول B بزرگ (diffuse large B-call lymphoma) و لنفوم فولیکولار (follicular lymphoma).

انواع لنفوم را بر اساس سرعت رشدشان گروه‌بندی می‌کنند:

لنفوم کندرشد (indolent) (که نام دیگر آن درجه- پایین (low-grade) است) که به آرامی رشد می‌کنند. اینگونه سرطان‌ها علائم کمی دارند.
لنفوم مهاجم (aggressive) (که نام‌های دیگر آنها درجه- متوسط (intermediate-grade) و درجه- بالا(high-grade) است) سریع‌تر رشد و سرایت می‌کنند. این نوع سرطان‌ها به احتمال زیاد موجب بروز علائم شدیدی می‌شوند. به‌مرور، بسیاری از سرطان‌های کند رشد به سرطان‌های مهاجم تبدیل می‌شوند.

تعیین مرحلۀ سرطان

لازم است پزشک میزان گسترش (مرحلۀ) لنفوم غیرهوچکین را جهت طرح کردن بهترین برنامۀ درمانی بداند. تعیین مرحلۀ سرطان تلاشی دقیق است جهت پی‌بردن به اینکه کدام‌یک از بخش‌های بدن درگیر بیماری هستند.

لنفوم معمولاً در غدد لنفاوی آغاز می‌شود، وبعد به بخش‌های مجاور یا بخش‌های دیگر بدن سرایت می‌کند، مثلاً به کبد، ریه‌ها، استخوان و مغز استخوان.

تعیین مرحلۀ سرطان شامل یک یا چند آزمایش زیر است:

نمونه‌برداری از مغز استخوان: پزشک با سوزنی ضخیم نمونه‌ای کوچک از استخوان و مغز استخوان لگن یا یکی دیگر از استخوان‌های بزرگ بدن بر می‌دارد. بی‌حسی موضعی به مهار درد کمک می‌کند. سپس آسیب‌شناس وجود سلول‌های لنفوم را در نمونه بررسی می‌کند.
سی تی اسکن: به‌وسیلۀ دستگاه اشعۀ ایکس که به رایانه (کامپیوتر) متصل است، یک سلسله عکس دقیق از سر، گردن، قفسۀ سینه، شکم یا لگن شما می‌گیرند. معمولاً به شما یک مادۀ متمایزکننده تزریق می‌کنند؛ یا از شما می‌خواهند گونه‌ای دیگر از مواد متمایزکننده را بخورید. مادۀ متمایزکننده مشاهدۀ تورم غدد لنفاوی و سایر نواحی غیرطبیعی را در عکس اشعۀ ایکس برای پزشک ساده‌تر می‌کند.
ام‌آرآی: شاید پزشک برای شما تصاویر ام‌آرآی از ستون فقرات، مغز استخوان یا مغز را تجویز کند. در ام‌آرآی از دستگاه مغناطیسی قدرتمندی که به رایانه متصل است استفاده می‌کنند. با استفاده از این مجموعه، تصاویری دقیق از بافت مورد نظر بر صفحۀ نمایش یا فیلم ظاهر می‌شود.
سونوگرافی (ultra sound): دستگاهی فراصوتی امواجی صوتی را که قابل شنیدن نیستند تولید می‌کند. سپس متخصص، وسیله‌ای را که در دست دارد در برابر بدن شما نگه می-دارد. امواج صوتی باعث لرزش بافت‌های مجاور می‌شود، و رایانه از امواج بازتابی‌ این بافت‌ها استفاده و تصویری ایجاد می‌کند. امواج بازتابی ناشی از تومورها با امواج بازتابی ناشی از بافت‌های سالم متفاوتند. تصویر نهایی تومورهای احتمالی را نشان می‌دهد. کشیدن

مایع نخاعی (spinal tap): پزشک از سوزن بلند و نازکی برای کشیدن مایع موجود در ستون فقرات استفاده می‌کند. بی‌حسی موضعی به مهار درد کمک می‌کند. لازم است پس از انجام این آزمایش چند ساعتی دراز بکشید تا دچار سردرد نشوید. وجود سلول‌های لنفوم در مایع نخاعی را در آزمایشگاه بررسی می‌کنند.
• تومورگرافی با تابش پوزیترون (PET scan): به شما مقدار اندکی از یک شکر رادیواکتیو تزریق می‌شود. به‌وسیلۀ دستگاهی ویژه از نحوۀ مصرف آن شکر توسط سلول‌های بدن شما تصویربرداری می‌کنند. سلول‌های لنفوم سریع‌تر از سلول‌های طبیعی آن شکر را مصرف می‌کنند و نواحی درگیر لنفوم، در عکس‌ها روشن‌تر از سایر نواحی بدن می‌افتند.

مرحلۀ سرطان به ناحیه‌ای بستگی دارد که سلول‌های لنفوم در آن پیدا می‌شوند (اینکه در غدد لنفاوی وجود دارند یا سایر اندام‌ها یا بافت‌ها). مرحلۀ سرطان به تعداد نواحی درگیر نیز بستگی دارد.

مراحل لنفوم اینگونه تعریف می‌شوند:

مرحلۀ یک: سلول‌های لنفوم در یک گروه از غدد لنفاوی وجود دارند (مثلاً در گردن یا زیر بغل). یا، در صورتی‌که سلول‌های غیرطبیعی در غدد لنفاوی وجود ندارند، تنها در بخشی از یک بافت یا اندام (مثل ریه، اما نه در کبد یا مغز استخوان) قرار دارند.
مرحلۀ دو: سلول‌های لنفوم در حداقل دو گروه از غدد لنفاوی و در یک طرف (یا هر دو در پایین و یا در بالای) دیافراگم وجود دارند. (می‌توانید تصویر دیافراگم را ببینید). و یا سلول‌های لنفوم در بخشی از یک اندام و غدد لنفاوی مجاور آن اندام (در همان طرف دیافراگم) قرار دارند. پیش می‌آید که سلول‌های سرطان در سایر گروه‌های غدد لنفاوی در همان طرف دیافراگم نیز وجود داشته باشند.
مرحلۀ سه: وجود لنفوم در غدد لنفاوی بالا و پایین دیافراگم. بعید نیست در بخشی از یک بافت یا اندام مجاور این گروه‌های غدد لنفاوی نیز وجود داشته باشد.
مرحلۀ چهار: وجود سلول‌های لنفوم در چندین بخش از یک یا چند اندام یا بافت (علاوه بر غدد لنفاوی)؛ و یا وجود آنها در کبد، خون یا مغز استخوان.
لنفوم عودکننده: سرطان پس از درمان باز می‌گردد.
علاوه بر شمارۀ این مراحل، گاهی پزشک مرحلۀ سرطان را با استفاده از حروف A یا B نیز توصیف می‌کند:

• A: شما دچار کاهش وزن، تعرق شبانۀ شدید یا تب نشده‌اید.
• B: شما دچار کاهش وزن، تعرق شبانۀ شدید یا تب شده‌اید.

درمان:

انتظار هشیارانه.

شیمی‌درمانی.

درمان بیولوژیک.

پرتودرمانی.

پیوند سلول‌های بنیادی.

پزشک راه‌های درمانی و نتایج مورد انتظار از هر درمان را برای فرد توضیح می‌دهد. بیمار و پزشک با همکاری هم یک برنامۀ درمانی طرح می‌کنند که پاسخ‌گوی نیازهای فرد باشد.

گاهی پزشک، بیمار را به متخصص ارجاع می‌دهد، یا اینکه بیمار از وی می‌خواهد که یک متخصص را معرفی کند. متخصصان درمان لنفوم غیرهوچکین عبارتند از خون‌شناس، پزشک سرطان‌شناس و سرطان‌شناس پرتودرمان. معمولاً پزشک توصیه می‌کند سرطان‌شناسی را انتخاب کنند که در درمان سرطان لنفوم غیرهوچکین متخصص باشد. اغلب، چنین پزشکانی با مراکز آموزشی بزرگ همکاری دارند. علاوه براین، گروه بهیاری معمولاً پرستار سرطان‌شناس و متخصص تغذیۀ را هم در بر می‌گیرد.

انتخاب روش درمان عمدتاً به این عوامل بستگی دارد:

• نوع لنفوم (مثلاً لنفوم فولیکولار).
• مرحلۀ سرطان (اینکه لنفوم کجا پیدا شود).
• سرعت رشد سرطان (اینکه لنفوم کند رشد است یا مهاجم).
• سن بیمار.
• وجود سایر مشکلات مربوط به سلامتی در بیمار.
• در صورت ابتلا به لنفوم غیرهوچکین کندرشد – که هنوز علائمی بروز نکرده است- معمولاً نیاز نیست فوراً درمان را آغاز کنید. پزشک وضعیت سلامتی شما را به‌دقت بررسی می‌کند تا به-محض بروز علائم سرطان درمان را آغاز کند. به چنین حالتی که در آن درمان سرطان فوراً آغاز نمی‌شود، انتظار هشیارانه می‌گویند.

در صورت ابتلا به سرطان لنفوم کند رشد و بروز علائم، به احتمال زیاد باید شیمی‌درمانی و درمان بیولوژیک بشوید. از پرتودرمانی هم برای بیمارانی که مبتلا بهسرطان لنفوم

مرحلۀ یک یا مرحلۀ دو هستند استفاده می‌کنند.

در صورتی‌که به لنفوم مهاجم مبتلا شده باشید، درمان معمولاً از شیمی‌درمانی و درمان بیولوژیک تشکیل می‌شود. از پرتودرمانی نیز استفاده می‌کنند.

اگر لنفوم غیرهوچکین پس از درمان بازگردد، پزشکان به این حالت بازگشت یا عود می‌گویند. در این‌صورت، از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا از هر دو درمان با میزان بالای دارو و پرتو، و پس از آن پیوند سلول‌های بنیادی استفاده می‌کنند.

بهتر است بدانید عوارض جانبی روش‌های درمانی چیستند و اینکه درمان چگونه بر فعالیت‌های عادی شما تأثیر می‌گذارد. به دلیل اینکه شیمی‌درمانی و پرتودرمانی اغلب به سلول‌ها و بافت‌های سالم آسیب می‌زند، احتمال بروز عوارض جانبی بسیار زیاد است. عوارض جانبی در هر فرد متفاوت است، و گاهی از یک مقطع از درمان به مقطع دیگر آن نیز تفاوت می‌کند. پیش از آغاز درمان، گروه بهیاری، عوارض جانبی احتمالی را توضیح می‌دهند و روش‌هایی را برای مدیریت آنها به بیمار پیشنهاد می‌کنند.

در هر مرحلۀ سرطان می‌توانید از مراقبت حمایتی برخوردار باشید. مراقبت حمایتی، درمانی است جهت مهار درد و سایر علائم، تا عوارض جانبی ناشی از درمان مهار شود و بیمار از پس احساساتی که تشخیص سرطان به‌همراه دارد بر بیاید. به بخش مراقبت حمایتی مراجعه کنید.

مواردی که می‌توانید پیش از آغاز درمان از پزشک خود بپرسید:

• من به چه نوع سرطان لنفومی مبتلا هستم؟ می‌توانید به من نسخه‌ای از گزارش آسیب‌شناس را بدهید؟
• بیماری من در چه مرحله‌ای است؟ تومورها در کجا قرار دارند؟
• از چه درمان‌هایی می‌توانم استفاده کنم؟ شما کدام را پیشنهاد می‌کنید؟ چرا؟
• آیا من به بیش از یک نوع درمان احتیاج دارم؟
• فواید مورد انتظار هر یک از روش‌های درمانی چیست؟ چگونه متوجه میزان اثربخشی درمان خواهیم شد؟ از چه آزمایش‌هایی برای بررسی اثربخشی آن درمان استفاده خواهد شد؟ چند وقت به چند وقت باید این آزمایش‌ها را انجام دهم؟
• خطرها و عوارض جانبی احتمالی هر روش درمانی کدامند؟ برای مهار عوارض جانبی چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم؟
• درمان چقدر به‌ طول خواهد انجامید؟
• آیا لازم است در بیمارستان بستری شوم؟ در این‌صورت، برای چه مدتی؟
• برای مراقبت از خودم در طول درمان چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
• هزینۀ تقریبی درمان چقدر خواهد بود؟ آیا بیمه‌ام این هزینه را تقبل می‌کند؟
• درمان بر فعالیت‌های معمولم چه تأثیری می‌گذارد؟
• چند وقت به چند وقت باید برای معاینه مراجعه کنم؟

انتظار هشیارانه

افرادی که انتظار هشیارانه را انتخاب می‌کنند، درمان سرطان را تا بروز علائم به تعویق می‌اندازند. گاهی پزشکان، انتظار هشیارانه را برای کسانی که به سرطانلنفوم کند رشد مبتلا هستند توصیه می‌کنند. شاید آنها که به لنفوم کند رشد مبتلا هستند چندان نیازی به درمان طولانی‌مدت سرطان نداشته باشند. حتی گاهی پیش می‌آید که پس از مدتی اندازۀ تومور بدون درمان هم کوچک می‌شود. این افراد با به تعویق انداختن درمان، از عوارض جانبی شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی اجتناب می‌کنند.

در صورتی‌که شما و پزشکتان به این نتیجه رسیدید که انتظار هشیارانه با توجه به وضعیت شما روش مناسبی است، پزشک شما را به‌طور مرتب ( هر سه ماه یکبار) معاینه می‌کند. در صورت بروز علائم یا بدتر شدن آنها، درمان آغاز خواهد شد.

بعضی‌ها به این دلیل که نمی‌خواهند از بابت سرطان درمان‌نشده‌شان دغدغه داشته باشند، انتظار هشیارانه را انتخاب نمی‌کنند. آنها هم که انتظار هشیارانه را انتخاب می‌کنند اما بعداً ممکن است دچار دغدغه ‌شوند، باید در این مورد با پزشک صحبت کنند.

مواردی که می‌توانید پیش از انتخاب انتظار هشیارانه از پزشک خود بپرسید:

• در صورتی‌که انتظار هشیارانه را انتخاب کنم، می‌توانم بعداً نظرم را عوض کنم؟
• آیا بعداً درمان سرطان دشوارتر می‌شود؟
• چند وقت به چند وقت باید برای معاینه مراجعه کنم؟
• بین جلسات معاینه، بروز چه عوارضی را باید به شما اطلاع دهم؟

شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی از دارو برای نابودی سلول‌های لنفوم استفاده می‌کنند. به این دلیل به این روش، درمان سیستمیک (فراگیر) می‌گویند که داروها وارد جریان خون می‌شوند. این داروها به سلول‌های لنفوم موجود در کمابیش تمام قسمت‌های بدن می‌رسند.

شیمی‌درمانی از طریق دهان، رگ یا فضای موجود در اطراف ستون فقرات اعمال می‌شود. درمان معمولاً در بخش بیماران سرپایی بیمارستان، مطب پزشک یا منزل انجام می‌شود. بعضی‌ها هم لازم است در حین درمان در بیمارستان بستری شوند.

شیمی‌درمانی به‌شکل دوره‌ای انجام می‌شود. بیمار پس از یک دورۀ درمان یک دورۀ استراحت می‌کند. زمان دوره‌های استراحت و دوره‌های درمان به مرحلۀ بیماری و داروهای ضدسرطان مورد استفاده بستگی دارد.

اگر لنفوم در ناحیۀ معده و بر اثر ابتلا به عفونت هلیکو باکتر پیلوری باشد، معمولاً پزشک این نوع لنفوم را با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ درمان می‌کند. پس از آنکه این داروها عفونت را برطرف کرد، لنفوم نیز از بین خواهد رفت.

عوارض جانبی عمدتاً به نوع و میزان داروهای تجویزی بستگی دارد. دارو می‌تواند به سلول-های طبیعی که به ‌سرعت تقسیم می‌شوند آسیب برسانند:

سلول‌های خونی: هنگامی‌که بر اثر شیمی‌درمانی میزان سلول‌های خونی بدن افت می‌کند، احتمال ابتلای فرد به عفونت‌ها، خون‌مردگی یا خونریزی، و احساس ضعف و خستگی شدید بیش‌تر می‌شود.

گروه بهیاری برخی آزمایش‌های خون را برای بیمار تجویز می‌کند تا میزان سلول‌های خونی را بررسی کند. اگر میزان این سلول‌ها پایین باشد، داروهایی هستند که می‌توانند به بدن کمک کنند تا سلول‌های خونی جدید بسازد.
سلول‌های موجود در ریشۀ مو: شیمی‌درمانی معمولاً موجب ریزش مو می‌شود. که البته پس از پایان شیمی‌درمانی، موهایتان دوباره خواهند رویید، اما احتمالاً رنگ و جنسشان با گذشته متفاوت خواهد بود.
سلول‌های موجود در جدار دستگاه گوارش: شیمی‌درمانی معمولاً موجب بروز بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، مشکل در فرو دادن غذا یا زخم‌های دهان یا لب‌ها می‌شود. می‌توانید از گروه بهیاری خود دربارۀ داروها یا سایر روش‌های درمانی که به برطرف شدن این مشکل کمک می‌کنند، سؤال کنید. داروهایی که برای درمان لنفوم غیرهوچکین استفاده می‌شوند معمولاً موجب بروز بثورات یا تاول‌هایی روی پوست، یا سردرد یا دردهای دیگر شوند، و یا ممکن است رنگ پوست تیره‌تر شود. همچنین احتمال دارد روی ناخن‌ها شیار یا نوارهای تیره ایجاد شود.

پزشک روش‌هایی را برای مهار بسیاری از این عوارض جانبی توصیه می‌کند. شاید مطالعۀ مقاله پایگاه مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان با عنوان شما و شیمی‌درمانی مفید باشد.

مواردی که می‌توانید پیش از آغاز شیمی‌درمانی از پزشک بپرسید:

• برای درمانم از چه نوع داروهایی استفاده می‌کنید؟ فواید احتمالی آنها چیست؟
• درمان چه موقع آغاز خواهد شد؟ آیا می‌توانم پس از آن خودم تا منزل رانندگی کنم؟
• در حین درمان برای مراقبت از خود چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟
• چگونه از اثربخشی درمان آگاه خواهیم شد؟ در صورت بروز کدام عوارض جانبی باید شما را در جریان بگذارم؟ آیا می‌شود بعضی از این عوارض جانبی را درمان، یا از بروز آن پیشگیری کرد؟
• آیا عوارض جانبی بلندمدت نیز به‌وجود خواهد آمد؟

درمان بیولوژیک

بیمارانی که به انواع خاصی از لنفوم مبتلا هستند، می‌توانند از درمان بیولوژیک استفاده کنند. این روش درمانی به سیستم دفاعی بدن در مبارزه با سرطان کمک می‌کند.

پادتن‌های مونو کلونال نوعی از درمان بیولوژیک است که جهت لنفوم استفاده می‌شود. اینها پروتئین‌هایی هستند که در آزمایشگاه تولید می‌شوند و می‌توانند به سلول‌های سرطان بچسبند، و به سیستم دفاعی بدن در از بین بردن سلول‌های سرطان کمک می‌کنند. این درمان از طریق تزریق به درون رگ بیمار، و در مطب پزشک، درمانگاه یا بیمارستان انجام می‌شود.

احتمال دارد علائمی مشابه آنفولانزا، از جمله تب، سردرد، ضعف و حالت تهوع بروزکند. درمان بیش‌تر این عوارض جانبی آسان است. به‌ندرت پیش می‌آید که بیمار دچار عوارض جانبی حادتری مانند مشکلات تنفسی، فشار خون پایین یا بثورات پوستی شدید شود. پزشک یا پرستار شما دربارۀ عوارض جانبی احتمالی و چگونگی مدیریت آنها شما را راهنمایی می‌کند.

شاید مطالعۀ مقاله درمان بیولوژیک مفید باشد.

مواردی که می‌توانید پیش از درمان بیولوژیک از پزشک بپرسید:

• طرز کار این درمان چگونه است؟
• آیا لازم است در بیمارستان بستری شوم؟
• چگونه از اثربخشی درمان آگاه می‌شویم؟
• طول مدت درمان بیولوژیک چقدر خواهد بود؟
• آیا در حین درمان دچار عوارض جانبی خواهم شد؟ این عوارض تا چه مدت طول می‌کشد؟ در مورد آنها چه کار می‌توانیم انجام دهیم؟

پرتودرمانی

در پرتودرمانی (یا رادیوتراپی) از اشعۀ پرانرژی برای نابودی سلول‌های لنفوم استفاده می‌شود. این روش اندازۀ تومورها را کوچک و به مهار درد کمک می‌کند.

از دو نوع پرتودرمانی برای مبتلایان به لنفوم استفاده می‌کنند:

پرتودرمانی خارجی: از یک دستگاه بزرگ، به آن نواحی از بدن که سلول‌های لنفوم در آنها جمع شده‌اند، اشعه‌ تابانده می‌شود. به این دلیل به این روش درمان موضعی می‌گویند که تنها بر سلول‌های موجود در ناحیۀ تحت درمان اثر می‌گذارد. بیش‌تر بیماران برای درمان، به مدت چند هفته و هفته‌ای ۵ روز به بیمارستان یا درمانگاه می‌روند.
پرتودرمانی فراگیر (سیتمیک): به برخی از مبتلایان به لنفوم مواد رادیواکتیوی تزریق می‌کنند که در سراسر بدن جریان می‌یابد. این مواد رادیواکتیو به پادتن‌های مونوکلونال که به سلول‌های سرطان لنفوم می‌چسبند، متصل می‌شوند. تابش اشعه، سلول‌های لنفوم را از بین می‌برد.
عوارض جانبی پرتودرمانی عمدتاً به نوع پرتودرمانی، میزان تابش اشعه و ناحیۀ تحت درمان بستگی دارد. مثلاً، تابش اشعۀ خارجی به شکم موجب حالت تهوع، استفراغ و اسهال می‌شود. اگر قفسۀ سینه و گردن تحت درمان باشد، احتمال درد یا خشکی گلو و کمی مشکل در بلع وجود دارد. علاوه براین، معمولاً پوست در ناحیۀ تحت درمان قرمز، خشک و حساس می‌شود. همچنین ممکن است در ناحیۀ تحت درمان دچار ریزش مو شوید.

احتمال دارد در حین پرتودرمانی خارجی و به‌خصوص در چند هفتۀ پایانی درمان، دچار خستگی شدید شوید. استراحت مهم است، اما پزشکان معمولاً به بیماران توصیه می‌کنند تا حد امکان فعالیت کنند.

بیمارانی هم که تحت پرتودرمانی فراگیر قرار می‌گیرند احساس خستگی شدید می‌کنند. این افراد بیش‌تر احتمال دارد دچار عفونت شوند.

در صورتی‌که به‌طور هم‌زمان پرتودرمانی و شیمی‌درمانی شوید، عوارض جانبی می‌تواند بدتر باشد. این عوارض جانبی بسیار آزاردهنده است. می‌توانید با پزشک خود دربارۀ روش‌های درمان آنها مشورت کنید.

شاید مطالعۀ مقاله شما و پرتودرمانی پایگاه مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان برای شما مفید باشد.

مواردی که می‌توانید پیش از انجام پرتودرمانی از پزشک بپرسید

• چرا این درمان برایم لازم است؟
• درمان چه وقت آغاز می‌شود؟ چه موقع به پایان خواهد رسید؟
• حالم در طول درمان چگونه خواهد بود؟
• چگونه از اثربخشی پرتودرمانی آگاه خواهیم شد؟
• آیا این روش عوارض جانبی دائمی هم خواهد داشت؟

پیوند سلول‌های بنیادی

در صورتی‌که لنفوم پس از درمان بازگردد، پیوند سلول‌های بنیادی انجام می‌شود. پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز خود بیمار این امکان را فراهم می‌کند که شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، یا هر دو با میزان‌ بالا انجام شود. زیرا میزان‌ بالای دارو یا پرتو هم سلول‌های لنفوم و هم سلول‌های خونی سالم موجود در مغز استخوان را از بین می‌برد.

پیوند سلول‌های بنیادی در بیمارستان انجام می‌شود. پس از آنکه با میزان‌ بالای دارو یا پرتو تحت درمان قرار گرفتید، سلول‌های بنیادی خون‌ساز را از طریق یک لولۀ انعطاف‌پذیر درون یک رگ بزرگ در ناحیۀ گردن یا قفسۀ سینه قرار می‌دهند و این سلول‌های بنیادی پیوندی، سلول‌های خونی جدید می‌سازند.

سلول‌های بنیادی را می‌توان از بدن خود بیمار یا یک اهداکننده به‌دست آورد:

پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ: در این نوع پیوند از سلول‌های بنیادی خود بیمار استفاده می‌کنند. سلول‌های بنیادی بیمار را پیش از درمان با میزان بالای دارو یا پرتو برمی‌دارند. معمولاً جهت از بین بردن سلول‌های لنفوم احتمالی موجود در سلول‌های برداشته شده، این نمونه را در فرایندی پاک‌سازی می‌کنند. سپس این سلول‌های بنیادی را منجمد و ذخیره می‌کنند. پس از درمان با میزان بالای دارو یا پرتو، سلول‌های بنیادی ذخیره ‌شده را از حالت انجماد درمی‌آورند و آنها را به شما برمی‌گردانند.
پیوند سلول‌های بنیادی آلوژنیک: گاهی، سلول‌های بنیادی سالم یک اهداکننده در دسترس است. اهداکننده می‌تواند برادر، خواهر یا یکی از والدین بیمار باشد. همچنین گاهی سلول-های بنیادی را از یک اهداکنندۀ غریبه می‌گیرند. پزشکان با انجام آزمایش‌های خون جهت اطمینان حاصل کردن از هماهنگی سلول‌های اهداکننده با بیمار استفاده می‌کنند.
پیوند سلول‌ بنیادی هم‌ژن (Syngeneic stem cell transplantation): در این نوع پیوند از سلول‌های بنیادی دوقلوی هم‌سان بیمار استفاده می‌کنند.
شاید مطالعۀ مقاله پایگاه مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان با عنوان پیوند سلول-های بنیادی و پیوند سلول‌های بنیادی خون محیطی: پرسش و پاسخ برای شما مفید باشد.

مواردی که می‌توانید پیش از انجام پیوند سلول‌های بنیادی از پزشک بپرسید:

• فواید و خطرات احتمالی گونه‌های مختلف پیوند چیست؟
• چه نوع پیوند سلول‌های بنیادی بر من انجام خواهد شد؟ در صورت لزوم، چگونه باید یک اهدا کننده بیابم؟
• لازم است چه مدتی در بیمارستان بستری باشم؟ آیا به مراقبت‌های ویژه نیاز خواهم داشت؟ چگونه مرا از باکتری‌ها وآلودگی‌ها محافظت خواهید کرد؟
• چگونه به میزان اثربخشی درمان پی خواهیم برد؟
• دربارۀ عوارض جانبی چه کاری از دستمان بر می‌آید؟
• این درمان چگونه بر فعالیت‌های معمول من تأثیر خواهد گذاشت؟
• احتمال بهبودی کامل من چقدر خواهد بود؟

مراقبت حمایتی

لنفوم غیرهوچکین و درمان آن می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات دیگری برای سلامتی فرد شود. می-توانید از مراقبت حمایتی جهت پیشگیری یا مهار این مشکلات و نیز به‌منظور بهبود آسایش و کیفیت زندگی خود در طول درمان بهره‌مند شوید.

می‌توانید از آنتی‌بیوتیک‌ و سایر داروها برای کمک به محافظت از خود در برابر عفونت‌ها استفاده کنید. احتمالاً گروه بهیاریتان به شما توصیه می‌کنند از مکان‌های شلوغ و کسانی که سرما خورده‌اند یا به بیماری‌های مسری دیگر مبتلا هستند، دوری کنید. اگر عفونت ایجاد شود، می‌تواند بسیار دردسرساز باشد و لازم است فوراً درمانش کنید.

همچنین لنفوم غیرهوچکین و درمان آن موجب کم‌خونی نیز می‌شود، که در این‌صورت احساس خستگی شدید خواهید کرد. برخی داروها یا انتقال خون گاه برای رفع این مشکل مفیدند.

مهم است که حتی‌الامکان از خودتان با تغذیۀ خوب و فعالیت جسمی مراقبت کنید.

شما به میزان مناسب کالری برای حفظ وزن مناسب نیاز دارید. همچنین، برای حفظ توان خود به میزان پروتئین کافی نیاز دارید. تغذیۀ مناسب به شما کمک می‌کند حال بهتر و توان بیش‌تری داشته باشید.

گاهی، به‌خصوص در حین درمان یا کمی پس از به پایان رسیدن آن، اشتهای خود را از دست می‌دهید یا ناراحت یا خسته می‌شوید. احساس می‌کنید طعم غذاها به‌خوبی گذشته نیست. علاوه براین، عوارض جانبی درمان (مثل بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ یا زخم‌های دهان) غذا خوردن را دشوار می‌کند. پزشک شما، متخصص تغذیه یا بهیار دیگر روش‌هایی برای روبرو شدن با این مشکلات به شما توصیه می‌کند. همچنین در مقاله مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان با عنوان توصیه‌های تغذیه‌ای برای مبتلایان به سرطان ایده‌ها و دستورات تهیۀ غذاهای متعددی در بر دارد.

بسیاری از بیماران معتقدند هنگامی‌که فعال هستند، حال بهتری دارند. پیاده‌روی، یوگا، شنا و سایر فعالیت‌های ورزشی قدرت شما را حفظ می‌کند و انرژیتان را افزایش می‌دهد. ورزش حالت تهوع و درد را کاهش می‌دهد و کنار آمدن با درمان را آسان‌تر می‌کند. ورزش به برطرف شدن استرس نیز کمک می‌کند. هر فعالیت ورزشی که انتخاب می‌کنید، حتماً پیش از آغاز آن با پزشک مشورت کنید. همچنین، در صورتی‌که فعالیت ورزشی شما موجب درد یا مشکلات دیگر می‌شود، حتماً پزشک یا پرستار خود را در جریان بگذارید.

مراقبت پیگیرانه

لازم است پس از آنکه درمانتان بابت لنفوم غیرهوچکین به پایان رسید، به‌طور مرتب برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. پزشک روند بهبودیتان به‌دقت نظارت و عود لنفوم را بررسی می‌کند. معاینات مرتب کمک می‌کنند تا مطمئن شوید، هرگونه تغییری در وضعیت سلامتی شما شناسایی و در صورت لزوم درمان می‌شود. این معاینات شامل معاینۀ فیزیکی، آزمون‌های آزمایشگاهی، عکس-برداری از قفسۀ سینه با اشعۀ ایکس و سایر فرایندها و آزمایش‌ها می‌شود. در صورتی‌که بین جلسات معاینه هرگونه مشکلی به لحاظ سلامتی پیدا کردید، فوراً پزشک خود را در جریان بگذارید.

می‌توانید مقاله پایگاه مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان را با عنوان زندگی پیش رو: زندگی پس از درمان سرطان، مطالعه کنید. در این مقاله به پرسش‌های مربوط به پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان و مسائل دیگر پاسخ داده شده است.

مواردی که می‌توانید پس از به پایان رسیدن درمان از پزشک بپرسید:

• چند وقت یکبار لازم است جهت معاینه مراجعه کنم؟
• چه آزمایش‌هایی را به من پیشنهاد می‌کنید؟
• بین جلسات معاینه، در صورت بروز چه مشکلات یا عوارضی باید شما را در جریان بگذارم؟

مراجع حمایتی

اطلاع از ابتلا به سرطان لنفوم غیرهوچکین معمولاً تغییراتی در زندگی شما و همین‌طور زندگی نزدیکان شما ایجاد می‌کند. کنار آمدن با این تغییرات دشوار است. طبیعی است که شما، اعضای خانواده‌ و دوستانتان احساسات مختلف داشته باشیدو گاهی نیز احساس سردرگمی کنید.

نگرانی‌ها در مورد درمان و مهار عوارض جانبی، بستری شدن در بیمارستان و صورت‌حساب‌های پزشکی کاملاً معمول است. ممکن است دربارۀ مراقبت از خانواده‌تان، حفظ شغل خود یا ادامۀ فعالیت‌های روزمره‌تان نیز احساس نگرانی کنید.

برای به‌دست آوردن حمایت می‌توانید به این مراجع مراجعه کنید:

• پزشکان، پرستاران و اعضای دیگر گروه بهیاری‌ به بسیاری از پرسش‌های شما دربارۀ درمان، شغل یا سایر فعالیت‌ها پاسخ می‌دهند.
• در صورتی‌که نیاز داشته باشید دربارۀ احساسات یا نگرانی‌های خود با کسی صحبت کنید، مددکاران اجتماعی و مشاوران معمولاً مفید واقع می‌شوند. اغلب، مددکاران اجتماعی مراجعی را برای کمک‌های مالی، حمل ونقل، مراقبت در خانه یا حمایت عاطفی به شما معرفی می‌کنند.
• گروه‌های حمایتی نیز معمولاً مفیدند. در این گروه‌ها، بیماران یا اعضای خانواده‌هایشان با بیماران دیگر یا اعضای خانواده‌های آنها ملاقات می‌کنند و آموخته‌ها و تجربیات خود را دربارۀ کنار آمدن با سرطان و تأثیرات عوارض جانبی درمان در اختیار هم می‌گذارند. این گروه‌ها خدمات خود را به‌صورت خصوصی، از طریق تلفن یا اینترنت ارائه می‌کنند. می-توانید با یکی از اعضای گروه بهیاری خود دربارۀ یافتن یک گروه حمایتی صحبت کنید.
• برای اطلاع از توصیه‌های مربوط به کنار آمدن با سرطان، می‌توانید مقاله پایگاه مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان با عنوان فرصت دادن: حمایت از مبتلایان به سرطان را مطالعه کنید.